W jaki sposób przystosować ogród dla dzieci?

Ogród przydomowy powinien służyć wszystkim domownikom, również dzieciom. Przystosowując go dla najmłodszych, powinniśmy jednak pamiętać o ich szczególnych potrzebach. Zabawa jest dla dziecka tym, czym dla dorosłego nauka, praca i domowe obowiązki. Poprzez zabawę dzieci poznają świat, uczą się i eksperymentują. Warto wygospodarować w ogrodzie choćby skrawek terenu przeznaczonego na plac zabaw, by zapewnić najmłodszym rozrywkę i sprawić, że zabawa i przebywanie na świeżym powietrzu będą dla nich bardziej atrakcyjne niż spędzanie czasu przed telewizorem lub komputerem. W czasach, w których nowoczesne technologie i wirtualny świat coraz bardziej wkraczają w naszą rzeczywistość, tym istotniejsze jest wzbudzenie u dzieci już od najmłodszych lat zainteresowania otaczającą je przyrodą.

Ogród przydomowy powinien być miejscem na tyle atrakcyjnym dla dzieci, aby stanowić skuteczną przeciwwagę dla wirtualnych przygód. Atrakcyjna przestrzeń zabawowa przede wszystkim nie powinna być nudna. Plac zabaw w ogrodzie przydomowym to nie to samo, co rozbudowany system zjeżdżalni, drabinek i huśtawek w parku lub na osiedlu. Tego typu budowle są przeznaczone dla wielu dzieci w różnych grupach wiekowych i o różnym stopniu sprawności. Ogród przydomowy jest zwykle użytkowany przez kilkoro dzieci, których upodobania są znane, więc łatwiej jest zaprojektować dla nich coś fascynującego. Zwykle niepotrzebne są skomplikowane konstrukcje zabawowe, gdyż dzieci znajdują w ogrodzie wiele radości i okazji do eksperymentowania. Pierwszym warunkiem powstania ciekawego terenu zabaw jest interesujące ukształtowanie terenu, na którym ma on być zbudowany. Czasem wielka górka staje się elementem tak atrakcyjnym, że wystarcza zaledwie kilka prostych urządzeń, by stworzyć dziecku lepsze miejsce do zabaw niż publiczne parki rozrywki. O górkę można oprzeć zjeżdżalnię z tworzywa. Będzie wówczas bardzo bezpieczną zabawką, gdyż dziecko nie spadnie z drabinki przy wchodzeniu na jej szczyt. Górka może tez stać się podporą domku do zabawy, czy miejscem, które posłuży dzieciom do ślizgania się po trawiastym zboczu lub osłoną przed wzrokiem obserwatorów. Nie wszystkie ogrody przydomowe mają zróżnicowaną rzeźbę terenu, więc nie wszędzie będzie można skorzystać z nierówności, ale teren zabaw można tez urozmaicić na wiele innych sposobów.

Obecność przyrody w miejscu zabaw jest szczególnie ważna dla dzieci, gdyż tylko ona daje nieskończoność wrażeń, jest nieprzewidywalna, bajkowa, zmienna i fascynująca. Dzieci bardzo lubią bawić się wśród roślin, szczególnie wtedy, gdy dostarczają im one materiału do zabaw. Jabłka, owoce jarzębiny, kasztany, żołędzie, interesujące listki i gałązki są świetnym dodatkiem do zabaw i pomagają dzieciom rozwijać inwencję twórczą. Warto zadbać o to, by ogród stwarzał dziecku możliwości do eksperymentowania, a ewentualnym zniszczeniom można zapobiec, sadząc wyjątkowo cenne okazy roślin z dala od ciekawskich oczu i rączek dzieci.

Projektując plac zabaw dla dzieci w ogrodzie przydomowym, powinniśmy również brać pod uwagę wiek i związany z nim stopień sprawności dziecka. Dla kilkulatka najlepszym terenem zabaw będzie piaskownica usytuowana w sąsiedztwie ławeczki dla opiekuna. Nie musi być to typowa konstrukcja z drewna, betonu lub tworzywa. Równie dobrze sprawdzają budowle własnego pomysłu, np. piaskowe poletka otoczone palisadą z drewnianych palików. Trzeba przy tym koniecznie pamiętać, że w piaskownicy powinno się znaleźć miejsce do stawiania babek z piasku, np. specjalnie wybudowany stolik. W przeciwnym wypadku piasek będzie wciąż wysypywany poza obręb piaskownicy. Piaskownica powinna być położona w półcieniu, aby bawiące się dzieci nie były narażone na porażenia słoneczne. Jeśli w bezpośrednim sąsiedztwie nie ma drzew lub wyższych krzewów, można częściowo osłonić ją zadaszeniem z żaglowego płótna. Umiejscowienie piaskownicy w głębokim cieniu również nie jest wskazane, gdyż piasek będzie zbyt zimny i wilgotny, aby mogły się w nim bawić małe dzieci.

