Kompostowanie jesiennych liści – jak przyśpieszyć

Zamiast wyrzucać liście opadłe jesienią z drzew, lepiej je kompostować w ogrodzie, czyli przerabiać na naturalny nawóz. Tak jest ekologicznie i taniej. W naturze nie ma śmieci! Opadanie liści jesienią to naturalne zjawisko, niezbędne w przyrodzie. W ten sposób do gleby wracają substancje pokarmowe, pobrane z niej wcześniej przez drzewa i krzewy, np. w postaci nawozów, a także uzyskane w procesie fotosyntezy.

Poza tym opadłe liście są bardzo ważną częścią ekosystemu. Ściółka, która z nich powstaje, zatrzymuje wodę i składniki pokarmowe (zwłaszcza azot, fosfor i potas), a także stabilizuje temperaturę gleby. Jest niezbędna do życia drobnych zwierząt, jak dżdżownice czy biedronki. Sprzyja rozwojowi pożytecznych w ogrodzie mikroorganizmów, w tym grzybów mikoryzowych. Dzięki mikoryzie korzenie roślin mają łatwiejszy dostęp do składników pokarmowych i wody w glebie.

W ogrodach zaś opadłe liście są zwykle bardzo dokładnie wygrabiane i usuwane. Głównym powodem jest estetyka. Takie ogrody są uważane za bardziej zadbane. Inny powód to rodzaj nasadzeń. Wiele roślin, w tym przede wszystkim trawnik, źle znosi zaleganie opadłych liści.

Wyrzucając liście poza ogród zwiększamy ilość śmieci na wysypiskach. Pozbywamy się też świetnego materiału na kompost. Jesienne liście zawierają szczególnie dużo składników, które zamieniają się w życiodajną próchnicę. Gdy w glebie jest dużo próchnicy, wszystko rośnie bujniej. Rośliny lepiej przyswajają składniki pokarmowe oraz są bardziej odporne na suszę, mróz, choroby i szkodniki.

Kompostowanie jesiennych liści to bardzo prosty sposób, by ich nie wyrzucać. Jednocześnie do ogrodu – w postaci kompostu - wracają substancje pokarmowe, zawarte w liściach, w dodatku wzbogacone o pożyteczne mikroorganizmy. Jeśli jest możliwość, przynajmniej w kącie ogrodu warto też zostawić choć trochę opadłych liści. Będą zimowym schronieniem np. dla biedronek, które w kolejnym sezonie pomogą zlikwidować mszyce w ogrodzie.

Przeczytaj też: Jak przygotować dobry kompost

Jesienne liście można kompostować na różne sposoby. To mogą być pryzmy (najlepiej do metra wysokości), kompostowniki oraz worki foliowe. W przypadku liści tzw. twardych, np. dębu i orzecha włoskiego, zawierających więcej garbników, należy używać kompostowników otwartych (bez szczelnych pokryw i dna).

Liście miękkie, np. brzozy i jabłoni, można kompostować także w workach (specjalne są do kupienia w sklepach ogrodniczych, często w zestawie z preparatem przyśpieszającym kompostowanie).

Bez względu, czy wybierze się kompostownik, pryzmę czy worek foliowy, proces kompostowania można przyśpieszyć o kilka miesięcy.

Liście dębu, leszczyny i orzecha włoskiego zawierają większą ilość naturalnych garbników, niż innych roślin. Garbniki powodują, że rozkład takich liści trwa wolniej. Spowalniają też – w pierwszym etapie rozkładu - wzrost innych roślin. Jednocześnie sprzyjają magazynowaniu azotu. Nie jest on jednak od razu dostępny dla roślin. Korzystają z niego grzyby mikoryzowe, które są bardzo pożyteczne w ogrodzie. W ich obecności rośliny rosną zdecydowanie lepiej. Dlatego liści dębu, leszczyny czy orzecha włoskiego nie zawsze trzeba wyrzucać. Najlepiej wrzucać je do osobnego kompostownika, koniecznie bez pokrywy, albo na kopiec. Pod wpływem deszczu i śniegu garbniki zostają wypłukane w ciągu kilku miesięcy. Wiosną liście można przekładać (warstwami) do innego kompostownika, w którym zbiera się wszystkie resztki ogrodowe i z kuchni.

Jesienne liście zawierają mało wody. Są lekkie, ale mają bardzo dużą objętość. Nawet jeśli w ogrodzie jest niewiele drzew oraz krzewów, i tak liści zbiera się zwykle co najmniej kilka metrów sześciennych. Przeciętny kompostownik zaś ma pojemność tylko ok. 1 m³.

Objętość jesiennych liści można bardzo skutecznie zmniejszyć przez rozdrabnianie. Nie trzeba tego robić ręcznie. Funkcję rozdrabniania mają niektóre odkurzacze do liści, ale także kosiarki. Dzięki temu liście trafiają do worka odkurzacza lub kosza kosiarki drobno pocięte. Mają zdecydowanie mniejszą objętość! Mieści się ich więcej w kompostowniku i szybciej się kompostują.

Co zrobić, jeśli nie ma się do dyspozycji narzędzi ogrodowych z funkcją rozdrabniania? Liście zgrabia się na stos i zostawia na 1-2 tygodnie. Aby nie rozwiał ich wiatr, liście można przykryć, np. agrowłókniną. W tym czasie w liściach zacznie się proces rozkładu. Blaszki staną się mniej sprężyste i bardziej mokre. Objętość liści się zmniejszy. Wtedy można je przełożyć do kompostownika.

