Choroby i szkodniki pora - objawy i zwalczanie

Por to warzywo dość łatwe w uprawie, ale pod warunkiem, że zapewni mu się odpowiednie stanowisko. Zagon musi być nasłoneczniony, najlepiej z dala od zarośli, łąk i nieużytków. Trzeba też pamiętać o systematycznym usuwaniu chwastów (dziko rosnące rośliny często są żywicielami patogenów, które porażają pory).

Na zdrowy i bujny wzrost tego warzywa ogromny wpływ ma nawożenie. Pory, zwłaszcza wysokie, mają bardzo duże wymagania pokarmowe. Jednak ich przenawożenie sprawia, że bardziej są podatne na choroby i szkodniki. W przydomowych ogrodach i na działkach pory najlepiej uprawiać na nawozach organicznych, jak kompost oraz obornik. Dostarczają nie tylko składników pokarmowych, ale i próchnicy. Dzięki niej w glebie rozwijają się pożyteczne mikroorganizmy, które ograniczają rozwój patogenów.

Koniecznie trzeba pamiętać o zmianowaniu. W tym samym miejscu nie należy uprawiać porów oraz warzyw z nim spokrewnionych, np. cebuli, częściej niż co 4 lata. To najlepsza i najtańsza profilaktyka w występowaniu chorób i szkodników. W resztkach porów mogą bowiem zimować różne patogeny, których trudno się potem pozbyć. Zdrowe pory mają ciemnozielone, soczyste liście bez plam, zaschniętych wierzchołków oraz uszkodzeń spowodowanych przez szkodniki. Ich korzenie bywają tak mocne, że trudno je wyrwać z ziemi. Dobrze się przechowują i są bardziej odporne na mróz.

Infekcji sprzyja pogoda wilgotna oraz ciepła. Grzyby, które wywołują alternariozę, przenoszone są przez wiatr i wodę. Najczęściej ta choroba atakuje w drugiej połowie lata.

Objawy: najpierw na liściach pojawiają się żółte lub brązowe, wodniste plamy. Następnie plamy powiększają się i ciemnieją. Powstaje na nich nalot grzybni. Wzdłuż głównych nerwów mogą pojawić się pęknięcia przez które wnikają patogeny wywołujące inne choroby. Liście przedwcześnie zamierają. Pory szybko się psują podczas przechowywania.

Zwalczanie: nie uprawiać porów oraz cebuli w tym samym miejscu rok po roku oraz w miejscach, gdzie często tworzą się rosa i mgły. Unikać podlewania na liście (wilgoć sprzyja rozwojowi chorobotwórczych grzybów). Profilaktycznie lub interwencyjnie zastosować oprysk preparatem Biosept Active (na bazie grejpfruta). Oprysk fungicydami: Amistar 250 SC lub Signum 33 WG.

Przeczytaj także: 10 przykazań korzystania ze środków ochrony roślin

Rozwojowi tej choroby grzybowej sprzyja temperatura 17–21°C. Do porów patogeny wnikają przez korzenie. Przenoszą się zwykle przez pozostałości grzybni w glebie, np. na resztkach chorych roślin.

Objawy: pierwsze oznaki białej zgnilizny można zauważyć najczęściej w czerwcu. To gniazdowe żółknięcie i zamieranie porów (pojedynczych lub kilku). Inne wyglądają na zdrowe. Jeśli wyciągnie się chory por z ziemi, okazuje się, że ma zgniłe korzenie, pokryte grzybnią.

Zwalczanie: chorobotwórczy grzyb może przetrwać w glebie aż 8 lat. Dlatego po stwierdzeniu występowania białej zgnilizny trzeba zrobić przynajmniej 8 lat przerwy w uprawie pora oraz innych warzyw cebulowych na tym terenie.

Przeczytaj także: Domowe sposoby na wszelkie zło w ogrodzie

Chorobę wywołują grzyby występujące w glebie. Zimują m.in. na resztach roślin. Porażają zwłaszcza pory kiełkujące oraz młode rośliny. Infekcji sprzyjają zbyt mokra ziemia oraz brak słońca.

Objawy: siewki porów nagle więdną, mimo podlewania, i zamierają. Trochę starsze rośliny zwykle najpierw żółkną. Najczęściej choroba poraża tylko niektóre rośliny (inne wyglądają na zdrowe).

Zwalczanie: uprawiać pory tylko w nasłonecznionych miejscach (dotyczy to także rozsady). Unikać stanowisk podmokłych i nie przelewać porów. Pamiętać o zmianowaniu - w tym samym miejscu pory nie powinny rosnąć częściej niż co 4 lata. Profilaktycznie oraz interwencyjnie można podlać pory preparatem Polyversum WP, który zawiera pożyteczne grzyby pasożytujące grzyby chorobotwórcze. Fungicyd na fytoftorozę porów: Signum 33 WG.

Przeczytaj także: Czy choroby grzybowe można zwalczać grzybem

To choroba grzybowa, która rozwija się szybko, jeśli jest bardzo wilgotno, a jednocześnie panuje umiarkowana temperatura. Zwykle takie warunki panują pod koniec wiosny (maj oraz czerwiec). Rdza występuje częściej na wysokich odmianach porów.

