Choroby i szkodniki rzodkiewki - objawy i zwalczanie

Rzodkiewka to jedno z najpopularniejszych warzyw. Zbiera się ją często po zaledwie 6-8 tygodniach uprawy. Dlatego nie zawsze można stosować silnie działające środki ochrony roślin.

Aby uniknąć problemów w uprawie, warto siać rzodkiewkę wcześnie – najlepiej w marcu. Dzięki temu urośnie i będzie gotowa do zbioru, zanim złożą jaja i zaczną ją zjadać np. pchełki i śmietki. Nie należy się obawiać, że wcześnie posiana rzodkiewka zmarznie. To warzywo bardzo dobrze znosi przymrozki do minus 4°C. Wcześnie siana rzodkiewka nie wybija także w pędy kwiatostanowe. Rzodkiewkę sieje się zwykle wiosną, ale odpowiedni termin do jej uprawy to również przełom lata i jesieni. Jeśli posieje się ją pod koniec sierpnia lub na początku września, też będzie mniej narażona na atak szkodników. Inne proste sposoby ochrony rzodkiewki przed szkodnikami to stosowanie okryć z agrowłókniny oraz pułapek na szkodniki, jak Żółte tablice lepowe.

Bardzo duży wpływ ma dobór stanowiska dla rzodkiewek. Koniecznie miejsce musi być nasłonecznione (na zacienionych stanowiskach nie zawiązują dorodnych zgrubień korzeniowych). Gleba nie może być ani zbyt zasadowa (to większe ryzyko wystąpienia parcha zwykłego), ani zbyt kwaśna (zwiększa prawdopodobieństwo rizoktoniozy). Nie powinna też być nadmiernie mokra, gdyż wtedy rzodkiewkę niszczą choroby grzybowe i bakteryjne.

Większość patogenów, które atakują rzodkiewkę, niszczą również warzywa z nią spokrewnione (z rodziny kapustowatych), jak brokuł, jarmuż, kalafior, kalarepa, kapusta, rzodkiew. Nie należy ich uprawiać rok po roku w tym samym miejscu. Patogeny potrafią przetrwać w glebie kilka lat.

Przeczytaj także: Dlaczego warto uprawiać rzodkiewkę

Sprawcą choroby jest organizm grzybopodobny. Optymalne warunki do jego rozwoju to temperatura  20-27°C i wilgotna gleba.

Objawy: na zgrubieniach korzeniowych rzodkiewki pojawiają się ciemne przebarwienia. Na zewnątrz często mają postać czarnych plam, zaś wewnątrz – czarnych smug. Czasem zaczernienia są widoczne dopiero po ich przekrojeniu. Korzenie rzodkiewki mogą też pękać.

Zwalczanie: nie uprawiać rzodkiewek w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata. Unikać siewu rzodkiewek po brokułach, jarmużu, kalafiorach, kalarepie, kapuście. Nie podlewać nadmiernie rzodkiewek. Jeśli rzodkiewki są uprawiane pod osłonami, podczas ciepłych dni wietrzyć tunele.

Przeczytaj także: Jakie osłony stosowane są w uprawach ogrodniczych

To choroba grzybowa, która atakuje rzodkiewki, gdy panuje wysoka wilgotność powietrza i temperatura 8-16°C. Niszczy liście, co sprawia, że rzodkiewka nie może gromadzić zapasów w zgrubieniach korzeniowych. W efekcie plon jest mniejszy.

Objawy: żółtawe plamy na górnych stronach liścieni i liści. Następnie ich kolor zmienia się na brunatny. Jeśli liście odwróci się, na ich dolnych stronach jest nalot grzybni w kolorach od białego do szarego. Porażone liście stopniowo zamierają. Zgrubienia korzeniowe są małe.

Zwalczanie: nie siać rzodkiewki rok po roku w tym samym miejscu ani zbyt gęsto. Jeżeli rzodkiewka jest uprawiana pod osłonami, pamiętać o wietrzeniu tuneli i szklarni. Profilaktycznie i po zauważeniu pierwszych objawów opryskać rzodkiewkę preparatem Biosept Active (to skoncentrowany ekstrakt z grejpfruta).

Przeczytaj także: Jak zwalczać choroby roślin przy pomocy grejpfruta

Infekcję powoduje bakteria. Do zakażenia i rozwoju choroby dochodzi podczas dłuższych opadów deszczu, gdy jednocześnie jest ciepło (20-25°C). Bakterie mogą przetrwać w glebie na resztkach roślin. Do rzodkiewek wnikają poprzez rany, np. w miejscach nadłamania liści podczas pielenia i przerywania czy żerowania ślimaków.

