W jaki sposób przedłużyć sezon ogrodniczy?

Wiosna i lato to nie jedyne pory roku przeznaczone do upraw. Wiele warzyw będzie doskonale rosło w niskich, jesiennych temperaturach, jeśli tylko posadzimy lub wysiejemy je we właściwym czasie, w środku lub pod koniec lata, czy nawet jesienią. Niektóre, jak kapusta i sałata, będą rosły jeszcze po pierwszych jesiennych przymrozkach, jeśli tylko zapewnimy im właściwą ochronę podczas zimnych nocy. Możemy także rozpocząć uprawę naszych warzyw wczesną wiosną w pomieszczeniu i chronić je przed mrozem, dopóki nie nadejdzie cieplejsza pogoda.

Kiedy zaczyna się lato, dla wielu ogrodników oznacza to zakończenie sezonu na uprawy takich warzyw jak sałata, groch czy szpinak. Ale jeśli zapewnimy im cień, powinny nadal dobrze sobie radzić. Można też wysadzać późnowiosenne rośliny po wschodniej stronie domu lub ogrodzenia. Wysokie rośliny, jak kukurydza czy słoneczniki,' posadzone na południe lub zachód od naszych upraw, powinny także zapewniać im nieco cienia, bez szkody dla siebie. Ponadto kiedy kupujemy nasiona lub sadzonki, rozejrzyjmy się za roślinami określonymi jako odporne na wysokie temperatury. Są one zdolne do wydawania plonów podczas lata, zwłaszcza jeśli zapewni im się odrobinę cienia.

Aby zdecydować, kiedy sadzić, musimy znać przybliżoną datę pierwszego jesiennego przymrozku występującego w naszej okolicy. Takie informacje można zdobyć u sąsiadujących z nami ogrodników. Powinniśmy także wiedzieć, ile czasu zajmie naszym roślinom wydanie plonów. Informacje takie zwykle można znaleźć na opakowaniach z nasionami lub etykietach sadzonek. Np. marchew jest gotowa do zbioru jakieś 65 dni po wysianiu, a kalafior około 50 dni. Dodajmy do tego 14 dni, by w chłodniejszych, jesiennych temperaturach rośliny miały więcej czasu na wydanie plonu. Pamiętajmy o zapisaniu daty pierwszego przymrozku i odliczeniu liczby dni, jakich potrzebują nasze uprawy do dojrzewania. Jeśli np. pierwszy przymrozek występuje 20 listopada, powinniśmy wysiewać marchew od połowy lipca do sierpnia. Czasami może być trudno wykiełkować nasionom roślin zimnolubnych w nagrzanej glebie. Sianie w cieniu wysokich roślin, dających cień, powinno pomóc. Możemy także miejsce, gdzie chcemy posadzić nasiona, nawodnić zimną wodą. Warzywa liściaste, takie jak sałata czy szpinak, powinny zacząć kiełkować w pomieszczeniu, ale w niskich temperaturach. Kiedy są wystarczająco duże, by zasadzić je na zewnątrz, pamiętajmy, by przystosowywać je stopniowo do nowych warunków.

Jeśli próbujemy przedłużyć sezon wegetacyjny, czy to wiosną, czy jesienią, prędzej czy później dotknie nas problem przymrozków. Warto pamiętać, że mróz pojawia się zazwyczaj wtedy, gdy noc jest pogodna, z jasno świecącymi gwiazdami, gdy powietrze jest suche (para wodna nie kondensuje się na oknach samochodów) oraz gdy o godzinie 22 temperatura wynosi około 5°C. Z reguły mróz zalega w zagłębieniach terenu, ale potrafi także przemieszczać się po powierzchni ziemi. W związku z tym rośliny znajdujące się powyżej poziomu gleby (na balkonach albo choćby najprostszych podstawkach, np. cegłach) są mniej narażone na zniszczenie. Jeśli zapomnieliśmy osłonić nasze rośliny podczas mroźnej nocy, niektóre z nich, te bardziej wytrzymałe (boćwina, kapusta, gorczyca), możemy przywrócić do życia. Spryskajmy je wodą na krótką chwilę przed tym, nim padną na nie promienie słoneczne. Po przymrozku nie skazujmy od razu zniszczonych roślin na straty. Warzywa zostawmy w spokoju przynajmniej na tydzień, usuwając tylko te, które ewidentnie nie rokują żadnych nadziei. Dopóki rośliny nie zaczną odbijać, nie powinniśmy ich niepokoić.