Bardzo skutecznym sposobem przyśpieszania kompostowania jesiennych liści jest stosowanie specjalnych preparatów, zwłaszcza zawierających dużo azotu, jak Active Komposter.

Preparat przyśpieszający kompostowanie najwygodniej kupić w sklepie ogrodniczym. Opakowanie wystarcza do przekompostowania kilku metrów sześciennych liści oraz innych resztek organicznych. Jego stosowanie jest bardzo proste. Liście wrzuca się do kompostownika warstwami i posypuje preparatem według instrukcji na opakowaniu. Szybciej osiadają, zmniejszają swoją objętość  i zaczynają się rozkładać.

Preparaty przyśpieszające kompostowanie można też robić domowymi sposobami, to np. gnojówki z pokrzywy i dzikiego bzu czarnego. Jednak jesienią jest to trudne, a często wręcz niemożliwe. Zwykle nie ma bowiem skąd wziąć pokrzyw i innych roślin do przygotowania gnojówek. Poza tym do ich maceracji w wodzie potrzeba przynajmniej kilku ciepłych dni. W październiku i listopadzie, gdy masowo opadają liście z drzew i krzewów, jest zaś chłodno.

Mikroorganizmy rozkładające materię organiczną potrzebują azotu w większych ilościach do prawidłowego rozwoju. W suchych, jesiennych liściach jest zaś azotu mało. Dlatego do kompostownika warto dodawać nawozy zawierające azot. To mogą być nawozy pochodzenia naturalnego, jak Obornik bydlęcy granulowany, ale też sztuczne, np. mocznik.

Dodatkową zaletą obornika granulowanego jest duża zawartość próchnicy. To jeszcze bardziej sprzyja przyśpieszaniu kompostowania suchych liści. Mikroorganizmy, które biorą udział w rozkładaniu materii, lepiej się wtedy rozwijają. Kompostowanie przebiega szybciej.

W oborniku są również cenne składniki pokarmowe. Oprócz azotu to bor, cynk, fosfor, magnez, mangan, potas, siarka. Dzięki temu kompost z jesiennych liści, przygotowany z dodatkiem obornika, nie tylko jest szybciej gotowy, ale i ma bogatszy skład.  

Przeczytaj także: Obornik granulowany – jak stosować jesienią

Dużo azotu jest zawsze w zielonych resztkach roślinnych, takich jak np. skoszona trawa, chwasty, liście bylin, resztki warzyw. One także sprzyjają szybszemu kompostowania jesiennych, suchych liści, które tego pierwiastka zawierają mało.

Do kompostownika wsypuje się liście warstwami o grubości 10-20 cm. Na każdej z nich układa się zielone resztki, najlepiej warstwę 5-10 cm. Niestety, jesienią – zwłaszcza w listopadzie – zielonych resztek jest bardzo mało. Dlatego zamiennie trzeba stosować preparaty przyśpieszające kompostowanie, nawozy zawierające azot czy zaprawianie dojrzałym kompostem.

Dojrzały lub prawie dojrzały kompost zawiera nie tylko składniki pokarmowe. Kwitnie w nim także życie biologiczne. To rodzaj naturalnej szczepionki przyśpieszającej kompostowanie. Są w niej m.in. dżdżownice oraz pożyteczne bakterie i grzyby. Gdy stary kompost doda się do liści jesiennych w kompostowniku, mikroorganizmy zaczynają się szybko rozwijać. W efekcie kompostowanie przebiega zdecydowanie szybciej.

Dlatego, jeśli jest możliwość, warstwy jesiennych liści warto przesypywać starym kompostem. Dawka: ok. 20 litrów na 1 m³ jesiennych liści.

Wiosną kompostowane liście warto przerzucić. To zabieg dodatkowo przyśpieszający ich rozkład. Gorzej rozkładają się zwykle liście po bokach kompostownika, gdzie jest najbardziej sucho.

Najwygodniej jest na wpół rozłożone liście przełożyć do drugiego kompostownika, stojącego obok. Ich warstwy – o grubości ok. 20 cm – można znowu posypać nawozem azotowym, preparatem przyspieszającym kompostowanie albo granulowanym obornikiem bydlęcym. Taki kompost jest gotowy do użytku już latem. Wcześniej można korzystać z kompostu nie w pełni dojrzałego, np. do ściółkowania drzewek i krzewów.

Kompost z liści to przede wszystkim naturalny, bardzo wartościowy nawóz. Nie sposób nim przenawozić. Nadaje się do zasilania większości roślin w ogrodzie: wszystkich warzyw, a także prawie wszystkich drzew oraz krzewów owocowych i ozdobnych (oprócz wybitnie kwaśnolubnych, jak azalia, borówka, różanecznik, żurawina).

Kompostem zrobionym z liści można zaprawiać dołki przed sadzeniem i siewem roślin. Ten naturalny nawóz nadaje się też do przekopania jesienią w warzywniku. Jest świetny do ściółkowania np. rabat kwiatowych, grządek z warzywami, kwater sadowniczych, trawnika, skalniaka.

Kompost z liści dobrze rozluźnia ziemię. Dlatego warto go stosować w większych ilościach w ogrodach, gdzie gleba jest ciężka, gliniasta, ze skłonnością do zeskorupiania. Nadaje się również do przygotowania podłoży ogrodniczych, zwłaszcza na rozsady warzyw i kwiatów.