Objawy: rzodkiewka staje się wodnista, jak nasiąknięta wodą, gnije i brzydko pachnie. Początkowo gnilne plamy są pojedyncze, ale szybko się powiększają. Gnicie rozpoczyna się na różnych organach rzodkiewki – mogą to być zarówno liście, jak i część podziemna.

Zwalczanie: nie uprawiać rzodkiewek rok po roku w tym samym miejscu oraz na podmokłej glebie. Unikać ich uszkadzania podczas prac pielęgnacyjnych. Jeśli zapowiadana jest dłuższa deszczowa pogoda, a rzodkiewki są już wyrośnięte, najlepiej je zebrać zanim rozwinie się bakterioza.

Przeczytaj także: Jak zwiększyć odporność roślin – naturalne preparaty

Patogen, który wywołuje parcha zwykła, to bakteria. Do zakażenia dochodzi poprzez glebę. Aby wniknąć w tkanki rzodkiewki i wywołać objawy choroby, potrzebuje specyficznych warunków: zasadowej ziemi oraz temperatury 25-28°C. Bakteriozie sprzyja też susza.

Objawy: najpierw na zgrubieniach korzeniowych pojawiają się drobne (średnica około 1 mm), białe plamki. Łatwo je przeoczyć, gdyż nie dość, że są małe, to mogą się tworzyć, gdy rzodkiewka dopiero zawiązuje zgrubienia (wtedy zwykle jeszcze się jej nie wyrywa). Następnie w miejscu plamek tworzą się zmiany przypominające kratery (o średnicy około 5 mm). W zaawansowanym stadium we wnętrzach kraterów pojawia się ciemny nalot. 

Zwalczanie: nie siać rzodkiewki w ziemi o odczynie zasadowym, zwłaszcza świeżo wapnowanej. Optymalny odczyn dla rzodkiewki to pH 6,5-7, czyli od lekko kwaśnego do obojętnego. Odczyn gleby można sprawdzać w prosty sposób. Służy do tego Zestaw do badania pH gleby. Nie uprawiać rzodkiewek po burakach i ziemniakach, gdyż także są roślinami żywicielskimi parcha. Unikać siewu rzodkiewek w ziemi suchej. Jednym ze sposobów zapobiegania parcha jest stosowanie nawozów z dużą zawartością próchnicy. Rzodkiewki najlepiej rosną w drugim roku po oborniku. Stosować można np. Obornik bydlęcy granulowany i Obornik koński granulowany. Podlewać rzodkiewki, jeśli ziemia jest sucha (podlewanie jest zwykle potrzebne tylko w uprawach letnio-jesiennych, doniczkowych, pod osłonami).

Przeczytaj także: Obornik granulowany – jak stosować jesienią

Wywołujący ją grzyb rozwija się, gdy jest wilgotno, nawet w niskiej temperaturze. Częściej atakuje rzodkiewki przenawożone i uprawiane pod osłonami. Może pojawić się na rzodkiewce dopiero podczas jej przechowywania w lodówce.

Objawy: początkowo na liściach i korzeniach są wodniste plamy, które dość łatwo przeoczyć. Następnie w miejscu plam pojawiają się zgnilizna oraz szary, pylący nalot.

Zwalczanie: robić kilkuletnie przerwy w uprawie rzodkiewek. Dbać o czystość narzędzi ogrodniczych, ponieważ grzyb może przetrwać w resztkach roślinnych. Do wody, którymi mają być myte narzędzia, warto dodać Mydło ogrodnicze potasowe z czosnkiem. Nie siać rzodkiewki zbyt gęsto. Unikać podlewania na liście. Jeżeli rzodkiewka jest uprawiana pod osłonami, systematycznie wietrzyć tunele foliowe i szklarnie. Oprysk chemiczny: Signum 33 WG.

Przeczytaj także: 10 przykazań korzystania ze środków ochrony roślin

Źródłem zakażenia jest grzyb, który w glebie potrafi przetrwać na resztkach różnych roślin. Jego rozwojowi na rzodkiewce sprzyja kwaśny odczyn ziemi oraz temperatura około 10°C.

Objawy: w pierwszej fazie infekcji na korzeniach pojawiają się szare i czarne plamy, zaś liście żółkną. Następnie plamy stają się miękkie i pomarszczone. Po rozkrojeniu chorych rzodkiewek widoczne są brązowawe smugi (od skórki do środka).

Zwalczanie: nie uprawiać rzodkiewki rok po roku w tym samym miejscu. Nie siać rzodkiewki w ziemi kwaśnej. Optymalny odczyn dla tego warzywa to pH 6,5-7, czyli od lekko kwaśnego do obojętnego. Do sprawdzania odczynu służy np. Zestaw do badania pH gleby. Jeśli odczyn jest zbyt niski, trzeba wykonać wapnowanie. Należy jednak pamiętać, że od razu po wapnowaniu nie sieje się rzodkiewki, gdyż wtedy może zostać porażona przez parch zwykły. Fungicyd na rizoktoniozę to Signum 33 WG.