Dla większości ogrodników pierwszy jesienny przymrozek oznacza koniec sezonu wegetacyjnego. Jednak wcale nie musi tak być. Rośliny możemy osłonić przed mrozem zarówno prostymi, domowymi sposobami, jak i wykorzystując w tym celu skomplikowane, komercyjne urządzenia. Za tymczasową ochronę mogą służyć rozwieszone koce czy ręczniki. Są one przydatne przy osłanianiu niewielkich roślin. Z kolei tunele foliowe i szklarnie stanowią doskonałą ochronę dla niskopiennych warzyw rosnących w grządkach. Metalowe lub plastikowe łuki zabezpieczają folię przed opadnięciem na rośliny. Tunel powinien zostać starannie umocowany w ziemi. Jeśli temperatury przez cały czas pozostają dodatnie, należy zapewnić odpowiednią wentylację. Kiedy dni są chłodne, a nocami występują przymrozki, zamknięty tunel foliowy jest lepszy. Jednak musimy pamiętać, by otwierać tunel, gdy temperatura wzrasta, inaczej nasze warzywa „ugotują się". Kiedy decydujemy się na zwinięcie osłony podczas dnia, nie zapomnijmy zainstalować jej na miejscu godzinę lub dwie przed zachodem słońca, by zachować odrobinę dziennego ciepła.

Jeśli chcemy wcześnie zacząć uprawiać nasze rośliny, kiełkowanie nasion w pomieszczeniach jest doskonałym pomysłem. Z kolei gotowe sadzonki dają nam co najmniej miesiąc przewagi nad roślinami bezpośrednio wyrosłymi z nasion. Możemy, oczywiście, zyskać jeszcze więcej czasu przez odpowiednio wczesne wsadzenie siewek, ale musimy wtedy poświęcić też trochę czasu na przygotowania do ochrony ich przed wiosennymi przymrozkami. Kiedy nadchodzi późny przymrozek, roślinę możemy osłonić gazetą rozstawioną nad nią jak namiot, z krawędziami przyciśniętymi do ziemi kamieniami. Nadaje się też do tego kawałek koca. Najlepszym rozwiązaniem jest jednak rozstawienie niewielkiego tunelu foliowego lub inspektu.

Inspekty (szklarnie skrzynkowe) zapewniają doskonałą ochronę przed ostrą, wczesnowiosenną pogodą. Inspekt to po prostu skrzynka (najczęściej drewniana) z przezroczystym wierzchem, zwróconym ku południu lub południowemu wschodowi, by łapać słońce. Na terenach, gdzie zimy są łagodniejsze, bardzo przydatne do ochrony roślin są małe, łatwe do przenoszenia szklarnie skrzynkowe. W miejscach, gdzie klimat jest ostry, umocowane na stałe, solidne szklarnie pozwolą nam przedłużać sezon nawet o miesiąc, niezależnie, czy wiosną, czy jesienią. Szklarnie takie powinny być bardzo pieczołowicie i dokładnie przygotowane. Po pierwsze, należy je uszczelnić. Skrzynię możemy otoczyć plastikiem, a jej rogi potraktować pianką uszczelniającą. Najlepszym rozwiązaniem będzie zainstalowanie uchylnego, szklanego okna. Skrzynię możemy także umieścić w ziemi. Dobrym rozwiązaniem jest usytuowanie szklarni naprzeciw głównego okna, by wychwytywała część ciepła bijącego z domu. Podczas ciepłych dni temperatura wewnątrz szklarni wzrasta niezwykle szybko. Jeśli prognozy przewidują ładną pogodę, zostawmy okno w szklarni uchylone na kilka centymetrów, lecz zamknijmy je na mniej więcej godzinę przed zachodem słońca. Jeśli noc jest szczególnie zimna, przykryjmy szklarnię jakimś materiałem lub warstwą liści albo słomy.

Jeśli zainstalujemy w szkłami dodatkowe źródło ciepła, poprawimy kondycję roślin i zapewnimy im doskonałe warunki ukorzeniania. Najlepszym sposobem jest bezpośrednie ogrzanie gleby przez umieszczenie w niej specjalnych kabli. Aby je zainstalować, wykopmy pod szklarnią dół o głębokości 30 cm. Dodajmy 25 centymetrową warstwę żwiru i 2 centymetrową warstwę piachu. Rozciągnijmy kable na wierzchu, upewniając się, że nigdzie nic są uszkodzone. Przykryjmy je warstwą piachu, a na niej umieśćmy płasko kawałek siatki, by mieć pewność, że narzędzia ogrodnicze nie uszkodzą kabli. Następnie wyrównajmy zagłębienie warstwą ziemi do poziomu gruntu.

Rozłóżmy czarną lub przezroczystą folię ogrodniczą na przygotowanej ziemi. Powinniśmy to zrobić kilka tygodni przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac. Organizmy glebowe uaktywnią się w ogrzanej ziemi, zamieniając związki odżywcze z naszych nawozów w formy dostępne roślinom. Ciepło i dostęp pokarmu zapewni doskonałe ukorzenianie naszych warzyw. Przezroczysta folia ogrzewa ziemię szybko, ale jej obecność może prowadzić także do szybkiego kiełkowania chwastów. Czarna folia z kolei nie przepuszcza światła, zapobiega rozwojowi chwastów. Przed rozpoczęciem sadzenia możemy usunąć folię lub wyciąć w niej otwory i w tych miejscach sadzić rośliny. Jeśli pozostawiamy przezroczystą folię, pokryjmy ją warstwą ściółki, zwłaszcza w lecie, by zapobiec przegrzaniu ziemi i nadmiernemu rozwojowi chwastów.