Badanie odczynu gleby - 4 sposoby

Odczyn to zmieniająca się cecha ziemi, zarówno tej w doniczkach, jak i gleby w ogrodzie. Określa stosunek stężenia jonów wodorowych (H), które mają ładunek dodatni, do jonów wodorotlenkowych (OH) o ładunku ujemnym. Jeśli więcej jest jonów wodorowych, odczyn ziemi jest bardziej kwaśny, zaś jeżeli przeważają jony wodorotlenkowe – zasadowy. Wskaźnik pH to miernik odczynu. Informuje, jak bardzo odczyn ziemi jest kwaśny lub zasadowy albo obojętny. Dzięki temu nie trzeba zgłębiać wiedzy o jonach ujemnych i dodatnich. Wystarczy umieć odczytać skalę pH oraz znać podstawowe wymagania uprawianych roślin.

Odczyn ziemi nie jest zawsze taki sam. Ciągle się zmienia, nawet w tym samym ogrodzie czy donicy. To zjawisko naturalne, na które wpływ ma wpływ wiele czynników, m.in. podlewanie, opady, nawożenie, ściółkowanie, ukształtowanie terenu, intensywność upraw. Przykładowo, tzw. twarda woda z kranu podwyższa pH ziemi w większym stopniu niż deszczówka, która jest bardziej „miękka” (zawiera mniej soli mineralnych). W praktyce gleba w ogrodzie ma zwykle tendencję raczej do zakwaszania. Jednak bywa, że z powodu np. zbyt częstego i obfitego wapnowania jest wręcz odwrotnie – ziemia staje się zbyt zasadowa niż potrzebują tego rośliny.

Ta zmieniająca się cecha ziemi ma ogromny wpływ na wzrost roślin oraz ich kwitnienie i plonowanie. Wszystkie gatunki roślin są bowiem przystosowane do życia w glebie o określonym pH. Zwykle tolerują mniejsze lub większe wahania pH (najczęściej w zakresie 5-7), ale chorują i zamierają, gdy odczyn jest dla nich zbyt niski albo zbyt wysoki. Dzieje się tak, gdyż z powodu niewłaściwego odczynu rośliny nie są w stanie przyswajać składników pokarmowych znajdujących się ziemi (tylko niektórych lub wszystkich). Przykładowo, pobieranie azotu bardzo spada zarówno gdy odczyn gleby staje się coraz bardziej kwaśny, jak i coraz bardziej zasadowy. Przyswajanie potasu słabnie na kwaśniejszych glebach, zaś żelaza i manganu – na zasadowych. Gdy zna się odczyn gleby w ogrodzie, łatwiej dobrać gatunki roślin do gleby, jaka jest w ogrodzie, ale też nawozy - ich ilość oraz częstotliwość nawożenia. Nierzadko okazuje się, że nie trzeba np. wapnować ziemi, gdyż jej odczyn jest odpowiedni. Dzięki temu unika się niepotrzebnych wydatków oraz pracy.

Poza tym łatwiej uniknąć wielu chorób roślin. Przykładowo, kwaśny odczyn gleby sprzyja rozwojowi kiły kapuścianej – groźnej choroby atakującej warzywa kapustne, ale ogranicza występowanie parcha na ziemniakach. W świeżo wapnowanej ziemi rzodkiewki często poraża parch.

W praktyce nie trzeba pamiętać, w jakim odczynie ziemi różne składniki pokarmowe są najlepiej przyswajane przez rośliny. Wystarczy sprawdzić od czasu do czasu, jaki jest odczyn gleby w ogrodzie oraz znać podstawowe wymagania roślin. Sposobów jest kilka.

Przeczytaj także: Wapnowanie gleby - kiedy i jakie nawozy

Profesjonalne badania gleby wykonują stacje chemiczno-rolnicze, które znajdują się w większych miastach. Badania są płatne (cenniki znajdują się na stronach internetowych stacji). Dzięki badaniom, poznać można nie tylko odczyn gleby, ale też np. ile zawiera metali ciężkich czy składników pokarmowych, takich jak azot, fosfor, potas, magnez oraz inne.

Aby przygotować próbkę do badania, najpierw trzeba pobrać ziemię z co najmniej kilku miejsc w ogrodzie, z głębokości 20-25 cm. Następnie ziemię z wielu miejsc wsypuje się do wiadra, miesza i pobiera próbkę główną, którą dostarcza się do stacji chemiczno-rolniczej. Trzeba ją zapakować tak, by ziemia nie wyschła, np. w torbę foliową, pojemnik szklany lub plastikowy. Próbka powinna mieć około 0,5 kg. Ziemi nie należy pobierać np. z obrzeży ogrodu, kretowisk, rowów oraz miejsc niedawno nawożonych, a także na których leżały pryzmy kompostu, trocin, wiórków.

Najodpowiedniejszym okresem na pobieranie próbek gleby do badania w stacjach chemiczno-rolniczych jest wiosna oraz jesień.

