Zioła na parapecie - co uprawiać oraz jak nawozić

Historia korzystania z dobrodziejstw ziół jest tak stara jak dzieje ludzkości. Od wieków używane są do leczenia oraz w kosmetyce. Obecnie docenia się je także jako przyprawy, składniki herbatek oraz rośliny aromaterapeutyczne.

Rozmaite zioła można kupić w sklepach: suszone i świeże. Jednak ich uprawa na parapecie to dekoracja, zwłaszcza kuchni, a także przyjemność i satysfakcja. Pod ręką ma się zawsze świeże, pachnące listki. Od wiosny do jesieni zioła można też uprawiać na balkonie.

Przeczytaj także: Co warto wiedzieć o ziołach?

Zioła najczęściej uprawia się w kuchni. To naturalne, gdyż ich listki na bieżąco można wykorzystywać do doprawiania i dekoracji potraw. Poza tym ich świeża zieleń, a także zapach sprawiają, że kuchnia jest bardziej przytulna, domowa.

Każdy ma swój ulubiony zestaw ziół, np. bazylię, miętę, oregano. Poszczególne gatunki najlepiej uprawiać w osobnych donicach, gdyż różnią się co do szybkości kiełkowania nasion i wzrostu. Można z nich jednak tworzyć większe kompozycje, np. kilka donic wstawić do dekoracyjnego kosza lub osłonki i ustawić na parapecie. Zioła w kuchni uprawia się także w donicach zawieszonych na suficie, czy ustawionych blatach kuchennych. Niektóre rośliny używane jako przyprawy nadają się też do uprawy w innych pomieszczeniach, np. liść laurowy i stewia.

Coraz popularniejsze są specjalne lampy z energooszczędnym oświetleniem przeznaczone do domowej uprawy ziół. Doświetlanie pozwala mieć własne, świeże zioła także w okresie jesienno-zimowym, gdy słonecznych dni jest bardzo mało. Lampy do ziół można wykorzystywać również do robienia rozsady warzyw i kwiatów pod koniec zimy.

Wszystkie zioła lubią mieć dużo słońca. Lato mogą spędzać na zewnątrz, np. na balkonie i tarasie. Nadają się do uprawy  m.in. w pionowych ogrodach.

Przeczytaj także: Czy można uprawiać zioła na ścianie?

Wiele ziół to świetne przyprawy, bez których trudno sobie wyobrazić niektóre potrawy. Ich używanie sprawia, że łatwiej ograniczyć zużycie soli, a nawet całkowicie z niej zrezygnować. Na parapecie można uprawiać np. bazylię pospolitą, która nadaje się do pizzy, zupy pomidorowej oraz dań z makaronem. Inne gatunki bazylii też bardzo dobrze rosną w donicach. Przykładowo, bazylia cytrynowa (w krajach azjatyckich znana jako kemangi) nadaje się do dań orientalnych oraz deserów. Kolendra to znakomita przyprawa do zup i krewetek.

Popularną przyprawą w kuchni polskiej, która ma także właściwości lecznicze, jest liść laurowy. Mniej znana jest stewia, której słodkie liście zastępują cukier. W doniczkach dobrze rosną także np. melisa, ogórecznik, oregano, tymianek. Niektóre zioła, jak lubczyk, osiągają znaczne rozmiary i są roślinami wieloletnimi. W donicach uprawiane są jako rośliny jednoroczne. Pod koniec lata można je ewentualnie przesadzić do ogrodu.

Zioła przyprawowe często mają tak intensywny aromat, np. lubczyk i kolendra, że nawet jeden listek wystarczy, aby danie apetycznie pachniało.

Wiele osób uprawia zioła w domu dla ich aromaterapeutycznych właściwości. Przykładowo, olejki eteryczne bazylii łagodzą migreny i pomagają się skoncentrować. Zapach kolendry usuwa zmęczenie i poprawia nastrój, a majeranku uspokaja. Bukiet zapachowy ziół jest najbardziej wyczuwalny przy poruszeniu liści, np. dłonią lub ruchem powietrza.

Wiele ziół jest używanych w kosmetyce. Nadają się m.in. do przygotowania kąpieli pielęgnujących skórę, płukanek do włosów, maseczek.

Na parapetach może rosnąć wiele ziół. Jednak nie wszystkie są łatwe w uprawie. Większość to rośliny wieloletnie, ale w mieszkaniach uprawia się je zwykle jako rośliny jednoroczne. Przyczyny są dwie.

Pierwsza to brak wystarczającej ilości światła, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym (ten problem można rozwiązać poprzez doświetlanie ziół światłem sztucznym). Druga przyczyna to zbyt wysoka temperatura w mieszkaniu zimą. Gdy dodatkowo zioła mają za mało światła, chorują.

Na parapetach zioła można siać praktycznie cały rok. Jednak na siew najlepiej wybierać pory roku, w których jest dużo słonecznych dni, czyli od wiosny do końca lata. Idealny termin siewu dla większości ziół to marzec i kwiecień. Posiane w tym terminie np. ogórecznik czy bazylia zdążą nawet wydać nasiona, które będzie można posiać w kolejnym sezonie.