Przeczytaj także: Wapnowanie gleby – kiedy i jakie nawozy

Niszczy wschodzącą rzodkiewkę. Chorobę wywołują grzyby, które bytują w glebie. W skrajnych przypadkach choroba niszczy wszystkie rzodkiewki, nawet zanim wzejdą.

Objawy: rzodkiewka nie wschodzi lub ginie tuż po wzejściu (grzyby mogą niszczyć siewki nawet zanim się zazielenią nad ziemią). Chore rzodkiewki wyglądają jak zwiędnięte, mimo że podłoże jest wilgotne. Z reguły nie zamierają wszystkie siewki lecz tylko niektóre. Jeśli wyrwie się je z ziemi, praktycznie nie mają korzeni. Często też mają czarne przewężenia łodyżek tuż przy ziemi.

Zwalczanie: unikać siewu rzodkiewek w zbyt wilgotnej ziemi. Nie uprawiać rzodkiewek na stanowiskach zacienionych. Profilaktycznie podlać preparatem Polyversum WP (zawiera pożyteczne grzyby pasożytujące grzyby chorobotwórcze). Zaprawiać nasiona przed siewem.

Przeczytaj także: Jak w naturalny sposób zaprawiać nasiona

Postacie dorosłe to małe chrząszcze z ryjkami (około 4 mm w długości), w szarym kolorze. Ich larwy (około 5 mm długości) są białe z żółtobrązowymi głowami. Na rzodkiewce żerują zwykle chowacz czterozębny i chowacz brukwiaczek.

Objawy: larwy żerujące w ogonkach liściowych (rzadziej w zgrubieniach korzeniowych).

Zwalczanie: w uprawie amatorskiej chowacze rzadko wyrządzają większe szkody. Aby uniknąć inwazji, należy pamiętać o zmianowaniu rzodkiewki (chowacze zimują w glebie). Liści z larwami nie należy kompostować.

Przeczytaj także: Jak walczyć ze szkodnikami zanim zaatakują

Duże szkody wyrządzają, jeśli często uprawia się rzodkiewki w tym samym miejscu. To małe chrząszcze z ryjkami (3-6 mm długości), w kolorach zielonym lub czarnym (w zależności od gatunku). Ich larwy są kremowe (o długości około 6 mm), z brązowymi główkami. Rzodkiewkę atakują zwykle drążyn czarny i drążyn zielony.

Objawy: dziurki wygryzione w liściach oraz zgrubieniach korzeniowych. W miejscach zranień często zaczynają się rozwijać choroby. Wewnątrz korzeni można dostrzec kremowe larwy.

Zwalczanie: nie uprawiać rzodkiewki po warzywach kapustowatych ani w pobliżu pól z rzepakiem. Pamiętać o 4-letnim zmianowaniu. Nie kompostować resztek rzodkiewek z larwami. Na rzodkiewkach – w uprawie amatorskiej - drążyny rzadko wyrządzają duże szkody.

Przeczytaj także: Apteczka ogrodnika - co warto w niej mieć

Na rzodkiewkach pasożytuje mątwik burakowy. To nicień popularny i trudny do zwalczenia, który niszczy także m.in. buraki. Ma bardzo małe wymiary (około 0,5 mm). Szkody wyrządzają larwy i postacie dorosłe.

Objawy: rzodkiewka, która przez pierwsze 2-3 tygodnie dobrze rosła, nagle zaczyna żółknąć i karłowacieje. Na korzeniach można dostrzec białe i brunatne „kuleczki” (to cysty i samice nicieni).

Zwalczanie: po zdiagnozowaniu nicieni, koniecznie zastosować zmianowanie 6-8 lat. Nie uprawiać w tym miejscu buraków, szpinaku i kapusty (to także rośliny żywicielskie nicieni). Uprawiać w warzywniku tzw. rośliny nicieniobójcze, np. aksamitki. Wykonać nawożenie obornikiem. Dzięki temu w glebie rozwijają się pożyteczne grzyby, stwarzające niekorzystne warunki dla nicieni. Stosować preparaty mikrobiologiczne, jak Wrotycz Ekstrakt (na bazie wrotyczu) oraz P-Drakol (zawiera pożyteczne bakterie).

Przeczytaj także: Wrotycz – zioło do zwalczania szkodników w ogrodzie

Na rzodkiewce oraz innych warzywach kapustowatych mogą żerować różne gatunki tych szkodników, jak pchełka czarna, pchełka czarnonoga, pchełka falistosmuga, pchełka smużkowana. Mają po 2-3 mm długości i czarne ubarwienie. Najłatwiej je dostrzec, gdy zostaną spłoszone – chrząszcze skaczą wtedy jak pchły.