To bardzo prosty sposób badania odczynu ziemi, a wynik otrzymuje się zaledwie po około 30 sekundach. Badanie przy pomocy pasków wskaźnikowych wykonać można własnoręcznie. Wystarczy mieć Zestaw do badania pH gleby. Oprócz 10 pasków wskaźnikowych są w nim buteleczka z wodą destylowaną oraz skala pH (zestaw wystarcza na 10 badań).

Do badania potrzebna jest tylko szczypta ziemi (najlepiej pobrać ją z głębokości około 10 cm). Następnie ziemię wsypuje się do małego naczynia i dolewa 10 ml (łyżkę stołową) wody destylowanej, która jest w komplecie. Po wymieszaniu trzeba chwilę odczekać aż ziemia opadnie na dno. Wtedy do mieszaniny wkłada się na moment papierek wskaźnikowy. Po wyjęciu trzeba go strzepnąć i chwilę poczekać - tym czasie zmieniają się kolory na papierku. Aby otrzymać wynik, należy porównać otrzymane barwy ze skalą dołączoną do zestawu. Nie można zbyt długo czekać, gdyż w miarę wysychania papierka, kolory zmieniają się na początkowe.

To proste w obsłudze przyrządy do mierzenia pH, znane także jako pehametry. Do wyboru są różne typy kwasomierzy. Jeden z najprostszych to kwasomierz Helliga. Składa się z porcelanowej lub plastikowej płytki, w której jest wyżłobienie z rowkiem, oraz kolorowej skali pH. Szczyptę ziemi wsypuje się do wyżłobienia i zalewa płynem Helliga, a następnie porównuje barwę roztworu ze skalą pH. Płytka służy wiele lat, a płyn Helliga można dokupić w sklepach ogrodniczych.

Dostępne są także kwasomierze bardziej skomplikowane, które wyniki pokazują strzałkami na tarczach albo liczbami na wyświetlaczach. Niektóre z nich nie wymagają zasilania, a inne działają tylko na baterie. Wiele tego typu kwasomierzy ma dodatkowe funkcje. Mogą mierzyć nie tylko pH gleby, ale też np. jej wilgotność oraz zasolenie. Dzięki temu można ograniczyć zużycie wody do podlewania, a także sprawdzić, czy nie stosuje się zbyt dużych dawek nawozów.

Po wyglądzie roślin można z dość dużym prawdopodobieństwem określić, jaki jest odczyn gleby. Najłatwiej sprawdzić go na podstawie wzrostu roślin kwaśnolubnych, jak borówka amerykańska, hortensja, magnolia czy różanecznik. Jeśli te rośliny rosną dobrze i mają ciemnozielone liście, najprawdopodobniej gleba jest kwaśna. W takiej glebie rosną jednak słabo warzywa (oprócz np. szczawiu). Warto też obserwować tzw. chwasty wskaźnikowe. Przykładowo, skrzyp, fiołek trójbarwny, koniczyna i szczaw preferują glebę kwaśniejszą, zaś mak polny, ostrożeń polny i babka zwyczajna – raczej zasadową.

Określanie odczynu gleby na podstawie wyglądu roślin nie jest oczywiście dokładne. Potrzebne jest do tego doświadczenie i umiejętność obserwowania przyrody. Dlatego badanie odczynu gleby – przy pomocy papierków wskaźnikowych, kwasomierzy lub w stacjach chemiczno-rolniczych – warto robić co roku, najlepiej wiosną lub jesienią, albo przynajmniej raz na 2-4 lata przed wapnowaniem (wykonuje się je co 2 lata na glebach lekkich oraz co 4 lata na glebach ciężkich).

Niewłaściwy odczyn gleby można zmienić różnymi sposobami. Jeden z najprostszych to stosowanie specjalistycznych nawozów opracowanych pod potrzeby konkretnych roślin. Dostarczają im składników pokarmowych oraz jednocześnie regulują odczyn ziemi, tak jak lubią. Przykłady: Nawóz granulowany do borówek z mikroskładnikami, Nawóz granulowany do rododendronów i azalii z mikroskładnikami, Nawóz granulowany do magnolii z mikroskładnikami, Nawóz rozpuszczalny do hortensji niebieskiej, Nawóz w płynie Fioletowe Pole do lawendy, Nawóz granulowany zakwaszający do roślin kwaśnolubnych.

Popularnym sposobem podwyższania odczynu gleby jest wapnowanie, które wykonuje się późnym latem albo jesienią. Jednak, aby zastosować odpowiednie dawki nawozu wapniowego, czyli nie przenawozić, trzeba znać wyjściowy odczyn ziemi. Ta wiedza ułatwia też stosowanie preparatów, które umożliwiają szybką korektę odczynu, jak Podłoże pH minus oraz Podłoże pH Plus. W przypadku roślin kwaśnolubnych odpowiedni odczyn pomagają utrzymać ściółki z takich materiałów jak np. kora oraz Torf ogrodniczy kwaśny.

Przeczytaj także: Nawozy zakwaszające - kiedy i jak stosować oraz Ściółkowanie korą – 6 zalet