Ściółki naturalne - z czego zrobić

Im mniej odkrytej gleby w ogrodzie, tym lepiej rosną rośliny – to stara zasada ogrodników. Istnieje wiele sposobów „okrywania” ziemi. Jednym z najłatwiejszych i najtańszych jest ściółkowanie naturalnymi materiałami, jak kamyki, kora, słoma, szyszki, wełna owcza, zrębki. Ściółkowanie roślin ogrodowych ma wiele zalet.

Gdy wokół roślin wysypana jest ściółka, ogród wygląda na zadbany i uporządkowany. Dla wielu osób to najważniejsza zaleta ściółek. Dlatego chętnie wybierają jej dekoracyjne rodzaje, np. kolorowe zrębki. Każda ściółka tworzy też jednolite tło dla roślin. Jej kolorem, np. białymi kamykami, można też wyeksponować ciekawe kolory kwiatów czy liści.

Kolejną zaletą ściółkowania jest ochrona przed chwastami. Rośnie ich albo mniej, albo wcale. Szczególnie ograniczone zostaje wyrastanie chwastów drobnych. Ściółka zapobiega także przed zbyt szybkim wysychaniem gleby oraz magazynuje wodę opadową. Tam, gdzie systematycznie stosuje się ściółkowanie, rośliny podlewa się rzadziej. Okryta gleba jest mniej narażona na wysoką temperaturę latem i niską - zimą. Rośliny ściółkowane zdecydowanie lepiej znoszą suszę oraz mróz. Ma to szczególnie duże znaczenie w przypadku np. magnolii, kwiatów cebulowych oraz roślin zimozielonych.

Naturalne materiały do ściółkowania, które wykorzystuje się w ogrodach, tworzy przyroda. Nie zaśmiecają środowiska i w większości rozkładają się maksymalnie po 2 latach (oprócz kamyków).

Szybkość rozkładania się ściółki zależy od użytego materiału. Najszybciej – w ciągu kilku miesięcy – rozkładają się torf, słoma oraz drobna kora. W przypadku szyszek, grubej kory, zrębków czy wełny owczej – proces ten trwa do 2-5 lat. Szybkość rozkładu zależy m.in. od pogody, rodzaju gleby, a nawet częstotliwości używania nawozów zawierających azot. Jednak tylko pozornie ściółka naturalna „znika” z ogrodu. Zawsze zostaje w nim w postaci bardzo cennej próchnicy, dzięki której gleba zdecydowanie lepiej magazynuje składniki pokarmowe, a rośliny mogą je łatwiej przyswajać. W próchnicy znajdują się kwasy humusowe, bez których ziemia jest jałowa. Gleba zawierająca próchnicę zatrzymuje też wodę (opadową i z podlewania). Warto wiedzieć, że aby przyśpieszyć proces wzbogacania gleby w próchnicę stosuje się Humus.

Przy pomocy ściółek z naturalnych materiałów można regulować odczyn gleby. Ma to ogromne znaczenie w przypadku roślin kwaśnolubnych, jak borówka amerykańska, hortensja czy różanecznik, oraz zasadolubnych, jak lawenda, wawrzynek wilczełyko czy zawilec wielkokwiatowy. Bez odpowiedniego odczynu takie rośliny nie są w stanie pobierać z gleby składników pokarmowych. Przykładowo, odczyn ziemi najbardziej obniżają ściółki z torfu ogrodniczego kwaśnego i kory iglastej nieodkwaszonej, zaś podwyższają np. z kamyków wapiennych. Odczyn ziemi łatwo sprawdzić przy pomocy specjalnych pasków wskaźnikowych, które zawiera Zestaw do badania pH gleby. Wynik otrzymuje się po około 30 sekundach.

Ściółki w ogrodach można robić z bardzo różnych materiałów naturalnych. Najczęściej kupuje się je w sklepach ogrodniczych, np. kamyki, korę, torf ogrodniczy, wełnę owczą, albo od rolników – np. słomę. Zrębki łatwo zrobić – przy pomocy rębaka - z gałęzi pozostałych po cięciu krzewów i drzew. Niektóre rodzaje ściółek można mieszać, np. korę z szyszkami.