Objawy: najpierw na liściach pojawiają się drobne, żółte plamki. Następnie plamy zmieniają kolor na rdzawy. W lipcu można na nich zauważyć czarne skupiska zarodników grzybów. Silnie porażone liście często żółkną od wierzchołków i zamierają.

Zwalczanie: zachować przerwę w uprawie porów przynajmniej 4 lata. Unikać przenawożenia azotem (takie rośliny częściej są porażane przez chorobotwórcze grzyby). Opryski na rdzę pora: Amistar 250 SC lub Signum 33 WG.

Przeczytaj także: Po jakim czasie od wykonania oprysku można zbierać plony

Choroba znana jest też jako korkowatość korzeni pora. Jej sprawcą jest grzyb, którego rozwojowi sprzyja pogoda ciepła i sucha oraz nadmiernie nagrzewająca się gleba. Choroba częściej poraża pory nienawożone, słabe, uprawiane w piaszczystej ziemi bez próchnicy. Porażone rośliny przedwcześnie kończą wegetację, są mniejsze i nie nadają się do przechowywania.

Objawy: w drugiej połowie lata pory zaczynają słabo rosnąć i karłowacieją. Liście żółkną, a następnie zasychają. Korzenie chorych porów są w różowych kolorze i stopniowo zamierają.

Zwalczanie: patogen może przetrwać wiele lat na fragmentach obumarłych korzeni porów oraz innych warzyw cebulowych. Dlatego nie uprawiać porów w tym samym miejscu rok po roku. Występowanie choroby ograniczają nawozy organiczne, jak Obornik bydlęcy, Obornik kurzy, Obornik koński oraz kompost.

Przeczytaj także: Obornik koński granulowany – jak stosować

To choroba wirusowa, której łatwiej zapobiegać niż zwalczać. Występuje również np. na cebuli oraz irysach. Należy unikać uprawy tych roślin w bliskim sąsiedztwi!. Wirusy przenoszą wciornastki.

Objawy: żółtawe, kanciaste plamy z zielonymi środkami. Następnie plamy powiększają się i łączą. Liście stopniowo zasychają. Zbiory porów są mniejsze.

Zwalczanie: prawidłowe zmianowanie (co 4 lata) ogranicza występowanie żółtej smugowatości porów. Ograniczać populację wciornastków.

Przeczytaj także: Jak zwiększyć odporność roślin – naturalne preparaty

Największe zniszczenia wśród porów wyrządza w maju oraz czerwcu. Chowacz szczypiorak to mały chrząszcz (o długości około 3 mm) w szaro-czarnej kolorystyce. Na porach żerują larwy oraz osobniki dorosłe.

Objawy: drobne dziurki i przebarwienia w liściach. Wewnątrz liści można znaleźć żółtawe, drobne larwy. Uszkodzone liście żółkną, a następnie zasychają częściowo albo całkowicie.

Zwalczanie: unikać uprawy porów blisko zarośli i ugorów, zwłaszcza wilgotnych (to siedliska chowaczy). Jeśli inwazja jest większa, zastosować oprysk, np. preparatem NeemAzal T/S (na bazie ekstraktu drzewa neem). Oprysk fungicydem: Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Apteczka ogrodnika – co warto w niej mieć

Powoduje robaczywienie porów. Ślady żerowania, spowodowane przez porówki, czasem widać dopiero po przekrojeniu porów. Uszkodzone rośliny częściej są porażane przez choroby. Postacie dorosłe miniarek mają po około 4 mm długości. Z wyglądu przypominają żółto-szare muszki. Larwy są białe lub żółtawe (w zależności od fazy rozwoju), o długości do 5 mm.

Objawy: jasne plamki na liściach, ułożone w rzędach, przypominające małe miny, a także kręte korytarze wygryzione przez larwy w tkankach. Jeśli inwazja jest duża, pory są także skarłowaciałe.

Zwalczanie: nie uprawiać porów w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata, gdyż miniarki porówki zimują w resztkach porów. Nie należy też przechowywać porów ze śladami żerowania, gdyż nie tylko się psują, ale też mogą w nich przezimować miniarki. Do monitorowania obecności i ograniczania populacji miniarek stosować Żółte tablice lepowe. Postacie dorosłe przylatują do tablic, gdyż zwabia je ich żółty kolor. Gdy usiądą na tablicy, przyklejają się do niej i giną.

Przeczytaj także: Żółte tablice lepowe – jak używać w domu i ogrodzie

W glebie żerują 1-5 lat zanim przekształcą się w postacie dorosłe, czyli chrząszcze. Najpopularniejsze w ogrodach są chrabąszcz majowy (larwy długości do 5 cm), guniak czerwczyk (larwy długości do 3 cm) oraz ogrodnica niszczylistka (larwy długości do 2 cm). Pędraki zjadają korzenie porów oraz innych roślin. Postacie dorosłe zaś wygryzają dziury w liściach, zwłaszcza młodych. Pędraków jest szczególnie dużo w ogrodach położnych blisko łąk, pastwisk, nieużytków, zarośli.