Objawy: drobne dziurki i nieregularne miny w liściach. Jeśli uszkodzeń jest niewiele, uszkodzenia nie mają większego wpływu na plon. Zdarzają się inwazje pchełek tak duże, że uszkodzone liście żółkną i schną. Rzodkiewki kończą wtedy wegetację przedwcześnie, co powoduje znaczne zmniejszenie plonu.

Zwalczanie: wiosną siać rzodkiewkę jak najwcześniej (najlepiej w marcu). Dzięki temu rzodkiewki zbiera się, zanim pchełki zdążą się rozmnożyć (jaja składają na przełomie maja i czerwca). Jeżeli rzodkiewki sieje się na zbiór jesienny, najlepszy jest termin na przełomie sierpnia i września, gdyż pchełki kończą wtedy żerowanie i szukają zimowych kryjówek. Rzodkiewki można też chronić przy pomocy białej agrowłókniny. Zagon, od razu po siewie, okrywa się, a następnie końce agrowłókniny zasypuje ziemią (aby pod płachtę nie weszły pchełki). Do monitorowania i odłowu pchełek służą Żółte tablice lepowe. Ich kolor zwabia szkodniki. Gdy usiądą na tablicy, przyklejają się do niej i giną.

Przeczytaj także: Pułapki na szkodniki – proste i skuteczne

To larwy chrabąszczy takich jak chrabąszcz majowy, chrabąszcz kasztanowiec, guniak czerwczyk, ogrodnica niszczylistka. Są białe, z trzema parami odnóży, mają 1-5 cm długości (w zależności od  gatunku). Zjadają korzenie rzodkiewki oraz innych warzyw.

Objawy: siewki nagle więdną, gdyż pędraki zjadają całkowicie ich korzonki. W starszych rzodkiewkach szkodniki wygryzają dziury w zgrubieniach korzeniowych. W uszkodzonych miejscach w tkanki łatwiej wnikają patogeny chorobotwórcze.  

Zwalczanie: zbierać i niszczyć pędraki znalezione podczas przekopywania ziemi. Jeśli jest ich dużo, najlepiej najpierw, zanim posieje się rzodkiewkę lub inne warzywa, trzeba się ich pozbyć. Skutecznie są preparaty mikrobiologiczne zawierające mikroorganizmy pasożytujące pędraki. Przykładowo, w składzie preparatu Larva Stoper są niepatogeniczne, pożyteczne nicienie. Stosuje się go na przełomie kwietnia i maja lub sierpnia i września.

Przeczytaj także: Jak rozpoznać i zwalczać szkodniki glebowe

Niektóre gatunki ślimaków nagich (bezskorupowych) zaczynają żerować w ogrodzie już pod koniec zimy. Zjadają m.in. wczesne warzywa, w tym rzodkiewki. Szkody ślimaki wyrządzają także pod osłonami.

Objawy: siewki rzodkiewek „znikają”, zwłaszcza w nocy. Starsze rośliny mają obgryzione liście. Zauważyć na nich można srebrzysty śluz oraz czarne odchody.

Zwalczanie: ślimaki zbierać ręcznie. Pomocna w ich wyłapywaniu jest Pułapka na ślimaki. Stosować preparaty na ślimaki, np. Ferramol i Ślimak Control. Zawierają fosforan żelaza (substancję występującą naturalnie w środowisku), która ulega biologicznemu rozkładowi. Wabi ona ślimaki i jest przez nie chętnie zjadana.

Przeczytaj także: Ślimaki nagie – 7 sposobów zwalczania

Żeruje nie tylko na rzodkiewce, ale też brokułach, jarmużu, kalafiorach, kapuście, rzodkwi. Śmietka kapuściana jest muchówką, która z wyglądu przypomina szarą muszkę (o długości około 6 mm).

Objawy: wydrążone korytarze w korzeniach rzodkiewki. Żerują w nich kremowe larwy (o długości do 7 mm). Zaatakowane rośliny żółkną, przestają rosnąć, stopniowo zamierają. Korzenie robaczywieją.

Zwalczanie: wiosną siać rzodkiewkę jak najwcześniej (najlepiej w marcu). Dzięki temu, gdy samice śmietek składają jaja na przełomie kwietnia i maja, rzodkiewka jest już gotowa do zbioru. Larwy nie zdążą wyrządzić szkód! Do monitorowania i odłowu śmietek (osobników uskrzydlonych) służą Żółte tablice lepowe. Ich kolor zwabia szkodniki. Gdy usiądą na tablicy, przyklejają się do niej i giną.

Przeczytaj także: Zmęczenie gleby – na czym polega