Grubość ściółki trzeba dostosować do rodzaju roślin oraz ich wielkości - najczęściej to 2-5 cm. Należy ją też systematycznie uzupełniać, gdyż się rozkłada. Warto wiedzieć, że w ogrodach stosuje się też sztuczne materiały ściółkujące, jak agrotkaniny, agrowłókniny oraz folie. One także chronią przed zbyt szybkim wysychaniem gleby oraz zachwaszczeniem, ale się nie rozkładają. Wystarczają zwykle na kilka sezonów.

Ściółka z kamyków jest stosowana m.in. w ogrodach w stylu japońskim oraz na rabatach z krzewami i drzewami ozdobnymi, a także na ścieżkach i obrzeżach. Kamyki dają wrażenie, że ogród jest perfekcyjnie zadbany i uporządkowany. Barwę kamieni można dopasować pod kolor domu, ogrodzenia, ścieżek. Ściółka z kamieni jest pracochłonna w utrzymaniu. Aby stale była estetyczna, trzeba dbać u usuwanie upadłych liści czy kwiatów. Ręcznie nie zawsze jest to możliwe – warto zaopatrzyć się w dmuchawę do usuwania liści z funkcją odkurzania. Kamyki od czasu do czasu można zebrać, umyć, a następnie znowu rozłożyć. Prace pielęgnacyjne ułatwiają podkłady z agrotkaniny (przepuszcza wodę i nawozy mineralne), na które wysypuje się kamyki. Jednak nawet przez taką ściółkę potrafią przerosnąć chwasty. Najłatwiej usunąć je przy pomocy preparatów chwastobójczych, np. Avans RTU (w sprayu). Jeśli kamyki, porasta także mech, co jest częste w zacienionych miejscach, skuteczniejszy będzie EFFECT 24H 680 EC.

Kamyki bardzo często regulują odczyn gleby. Trzeba to brać pod uwagę, zwłaszcza w przypadku roślin kwaśnolubnych i zasadolubnych. Przykładowo, ziemię zakwasza np. granit i kwarc. Kamyki z tych skał będą odpowiednie m.in. dla iglaków, hortensji, magnolii, różaneczników. Zasadowy (alkaliczny) odczyn zaś mają np. dolomit, marmur czy wapień. Nadają się np. do ściółkowania lawendy. Kamyki nie ulegają rozkładowi. Używać ich można dziesiątki lat.

To jeden z popularniejszych materiałów do ściółkowania roślin w ogrodzie oraz na balkonach i tarasach. Najczęściej stosuje się korę do ściółkowania roślin ozdobnych – od kwiatów jednorocznych po drzewka. Kora, z której robi się ściółkę, to odpad z tartaków – po okorowaniu drewno jest wykorzystywane w budownictwie, na meble, podłogi. Na ściółkę nadaje się kora zarówno z drzew  iglastych, jak i liściastych.

W ogrodnictwie szersze zastosowanie ma kora iglasta, pochodząca najczęściej z sosen oraz świerków. Używać można kory iglastej świeżej oraz przekompostowanej. Świeża kora ma kwaśny odczyn (pH 3,5-5). Dlatego jest polecana do ściółkowania roślin kwaśnolubnych, jak borówka amerykańska czy różanecznik. W sklepach ogrodniczych bardzo często jest sprzedawana przekompostowana kora iglasta odkwaszona, do której dodano nawóz wapniowy. Taka kora ma odczyn lekko kwaśny (pH 6,5) i nadaje się do ściółkowania większości roślin.

