Czy można przeszczepić drzewka owocowe

Szczepienie to najczęściej stosowany sposób rozmnażania drzewek owocowych. Dzięki zabiegowi otrzymuje się organizm złożony z dwóch lub więcej różnych genetycznie części, tj. zraza (odmiana szlachetna) i podkładki (w przypadku młodych drzewek obejmuje najczęściej system korzeniowy i szyjkę korzeniową).

Szczepienie młodych drzew stosuje się po to, aby zapewnić im trwały szkielet z mrozoodpornej przewodniej. Z kolei starsze drzewa zaszczepia się w celu zastąpienia małowartościowej odmiany lepszą odmianą – smaczniejszą, plenniejszą lub dłużej przechowującą się.

Przeszczepiać można nawet zupełnie stare 30-40 letnie drzewa, o ile są one zdrowe, bez uszkodzeń mrozowych. Jednak na ogół najlepsze rezultaty uzyskuje się przy przeszczepianiu drzew nie starszych jak 15-20-letnich. Im starsze bowiem drzewo tym więcej tracimy na plonie w ciągu kilku lat niezbędnych na odbudowanie korony po przeszczepieniu.

Przeszczepiać powinno się drzewo w ciągu jednego roku. Zalecane dawniej rozkładanie przeszczepianie na 2-3 lata powodowało nierównomierny wzrost korony, co z kolei zmuszało do silnego cięcia, w konsekwencji przeszczepione drzewa późno zaczynały ponownie owocować. Przeszczepianie drzew w ciągu jednego roku nie oznacza jednak jednorazowego przycięcia wszystkich gałęzi. Aby nie ogołocić całkowicie drzewa i nie pozbawić go niezbędnej dla odżywiania powierzchni asymilacyjnej liści, pozostawia się niektóre gałęzie w ogóle nie przycięte. Są to gałęzie, które ze względu na swoje położenie uznane zostały za zbędne. Gdy zaszczepione pędy przyjmą się i zaczną rosnąć, to w następnym roku pozostawione gałęzie nie zaszczepione należy silnie przyciąć, a po dwóch latach całkowicie usunąć. Dla odżywiania poszczególnych przeszczepionych gałęzi pozostawia się tez na nich niektóre pędy boczne.

Gałęzie przeznaczone do przeszczepienia powinno się ściąć w zimie lub wczesną wiosną, dopóki nie zacznie się wegetacja. Opóźnione przycinanie gałęzi, przed samym przeszczepieniem, naraża drzewa na dużą stratę substancji odżywczych. Gałęzie przycina się 10-15 cm powyżej zamierzonego miejsca szczepienia. Zebrane pędy przechowuje się w chłodnej piwnicy aż do wiosny.

„Szczepienie za korę” czyli w tzw „kożuchówkę” to najłatwiejszy i powszechnie stosowany sposób szczepienia grubych gałęzi. Szczepienie to można wykonywać od końca kwietnia do końca maja, gdy tylko zaczną się dzielić komórki miazgi i łyko będzie łatwo odstawać od drewna. Pierwszą czynnością przed samym szczepieniem jest ścięcie, przy pomocy piłki, zakończeń gałęzi i odświeżenie w ten sposób rany. Miejsca cięcia wygładza się ostrym nożem. Następnie przygotowuje się zrazy, które powinny mieć idealnie gładką i równą powierzchnię cięcia. Wreszcie przecina się korę i łyko wzdłuż gałęzi, odchyla się je odwrotną strona noża i wsuwa się przycięty zraz. Na gałęziach o średnicy większej niż 3 cm zakłada się po dwa zrazy, na jeszcze grubszych gałęziach po trzy lub nawet cztery zrazy. Dodatkowo zrazy pomogą w zagojeniu rany.

„Szczepienie w szparę” stosuje się w konarach średniej grubości, o średnicy nie przekraczającej 5 cm. Po przycięciu konaru piłą należy najpierw wyrównać powierzchnię rany ostrym nożem. Następnie przycięty koniec konara rozłupujemy podłużnie ostrym nożem. W powstałą szparę wkładamy zraz. Zraz o 3 lub 4 oczkach trzeba przyciąć skośnie z dwóch stron tak , aby płaszczyzny cięcia były jak najdłuższe i aby jedno oczko znajdowało się między płaszczyznami kory. Zraz zakładamy w szparę, rozchylając obie części kory. Następnie zaciskamy zraz owijając konar ze zrazem paskiem folii.

„Szczepienie w klin” wykonuje się wówczas, gdy podkładka jest grubsza od zraza, czyli raczej u starszych drzew. Zraz 3-oczkowy przycina się skośnie w klin z dwu stron pod kątem 20-30 stopni. W konarze podkładki robi się również klinowate wycięcie na głębokość około 15 mm. Do niego należy dokładnie dopasować zraz.

Po założeniu zrazów, niezwłocznie obwiązuje się gałąź w miejscu szczepienia rafią lub specjalną taśmą do szczepień. Miejsce przeprowadzenia zabiegu warto także bardzo dokładnie zasmarować maścią ogrodniczą. Maść zabezpiecza zrazy przed wysychaniem. Dlatego należy zwracać uwagę, żeby nigdzie nie zostały najmniejsze nawet niezasmarowane szparki, trzeba też posmarować cienko maścią wierzchołki zaszczepionych zrazów.

Zaszczepione zrazy długo jeszcze nie są dość mocno związane z gałęzią. Nieraz też tworzą pomiędzy sobą niekorzystne ostre kąty. Wyłamywaniu przeszczepionych gałęzi zapobiegają tzw. żywe wiązania, które łatwo można stworzyć przez okręcenie nawzajem wokół siebie dwóch bocznych pędów wyrastających z różnych gałęzi. Pędy te po zdrewnieniu i zgrubieniu tworzą bardzo silne mosty wzmacniające koronę drzewa.  

Pielęgnowanie drzew w pierwszym roku po przeszczepieniu polega na systematycznym przycinaniu pędów wyrastających z przeszczepionych gałęzi. Silne „wilki” wyrastają blisko miejsca przeszczepienia, które najbardziej konkurują z zaszczepionymi zrazami, usuwa się całkowicie. Czynności te trzeba powtarzać kilkukrotnie w ciągu czerwca i lipca. Zaszczepione zrazy powinny od razu w pierwszym roku dać silne przyrosty. Aby zapobiec wyłamaniu przez wiatr, należy je przywiązywać do mocnych pędów, przymocowanych do przeszczepionych gałęzi.

W następnych latach usuwa się stopniowo gałęzie starej odmiany oraz formuje się rosnące gałęzie nowej odmiany. Przy formowaniu należy pamiętać o równomiernym rozmieszczeniu gałęzi w koronie. Po dwóch latach korona przeszczepionego drzewa powinna się już w znacznej mierze odbudować, w trzecim roku można już oczekiwać pierwszych owoców. Cięcie przeszczepionych gałęzi powinno być na początku umiarkowane. Do bardziej radykalnego prześwietlania można przystąpić dopiero po pierwszym obfitym owocowaniu.