Jak dbać o przydomowe szambo – praktyczne wskazówki

Szambo to podziemny zbiornik służący do magazynowania ścieków z domowej kanalizacji, np. sedesu, umywalki, prysznica, wanny, zlewozmywaka. Najczęściej wykonane jest z betonu lub tworzywa sztucznego. Może być jedno- lub wielokomorowe. Zgodnie z polskim prawem, szambo wolno zakładać tylko tam, gdzie nie ma gminnej sieci kanalizacyjnej. Dlatego najczęściej w szamba wyposażane są domy jednorodzinne w małych miejscowościach oraz letniskowe, gdzie takiej sieci nie ma i nie jest ona planowana. Zbiorniki mogą mieć różne pojemności – zwykle to 5-10 m³. Powinny być szczelne (bezodpływowe) i opróżniane – nie rzadziej niż co 3 miesiące - przez wozy asenizacyjne.

Szambo jest tańszym rozwiązaniem niż przydomowa oczyszczalnia ścieków, ale droższym w eksploatacji, gdyż trzeba je częściej opróżniać. O przydomowe szambo trzeba dbać. Dzięki temu unika się brzydkiego zapachu na zewnątrz i wewnątrz domu, muszek kanalizacyjnych (ćmianek) w łazience oraz kuchni, a także zbyt szybkiego przepełniania zbiornika.

Przeczytaj także: Przydomowa oczyszczalnia ścieków – dlaczego warto mieć

Przynajmniej raz na trzy miesiące trzeba szambo opróżnić (jeśli zbiornik zapełni się szybciej, zrobić to można wcześniej). Obowiązkowo trzeba mieć także podpisaną stałą umowę na wywóz ścieków z dowolną firmą zajmującą się wywozem nieczystości.

Wóz asenizacyjny przyjeżdża na umówiony termin i po około pół godzinie zbiornik jest opróżniony. Potwierdzenia wykonania usługi (rachunki, faktury) należy przechowywać w domowym archiwum. Przydać się mogą do kontroli, np. przez straż miejską. Za nieopróżnianie szamba przynajmniej raz na trzy miesiące grozi wysoka grzywna. Zbiornika nie można też opróżniać we własnym zakresie, np. wywozić nieczystości na prywatne pole czy do lasu.

Jeśli w domu mieszka kilka osób, ścieków jest tak dużo – nawet przy oszczędnym korzystaniu z kanalizacji – że szambo musi być opróżniane przynajmniej raz w miesiącu. Aby monitorowanie zapełnienia zbiornika było łatwiejsze, warto zainstalować w nim czujnik napełnienia szamba. Dzięki temu bez otwierania jego pokrywy wiadomo, kiedy zamówić usługę wywiezienia ścieków.

Poziom napełnienia szamba można też szacować na podstawie średniego dobowego zużycia wody. Przykładowo, umycie naczyń w zmywarce to około 10 l wody, spłukanie sedesu – od 3 do 6 l, pranie w pralce – 50 l.

Ścieki, które zbierają się w szambie, ulegają rozkładowi. To naturalny proces, ale – niestety – towarzyszyć mogą mu zjawiska niepożądane. Dokuczliwy może być zwłaszcza nieprzyjemny zapach z szamba. Jego intensywność zależy m.in. od rodzaju (składu) ścieków, dopływu tlenu, obecności pożytecznych bakterii rozkładających ścieki. Przykładowo, jeśli szambo jest szczelnie zamykane, powstaje w nim trujący siarkowodór, którego zapach przypomina zgniłe jaja. Jeżeli zaś w ściekach jest dużo azotu, np. z mocznika, nieprzyjemny zapach kojarzy się z amoniakiem.

Aby z szamba nie wydobywał się nieprzyjemny zapach, trzeba wspomagać prawidłowy proces rozkładu biomasy (ścieków). Bardzo pomocne są w tym pożyteczne bakterie i enzymy, które dostępne są w postaci gotowych preparatów. Do szamba wprowadza się je w prosty sposób – poprzez sedes. Preparaty mają postać tabletek i proszku. Są bezpieczne dla środowiska.

Dawki preparatów przyśpieszających prawidłowy rozkład ścieków zależą m.in. od wielkości szamba. Przykładowo, Tabletki biologiczne zawierają ponad miliard bakterii (każda). Jedna sztuka wystarcza raz w miesiącu na szambo o pojemności 1-3 m³. Jeżeli zbiornik ma 4-6 m³, jedną tabletkę wrzuca się do sedesu raz na dwa tygodnie, a powyżej 6 m³ - raz w tygodniu. W przypadku dłuższej przerwy w stosowaniu oraz przy pierwszym dozowaniu należy zastosować podwójną dawkę.

Preparat mikrobiologiczny do szamb i oczyszczalni ma postać proszku, w którego 100 g znajduje się do 11,6 mld pożytecznych bakterii. Stosuje się go w ilości 20 g na 1 m³ ścieków co 2 tygodnie.

Biopreparaty nie tylko usuwają nieprzyjemne zapachy i rozkładają ścieki, ale także udrożniają domową instalację kanalizacyjną. W ich składzie są odżywki startowe oraz specjalne kompozycje niepatogennych mikroorganizmów. Neutralizują one szkodliwe substancje, np. amoniak, siarkowodór, azotyny, indol, skatol, merkaptany, związki fosforu.

Szamba, po wywiezieniu ścieków przez wóz asenizacyjny, nie trzeba czyścić ani dezynfekować. Można ewentualnie opłukać wnętrze zbiornika wodą (przy pomocy węża ogrodowego). Następnie należy uzupełnić pożyteczne baterie w szambie, czyli zastosować biopreparat.