Kora liściasta to także odpad tartaczny, ale pozyskiwany z takich drzew jak np. brzoza, buk, olcha, topola czy wierzba. Do ściółkowania nadaje się tylko w postaci przekompostowanej, gdyż zawiera garbniki. Lepiej magazynuje wodę niż kora iglasta. Jej odczyn zależy od gatunku drzewa, z którego ją pozyskano – może być od kwaśnego do zasadowego. Jeżeli kora liściasta jest kupowana w sklepie, informacja o jej odczynie jest podana na opakowaniu. Jeśli zaś korę kupuje się luzem w tartaku, odczyn łatwo sprawdzić np. przy pomocy specjalnych pasków wskaźnikowych, które zawiera Zestaw do badania odczynu pH gleby. Wynik otrzymuje się po około 30 sekundach.

Korę kupioną w tartaku można też łatwo przekompostować w ogrodzie – w kompostowniku lub usypaną w pryzmę. Proces powinien trwać nie mniej niż 3-4 miesiące. Kory w tym czasie nie należy okrywać, np. folią. Stosować można specjalne preparaty, które przyśpieszają kompostowanie, np. Active Komposter. Trwałość ściółki z kory wynosi od roku (drobna) do 4-5 lat (gruba). Najlepiej uzupełniać ją co roku. Można korę mieszać np. ze zrębkami i szyszkami.

Przeczytaj także: Ściółkowanie korą – 6 zalet

To ściółka doskonała do warzyw, jak bakłażan, cukinia, dynia, kapusta, ogórek, papryka, pomidor. Słoma jest świetna także do ściółkowania truskawek i poziomek. Nie tylko chroni przed zbyt szybkim wyparowywaniem wody z gleby i zachwaszczeniem, ale również zapobiega chorobom grzybowym, np. szarej pleśni, a także zapiaszczeniu owoców. Najczęściej na ściółkę używa się słomy popularnych zbóż, jak żyto, pszenica, owies, jęczmień oraz ich mieszanki. Nadają się także źdźbła traw ozdobnych, np. miskantów chińskich (ścięte wiosną).

Przeczytaj także: Trawy ozdobne – 5 łatwych w uprawie

Ściółkę ze słomy rozkłada się wiosną – zwykle od kwietnia do czerwca – po wzejściu warzyw lub posadzeniu rozsady. Truskawki i poziomki należy wyściółkować zanim zakwitną. Słomy nie trzeba ciąć przed rozłożeniem na ziemi. Wyjątkiem są wysokie trawy ozdobne. Niektóre osiągają około 3 m wysokości, dlatego tnie się je na kawałki przy pomocy np. nożyc ogrodniczych.

Trwałość ściółki ze słomy wynosi około pół roku. Po tym czasie zamienia się w próchnicę, która doskonale poprawia żyzność gleby. Czasem zboże bywa niedokładnie wymłócone i pojedyncze ziarna rozsiewają się wśród warzyw. Ich usunięcie nie jest ani kłopotliwe, ani czasochłonne.

Jeżeli w ogrodzie rosną iglaki, ich szyszki wykorzystać można do ściółkowania. Nadają się szyszki np. modrzewi, jodeł, sosen, świerków. Ich unikalną właściwością jest zamykanie i otwieranie łusek, która utrzymuje się długo po opadnięciu szyszek z drzew. Gdy jest sucho, łuski szyszek się otwierają i zwiększają powierzchnię, dzięki czemu jeszcze lepiej chronią glebę przed zbyt szybkim wysychaniem. W czasie deszczu zaś łuski szyszek się zamykają, co ułatwia przenikanie wody opadowej bliżej korzeni roślin.

Szyszki stosuje się do ściółkowania przede wszystkim bylin oraz krzewów i drzew. Tworzą dla nich dekoracyjne tło. Do małych roślin, np. skalniakowych, lepsze są szyszki mniejsze: modrzewiowe i sosnowe. Do ściółkowania większych roślin nadają się również szyszki jodłowe i świerkowe. Ich różne rodzaje można mieszać ze sobą, np. sosnowe ze świerkowymi, a także z korą, zrębkami czy torfem.