Objawy: nieregularne dziury w liściach. Zjedzone korzenie i dziury w podziemnych częściach porów. Podczas wyrywania porów można znaleźć pędraki wśród korzeni.

Zwalczanie: zbierać i niszczyć pędraki znalezione podczas przekopywania ziemi czy wyrywania porów. Szkodników można się skutecznie pozbyć przy pomocy preparatów mikrobiologicznych, jak Larva Stoper. W jego składzie są niepatogeniczne, pożyteczne nicienie, które pasożytują pędraki. Nieatrakcyjne warunki bytowania dla szkodników glebowych stwarza Wrotycz Ekstrakt.

Przeczytaj także: Jak rozpoznać i zwalczać szkodniki glebowe

To motyle z rodziny sówkowatych. Postacie dorosłe nie wyrządzają szkód, gdyż odżywią się nektarem kwiatów i spadzią mszyc. Szkody wśród warzyw, w tym porów, wyrządzają ich gąsienice. Żerują one zarówno na częściach nadziemnych, jak i podziemnych roślin. Dlatego często trudno je zauważyć (z kryjówek podziemnych wychodzą w nocy). Najpopularniejsze są rolnica czopówka (gąsienice brunatnoszare), rolnica gwoździówka (gąsienica ciemnozielona), rolnica panewka (szarozielona lub brązowa), rolnica zbożówka (ciemnooliwkowa).

Objawy: dziury w liściach oraz wżery w częściach podziemnych porów.  Na uszkodzonych fragmentach, zwłaszcza blisko ziemi, można dostrzec czarne garnulki (to odchody gąsienic rolnic). Młode rośliny mogą zostać zniszczone całkowicie.

Zwalczanie: zbierać gąsienice rolnic ręcznie i niszczyć. Skuteczny jest oprysk preparatem mikrobiologicznym Lepinox Plus, który zawiera pożyteczne szczepy bakterii. Zainfekowane nimi gąsienice przestają żerować i giną w ciągu 72 godzin.

Przeczytaj także: Jak wyeliminować szkodniki glebowe w sposób ekologiczny

Najczęściej żeruje na cebuli, ale może też uszkadzać pory. To muchówka, której postacie dorosłe  przypominają z wyglądu małe, ciemnoszare muszki (około 6 mm długości). Odżywią się nektarem kwiatów. Szkody wyrządzają larwy (białożółte, o długości około 7 mm).

Objawy: młode pory żółkną i zamierają, zaś starsze gniją, zwłaszcza od dołu. Po przekrojeniu pora można zauważyć larwy śmietki.

Zwalczanie: nie uprawiać porów oraz cebuli w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata. Stosować preparat Wrotycz Ekstrakt. Do monitorowania i zmniejszenia populacji śmietek służą Żółte tablice lepowe. Dorosłe muchówki zwabia ich żółty kolor. Gdy usiądą na tablicy, przeklejają się do niej, a następnie giną. Zwalczanie chemiczne: preparat Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Pułapki na szkodniki - proste i skuteczne

To szkodnik o mikroskopijnych wymiarach (około 1 mm długości). Wciornastek tytoniowiec, w zależności od stadium i pory roku, jest żółty lub szarobrązowy, ze skrzydłami lub bez nich. Atakuje także inne warzywa. Rozwojowi wciornastków sprzyja pogoda ciepła oraz bez deszczu.

Objawy: liczne, bardzo drobne, białosrebrzyste plamki na liściach. Następnie liście blakną oraz zasychają. Zaatakowane pory są mniejsze.

Zwalczanie: usuwać chwasty, ponieważ na nich również żerują i rozmnażają się wciornastki. Unikać uprawiania porów blisko szklarni, gdyż wciornastki mają w nich szczególnie dobre warunki do rozwoju (mogą z nich rozpocząć inwazję na zewnątrz). Po zauważeniu szkodników wykonać oprysk preparatem na bazie oleju rydzowego, np. Agrocover Spray lub Agrocover Koncentrat. Opryski chemiczne: Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Jak walczyć ze szkodnikami zanim zaatakują

Postacie dorosłe trudno zauważyć, gdyż to niewielkie, szarobrunatne motyle aktywne w nocy (o długości około 7 mm). Gąsienice są kremowe z odcieniem zielonym (o długości około 1 cm) i to one niszczą pory.

Objawy: gąsienice żerują wśród sercowych, młodych liści. Zjadają miękisz, powodując powstawanie podłużnych, jasnych smug oraz dziur. Skórka w miejscach żerowania zasycha, a następnie pęka. Uszkodzone pory są bardziej podatne na choroby oraz mróz. Uszkodzenia spowodowane przez wgryzki na porach są dość podobne do skutków żerowania chowaczy.

Zwalczanie: nie uprawiać porów w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata (wgryzki mogą przezimować w resztkach roślinnych i glebie). Po zauważeniu szkodników zastosować oprysk, np. preparatami NeemAzal T/S lub Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: W jaki sposób przedłużyć sezon ogrodniczy