Aby rozkład ścieków w szambie przebiegał prawidłowo, nie należy do niego wrzucać i wlewać np. resztek jedzenia i leków, lakierów, farb, rozpuszczalników, jednorazowych pieluszek i chusteczek do czyszczenia (np. do dezynfekcji desek sedesowych), dużych ilości tłuszczu z patelni, sosów. Tego typu odpady rozkładają się długo lub wcale. Mogą być też przyczyną zatorów w rurach kanalizacyjnych. Powodują, że szambo szybciej się zapełnia, m.in. z powodu „puchnięcia” ścieków. 

Tłuszcze, np. olej i smalec, tworzą również kożuch na powierzchni ścieków w szambie. Utrudnia on ich natlenienie, co sprawia, że wolniej się rozkładają, pojawia się odór, a nawet trujący siarkowodór. W ściekach zanika też pożyteczna mikroflora, które je rozkłada.

Czasem nie sposób uniknąć dostania się do szamba niepożądanych substancji. Pożyteczna mikroflora, dostarczana w postaci tabletek czy proszku do kanalizacji, jest jednak w stanie poradzić sobie np. niewielką ilością tłuszczu z umytej brytfanny. Jeśli rodzina często smaży dania, warto zwiększyć dawki biopreparatów wspomagających rozkład ścieków. Podobnie należy postępować, gdy ktoś z domowników przechodzi kurację antybiotykową. 

Bakterie rozkładające ścieki, gdy dostaną się do szamba, zaczynają się rozmnażać. Jednak wiele z nich także ginie. Główny powód to stosowanie w gospodarstwie domowym silnie działających środków czystości, np. z chlorem (często zawierają go preparaty do WC i wybielacze) oraz wodorotlenkiem sodu (jest w składzie wielu udrażniaczy do odpływów i rur kanalizacyjnych). Pożyteczną mikroflorę w szambie niszczą też kosmetyki i preparaty antybakteryjne, jak mydła i żele do mycia, płyny dezynfekujące pranie czy kostki odkażające wodę do spłukiwania sedesu.

Dlatego warto wybierać preparaty oznaczone jako ekologiczne. Wiele z nich ma informację na opakowaniach, że wspomagają działanie szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków. Czyszczą oraz piorą skutecznie, ale są przyjazne dla mikroflory w kanalizacji. Zawierają m.in. naturalne składniki, mniej fosforanów i nie ma w nich silnie działających substancji, jak chlor i wodorotlenek sodu. Stosować też można preparaty antybakteryjne, np. do dezynfekcji rąk, ale należy nieco zmienić przyzwyczajenia. Najpierw myje się ręce zwykłym mydłem, a następnie – na czystych dłoniach – rozprowadza płyn lub żel dezynfekujący (bez spłukiwania).

Wszędzie, gdzie znajdują się ścieki kanalizacyjne, mogą się osiedlać zwierzęta, które żywią się znajdującymi się w nich resztkami, w tym szczury i muchy. Jeśli szambo jest prawidłowo eksploatowane i często opróżniane, problemu zwykle nie ma. Gryzonie mogą się pojawić, np. jeśli szambo jest użytkowane okazjonalnie (na działce, w domu letniskowym, podczas dłuższej nieobecności domowników). Zwabiają je resztki jedzenia wrzucane do kanalizacji.

Wchodzeniu gryzoni do domów przez kanalizację zapobiegają specjalne blokady (klapki), które umieszcza się w rurach. Jednak, aby je zainstalować, potrzebny jest większy remont. Skuteczne preparaty gryzoniobójcze – z przynętami w saszetkach - to np. Granulat na myszy i szczury oraz Pasta na myszy i szczury. Oba przeznaczone są do użytku wewnątrz i na zewnątrz budynków.

Czasem w osadzie ściekowym lęgną się ćmianki (muszki kanalizacyjne). Rurami przedostają do syfonów w umywalkach, wannach, zlewozmywakach, prysznicach i w nich także składają jaja. W efekcie w łazienkach i kuchniach pojawiają kolejne pokolenia dorosłych muszek kanalizacyjnych. Z wyglądu przypominają małe (do 5 mm długości), włochate ćmy w brązowoszarym kolorze. Najbardziej są aktywne wieczorem i w nocy. Latają dość nieporadnie. Dorosłe osobniki można wyłapywać przy pomocy odkurzacza. Aby pozbyć się jaj i larw, trzeba regularnie czyścić syfony. W zwalczaniu różnych owadów w domu pomocna jest też Max Płytka. To produkt bezzapachowy, działający do 4 miesięcy. Płytka wyposażona jest w zawieszkę i podstawkę.

Nawet jeśli dba się o szambo, zdarza się, że jego niemiły zapach czuć w domu, zwłaszcza w łazience. Trzeba się wtedy zastanowić, czy w jego eksploatacji nie ma jednak błędów. To mogą być np. zbyt częste stosowanie środków czyszczących z chlorem i wodorotlenkiem sodu, wylewanie do kanalizacji dużych ilości tłuszczu z patelni, stosowanie leków i kosmetyków antybakteryjnych. W takich przypadkach warto zastosować dodatkowe dawki biopreparatów do szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków.

Czasem zapach szamba wyczuwalny jest zwłaszcza podczas pracy pralki. Przyczyną może być brak syfonu do tego urządzenia. Syfony do pralki, umywalki, prysznica i zlewozmywaka zapobiegają przedostawaniu się niepożądanych zapachów z kanalizacji do wnętrza domu.