Piaskownica dla najmłodszych dzieci (w wieku 0-3 lat) powinna być odizolowana od terenu zabaw dla dzieci starszych np. krzewami. Małe dzieci są mniej ruchliwe i łatwo je przestraszyć, dlatego też lubią bawić się w towarzystwie osób dorosłych. Starsze dzieci, które poruszają się dużo szybciej i są sprawniejsze nie będą wówczas stanowiły zagrożenia dla maluchów.

Stosunkowo często konstruowaną zabawką dla dzieci są domki na drzewach. Decydując się jednak na tego rodzaju atrakcję, warto w razie jakichkolwiek wątpliwości poradzić się architekta lub doświadczonego budowniczego. Przede wszystkim drzewo nie powinno stanowić dla domku jedynej podpory. Może on być umiejscowiony pomiędzy gałęziami, ale najbezpieczniejszy jest, gdy wspiera się na solidnych słupach. Bliskie sąsiedztwo gałęzi drzewa stwarza iluzję mieszkania na drzewie. Ogrodowy domek na słupach może być połączony z innymi urządzeniami zabawowymi - poręczami, równoważnią, huśtawkami czy zjeżdżalnią. Wszystko zależy od pomysłowości projektanta i wykonawcy. Można też kupić gotowe domki do samodzielnego montażu. Mocowanie ciężkiej konstrukcji na gałęziach jest ryzykowne, gdyż nigdy do końca nie da się przewidzieć ich kondycji i wytrzymałości. Kiedy w domku będzie bawiło się kilkoro dzieci, cała konstrukcja będzie pracowała i ruszała się. Jest to z jednej strony bardzo niebezpieczne dla dzieci - grozi niebezpiecznym w skutkach wypadkiem, a z drugiej strony szkodliwe dla roślin - w krótkim czasie może doprowadzić do zranień drzewa, otarć kory, a nawet do złamania gałęzi.

Innym interesującym dla dzieci elementem zabawowym może być brodzik wypełniony wodą lub basen. Koniecznie jednak zabawa w wodzie powinna być nadzorowana przez osobę dorosłą, nawet wówczas, gdy bawią się starsze dzieci. Ryzyko poślizgnięcia się i przewrócenia nawet w płytkiej wodzie w najgorszym wypadku grozi utonięciem dziecka. Woda w brodziku powinna być regularnie wymieniana, szczególnie w gorące dni, gdyż bardzo szybko pojawiają się w niej glony. Większe baseny ogrodowe przeznaczone do pływania powinny być zaopatrzone w system pomp i filtrów. Dodatkowo też uzdatnia się w nich wodę tabletkami chlorowymi lub ozonowymi, które koniecznie trzeba rozpuścić w wiaderku przed dodaniem do basenowej wody. Wrzucenie ich w formie stałej do basenu może skutkować ciężkimi poparzeniami w przypadku stąpnięcia na nierozpuszczony proszek.

Projektując teren zabaw w ogrodzie, spróbujmy zrezygnować z tworzyw sztucznych wszędzie tam, gdzie da się je zastąpić materiałami naturalnymi. Surowce sztuczne są wprawdzie kolorowe i bezpieczne, jednak odbierają ogrodowi naturalny urok. Nawierzchnię, która powinna amortyzować upadek dziecka z wysokości (np. pod wysokimi huśtawkami), można z powodzeniem wysypać np. warstwą (30-40 cm) wiórów drzewnych (specjalnie preparowanych, aby nie ulegały szybkiemu rozkładowi) lub podobnej grubości warstwą żwiru. Kamyki powinny być okrągłe (otoczaki pochodzenia rzecznego lub morskiego, nigdy żwir kopalny), o średnicach 2-8 mm. Grubość warstwy amortyzującej powinna być odpowiednie większa (ok. 50-60 cm), gdy urządzenia są wyższe. Piasek również może być dobrym amortyzatorem, jednak tylko wtedy, gdy jest pochodzenia rzecznego lub morskiego, a ziarenka mają średnicę 0,2-2 mm. Okrągłe ziarna takiego materiału sprawią, że ułożona warstwa nawierzchni nie zagęści się (podobnie jak basen z plastikowymi piłeczkami) i pozostanie miękka przez cały czas jej użytkowania. Odpowiednią nawierzchnią jest również darń, ale nie nadaje się pod urządzenia mobilne, np. huśtawki, gdyż szybko może zostać wydeptana. Jest bardzo dobrym podłożem do gier i zabaw ruchowych, chociaż jej utrzymanie nie należy do najłatwiejszych i najtańszych.