Większość ziół ma bardzo drobne nasiona (mniejsze niż mak). Dlatego trzeba uważać, by nie siać ich zbyt gęsto. Lepiej wysiewać nasiona mniejszymi partiami lecz co kilka tygodni, by dłużej mieć do wykorzystania młode listki i pędy. Doniczki z posianymi nasionami ustawia się na nasłonecznionych parapetach i delikatnie podlewa.

Nasiona ziół wschodzą zwykle po 10-14 dniach. Czas kiełkowania zależy od gatunku rośliny, temperatury i nasłonecznienia parapetu. Przykładowo, mięta może wzejść nawet dopiero po miesiącu.

Dlatego czasem uprawę ziół warto zacząć nie od siewu lecz od kupienia sadzonek w sklepie ogrodniczym. Wystarczy je przesadzić do większej doniczki, a następnie podlewać i nawozić. Listki do wykorzystania w kuchni można zrywać od razu.

Zioła preferują podłoża lekkie, przewiewne lecz jednocześnie zasobne w składniki pokarmowe. Do siewu i sadzenia ziół najlepiej używać specjalnej ziemi, jak Podłoże Domowa Plantacja Pomidory i Zioła, które zawiera składniki naturalnego pochodzenia.

Niektóre zioła uprawiane w donicach, jak kolendra czy ogórecznik, są roślinami jednorocznymi. Zamierają po zakwitnięciu i wydaniu nasion. Inne zioła (większość) to rośliny wieloletnie. Jednak w mieszkaniu wygodniej jest je uprawiać jako rośliny jednoroczne. Rosną bowiem bardzo szybko. Jednocześnie trudno im zapewnić dobre warunki zimą (przede wszystkim dużo światła).

Nieliczne zioła wieloletnie uprawia się w doniczkach przez wiele sezonów. To np. liść laurowy oraz stewia. Ich rozmnażanie z nasion nie jest łatwe, np. nasiona stewii słabo wschodzą. Do ich przesadzania używa się podłoża jak do siewu innych ziół.

Zioła w doniczkach zasila się co 1-2 tygodnie, od kwietnia do sierpnia, stosując dawki jak podane na opakowaniach nawozów. W pozostałych miesiącach też można, ale dawki i częstotliwość trzeba zmniejszyć, dostosowując do wzrostu roślin. Im bowiem mniej światła słonecznego mają zioła, tym wolniej rosną i nie potrzebują aż tak dużej ilości składników pokarmowych jak wiosną i latem.

Do zasilania ziół doniczkowych najczęściej używa się nawozów w płynie pochodzenia naturalnego. Przykładem takiego preparatu jest Biohumus Max do ziół, w którego składzie są substancje organiczne przetrawione przez dżdżownice kalifornijskie. Nawóz wlewa się do wody, a następnie podlewa zioła.

Stosować też można nawozy w granulkach, jak Nawóz ekologiczny do pomidorów, ogórków i ziół. Produkowany jest w 100% z masy roślinnej. Granulki nawozu można wymieszać z ziemią przeznaczoną do sadzenia ziół albo posypać powierzchnię ziemi i lekko z nią wymieszać.

Oba nawozy nie stwarzają zagrożenia przenawożeniem, niezależnie od zastosowanej dawki.

Bardzo wygodne w stosowaniu są odżywki w ampułkach, np. Vege Energy do warzyw i ziół. Ampułkę wbija się w ziemię w doniczce. Następnie preparat stopniowo przenika do podłoża i jest pobierany przez korzenie. Działa aż do 4 tygodni.

Listki i pędy ziół najwygodniej ścinać nożyczkami. W sklepach ogrodniczych można kupić specjalne modele, przeznaczone do ziół. Nie należy ich używać do przycinania innych roślin doniczkowych, gdyż bywają one trujące (resztki soku mogą zostać na ostrzach). Do nich trzeba mieć osobne nożyczki lub sekator.

Zioła można też uszczykiwać palcami. Ten sposób się sprawdza, gdy do zupy czy sosu potrzebnych jest jeden lub kilka listków. Od czasu do czasu uszczykiwać lub ścinać warto wierzchołki młodych pędów. Ten prosty zabieg sprzyja rozkrzewianiu się np. oregano, majeranku czy tymianku.

Na parapetach rzadko udaje się wyhodować tak dużo ziół, by nie można ich było zużyć na bieżąco. Szczególnie dobrze w doniczkach plonują np. bazylia i kolendra. Nadmiar ziół warto zakonserwować, by można z nich było korzystać dłużej.

Sposoby konserwacji zebranych ziół są różne. Pokrojone listki i pędy można zamrozić w małych torebkach lub pojemniczkach. Będą znakomitą przyprawą do dań na ciepło. Do mrożenia nadają się np. kolendra i lubczyk.

Inny sposób konserwacji to suszenie. Zioła można suszyć np. w elektrycznych suszarkach do grzybów i warzyw albo rozłożyć na arkuszu papieru, a następnie położyć w ciepłym, przewiewnym, nienasłonecznionym miejscu. To dobry sposób konserwacji zwłaszcza ziół przeznaczonych na herbatki, jak mięta i melisa, ale też roślin przyprawowych, jak bazylia, majeranek i oregano.

Świeże listki ziół znakomicie aromatyzują m.in. oliwę z oliwek. Wystarczy jedną lub kilka gałązek włożyć do butelki. Oliwa będzie pachniała np. rozmarynem, tymiankiem czy oregano.