Trwałość ściółki z szyszek wynosi od roku do 4-5 lat. Najszybciej rozkładają się szyszki modrzewiowe. Nie ma potrzeby kompostowania szyszek przed rozsypaniem w ogrodzie. Czasem z szyszek wypadają nasiona i kiełkują. Jednak jest ich niedużo i łatwo je usunąć.

Powstaje z obumarłych szczątków roślinnych na terenach bagnistych. Torf, w zależności od wieku i stopnia rozkładu, różni się m.in. kolorem (od brązowego do czarnego). W ogrodnictwie torf jest bardzo popularnym składnikiem podłoży do sadzenia roślin. To także surowiec do produkcji jednorazowych doniczek na rozsadę. Tort nadaje się także do ściółkowania roślin w ogrodzie oraz na balkonie i tarasie. Szybko wzbogaca ziemię w próchnicę, poprawia jej strukturę oraz zatrzymuje wodę. Można go mieszać z innymi naturalnymi materiałami do ściółkowania, jak kora czy zrębki.

Do ściółkowania większości roślin nadaje się Torf ogrodniczy odkwaszony, którego odczyn pH wynosi  5-6,5. To odpowiednio skomponowana mieszanka torfów wysokich i niskich z dodatkiem kredy. Do roślin kwaśnolubnych lepszy jest Torf ogrodniczy kwaśny. Jego odczyn pH wynosi 3,5-4. Systematyczne ściółkowanie torfem kwaśnym zakwasza ziemię, co bardzo lubią takie rośliny jak borówka amerykańska, hortensja, różanecznik, wrzos czy żurawina. 

Torf rozkłada się po kilku miesiącach. Dzięki ściółce torfowej, gleba szybko wzbogaca się w dużą ilość życiodajnej próchnicy. W torfie nie ma nasion chwastów.

Pozyskuje się ją z runa owiec. Ściółki wełniane mają postać gotowych do ułożenia mat o grubości około 1-2 cm (przypominają koce). Można je przycinać nożycami pod wymiar grządki z warzywami czy rabaty z kwiatami albo wycinać w nich otwory na krzaczki truskawek. Do ściółkowania roślin doniczkowych przeznaczone są maty w kształcie krążków. Ściółkę z wełny owczej można zostawić na stałe w ogrodzie – to wygodne rozwiązanie w przypadku np. truskawek czy poziomek. Jeśli ściółkowane były warzywa, jak papryka czy bakłażan, wełnianą ściółkę można po sezonie zdjąć, wysuszyć i użyć w następnym sezonie albo przeznaczyć na zimowe okrycie np. młodych drzewek owocowych. Wełna owcza jest biodegradowalna. Rozkłada się podobnie jak inne ściółki i zamienia w próchnicę. Wystarcza na jeden lub więcej sezonów w zależności od sposobu eksploatacji.

To rozdrobione w rębakach drewno iglaste lub liściaste. Zrębki w różnych wielkościach można kupić w sklepach ogrodniczych. Niektóre są nawet barwione – można z nich wykonywać kolorowe kompozycje, m.in. z kamykami.

Zrębki można łatwo zrobić samodzielnie z gałęzi ściętych w ogrodzie, np. wiosną. Dzięki temu gałęzi nie trzeba wyrzucać na śmietnik. Urządzenia, które rozdrabniają gałęzie to rębaki. Na zrębki można przeznaczyć zarówno gałęzie roślin iglastych, jak i liściastych. Świeże zrębki najlepiej usypać w pryzmę albo wsypać do kompostownika i dodać preparat przyśpieszający rozkład, jak Active Komposter. W ogrodzie można je rozsypać po co najmniej 3-4 miesiącach leżakowania bez przykrycia. Zrębki nadają się do podsypywania np. bylin, magnolii, hortensji, malin, porzeczek, agrestu, drzewek owocowych. Trwałość ściółki ze zrębków wynosi zwykle do 3-4 lat. Tak jak inne ściółki należy ją systematycznie uzupełniać. Można ją mieszać np. z korą i szyszkami.