Teren zabaw dla dzieci nie powinien zdominować całości ogrodu. Trzeba również pamiętać o tym, że plac zabaw nie rośnie razem z dzieckiem. Tak atrakcyjna dla kilkulatka piaskownica może już nie bawić dziesięcioletniego dziecka. Planując urządzenie terenu zabaw, warto więc od razu przemyśleć jego modyfikacje w przyszłości, np. zastąpienie piaskownicy grządką lub klombem, wymianę niskiej zjeżdżalni na dłuższą, wygospodarowanie miejsca do uprawiania sportu.

Teren zabaw nie powinien zajmować centralnej części ogrodu, ponieważ wtedy zdominuje przestrzeń i odwróci uwagę od innych jego części. Dużo lepiej będzie funkcjonował w rzadziej odwiedzanym narożniku, tam gdzie okrzyki bawiących się dzieci nie będą przeszkadzały pozostałym domownikom. Nie oznacza to jednak, że powinien on być całkowicie schowany przed wzrokiem dorosłych. Dyskretna obserwacja zabaw dzieci pozwala zapobiec szczególnie niebezpiecznym pomysłom (np. skokom z dużych wysokości, niekontrolowanemu paleniu ognisk itp.).

W urządzeniach zabawowych powinno się przede wszystkim unikać elementów, w których może się zaklinować jakaś część ciała dziecka lub element jego ubrania. Szczególnie niebezpieczne jest mocowanie różnych poprzeczek pod ostrym kątem (0-50°C). Spadając z wysokości, dziecko może się zaklinować w takiej pułapce. Poza tym nie należy stosować otworów pionowych o wymiarach 120-200 mm, otworów poziomych o wymiarach 80-220 mm oraz zakładać łańcuchów o średnicy ogniw 8-25 mm. W przypadku montażu huśtawki na łańcuchach o średnicy mieszczącej się pomiędzy 8 i 25 mm, powinno się je zabezpieczyć dodatkowo, np. osłonką z tworzywa, tak aby dziecko nie mogło pomiędzy nie wsunąć palców.

Bezpieczny teren zabaw to również bezpieczne rośliny. Wiele tych uprawianych w ogrodach ma właściwości trujące, ale niekoniecznie są one realnym zagrożeniem dla bawiących się dzieci. Niektóre rośliny mają niewielkie właściwości toksyczne w różnych częściach, niekoniecznie łatwo dostępnych dla dzieci (np. w końcach korzeni). Realne niebezpieczeństwo stanowią dla dzieci jedynie rośliny w całości i silnie trujące.

Pielęgnacja ogrodu to duża radość dla dorosłych, warto jednak zarazić tą pasją również dzieci. Ciekawym pomysłem może być założenie grządki, którą mogą uprawiać maluchy. Musimy jednak pamiętać, że dzieci interesują się roślinami w inny sposób, niż my. Rośliny wzbudzają ich ciekawość szczególnie wtedy, gdy mają interesujący zapach, smak i ciekawy wygląd. Czasem atrakcyjne wydadzą się dla małych ogrodników chwasty, dziko rosnące mniszki, gwiazdnice i stokrotki, koniczyna, z której można upleść wianek, włochaty jastrzębiec kosmaczek lub brudzący na pomarańczowo glistnik jaskółcze ziele. Warzywa i ogrodowe kwiaty też wzbudzają podziw i zainteresowanie, szczególnie wtedy, gdy dana roślina wabi motyle i inne owady, ciekawie pachnie (przy czym zapach niekoniecznie musi być przyjemny), zdecydowanie smakuje. Planując ogródek uprawny dla dzieci, pamiętajmy jednak, że nie potrafią one skupić swej uwagi zbyt długo na jednym elemencie, a uciążliwe prace ogrodnicze szybko je znudzą. By dodatkowo ułatwić dzieciom uprawę ogrodu, grządki powinno się podwyższyć. Dziecięcy ogródek uprawny nie powinien być zbyt duży. Starczy jedna grządka, na której dziecko posadzi to, na co będzie miało ochotę. Szczególnie ważny jest dobór gatunków (niekłopotliwych w uprawie i szybko rosnących), gdyż dzieci zniechęcają się szybko, zwłaszcza kiedy na ich grządce przez dłuższy czas nic się nie zmienia. Musimy zastosować świeże nasiona roślin o wysokiej zdolności kiełkowania. Warto przeprowadzić próbę przed ich wysianiem na grządkę i określić, jaki procent kiełkuje, gdyż oszczędzi to małym ogrodnikom rozczarowania. Uprawiane rośliny muszą mieć tez rozmiary odpowiednie dla małych rąk, jeżeli dzieci mają zajmować się ogrodem samodzielnie.