Jak wykonywać opryski, aby chronić owady pożyteczne

Stosowane są szeroko w profesjonalnych uprawach: rolnictwie, sadownictwie, kwiaciarstwie, warzywnictwie. W amatorskich uprawach także wykonuje się opryski, gdyż ułatwiają pielęgnację roślin, zapewniają ich zdrowszy wzrost, bujne kwitnienie oraz obfite plony. Niestety, wiele z nich niszczy nie tylko patogeny, ale także owady pożyteczne, często nazywane przyjaciółmi ogrodników. To m.in. biedronki, pszczoły, trzmiele, złotooki, które zapylają kwiaty, dzięki czemu rośliny owocują i wydają nasiona, a także polują na szkodniki upraw.

Często oprysków można uniknąć, np. zamiast stosować herbicydy na niewielkich powierzchniach, wystarczy wyrwać chwasty ręcznie. Bardzo skuteczną metodą jest dobór gatunków i odmian roślin odpornych, które rzadziej chorują.

Wykonując opryski trzeba koniecznie pamiętać, że ogród to także siedlisko pożytecznych owadów oraz miejsce, w którym zdobywają pokarm. Trzeba je chronić, a jednym ze sposobów jest świadome korzystanie ze środków ochrony roślin.

Przeczytaj także: Opryski drzew owocowych na wiosnę

Profilaktyka jest najlepszym sposobem zapobiegania występowania chorób i szkodników. Wtedy opryski wykonuje się rzadko lub wcale. Przede wszystkim warto sprawdzać, jaka jest naturalna odporność roślin sianych i sadzonych w ogrodzie. Takie informacje znaleźć można np. na opakowaniach nasion oraz w poradnikach. Najczęściej uważa się, że rośliny są odporne tylko na choroby. Jednak wiele z nich ma też genetyczną odporność na szkodniki, np. marchew Flyaway nie jest atakowana przez połyśnicę marchwiankę.

W zapobieganiu chorób pomagają lustracje roślin. Od czasu do czasu warto przyjrzeć się ich liściom i pędom dokładniej, czy nie ma nich plam, wybrzuszeń, dziur. Usuwanie liści zrolowanych czy z minami (przypominają np. wężowe ślady), a także obcinanie pędów z koloniami mszyc to proste sposoby ograniczania populacji szkodników bez oprysków. W tej walce skutecznie pomagają drapieżne owady, jak biedronki i złotooki, oraz ptaki, np. sikorki. W szklarniach i tunelach foliowych pomocne są Żółte tablice lepowe. Dzięki nim ograniczyć można populacje np. mączlików, miniarek, mszyc, ziemiórek.

Wiele oprysków stosuje się profilaktycznie, także w okresie bezlistnym. To np. preparaty na bazie oleju rydzowego, nieszkodliwe dla pszczół i ludzi, jak Emulpar 940 EC, Emulpar Spray, Agrocover Koncentrat, Agrocover Spray. Tworzą one na szkodnikach cienką, lepką powłokę, która utrudnia im oddychanie, poruszanie i żerowanie. Giną np. mszyce, przędziorki, miseczniki, mączliki, wciornastki, miodówki, szpeciele.

Przeczytaj także: Jakie błędy popełniają ogrodnicy

Chorób i szkodników jest tak dużo, że nawet zawodowi ogrodnicy miewają problemy z diagnozą, co roślinom dolega. Nietrafnie dobrany preparat do oprysku może być nieskuteczny z różnych powodów. Przykładowo, nie zwalcza danej choroby czy szkodnika albo stosowany jest w niewłaściwym terminie. W efekcie może jednak dojść do wyginięcia pożytecznych owadów.

Dlatego zanim zostanie wykonany oprysk, warto najpierw zdiagnozować problem. To pomoże ustalić, jaki środek wykorzystać oraz kiedy. Nierzadko objawy żerowania szkodników, zwłaszcza o mikroskopijnych wymiarach, jak np. przędziorki, bywają mylnie interpretowane jako choroby. Jeśli zastosuje się np. preparat grzybobójczy na szkodniki, nie można się spodziewać, że problem zostanie rozwiązany.

Aby ułatwić wybór preparatów do oprysku, na ich opakowaniach podane są zastosowania. Na wielu znajdują się także fotografie z objawami niektórych chorób, co ułatwia zdiagnozowanie problemu. Przykładowo, na opakowaniach preparatów Miedzian 50 WP i Miedzian Extra 350 SC to zdjęcia parcha jabłoni, raka bakteryjnego drzew pestkowych i zarazy ogniowej jabłoni, zaś Amistar 250 SC - szarej pleśni, alternariozy pomidora, mączniaka rzekomego.

Przeczytaj także: 10 przykazań korzystania ze środków ochrony roślin

Czasem problem zostaje właściwie zdiagnozowany, ale oprysk jest wykonany w złym terminie. Bywa wtedy nie tylko nieskuteczny, ale i może szkodzić pożytecznym owadom. Zabieg trzeba wykonać w terminach zalecanych dla danej choroby czy szkodnika, np. przed lub po kwitnieniu, jesienią czy po zauważeniu pierwszych objawów. Wskazówki zamieszczane są na ulotkach środków ochrony roślin.

Bardzo ważna jest pora dnia wykonania zabiegu. Opryskiwanie w godzinach wieczornych, gdy zapada zmrok, sprzyja ochronie pożytecznych owadów. Nigdy nie należy wykonywać oprysku w wietrzne dni. Rozpylona ciecz pada wtedy na sąsiednie działki oraz inne uprawy. Może wtedy na nich dojść do eliminacji owadów pożytecznych.

Przeczytaj także: Opryski drzew owocowych na jesień

Dla ludzi wiele roślin to chwasty, a dla pożytecznych owadów – atrakcyjne źródło pożywienia w postaci pyłku i nektaru ich kwiatów. Pszczoły, trzmiele oraz inne zapylacze chętnie odwiedzają np. kwitnące mniszki lekarskie oraz koniczynę na trawnikach. Dlatego stosując herbicydy na murawach lub w innych częściach ogrodu należy to brać pod uwagę, gdyż mogą negatywnie wpływać na owady pożyteczne. Uważać trzeba także w miejscach, w których jest woda, jak rowy, oczka wodne, stawy, strumienie. Jej zanieczyszczenie może być przyczyną wymarcia nie tylko owadów pożytecznych, ale też ryb oraz innych zwierząt.

Warto pamiętać, że chwasty można zwalczać nie tylko przy pomocy herbicydów. To np. ściółkowanie roślin oraz wyrywanie ręczne chwastów. Na trawnikach stosować można specjalne nawozy, dzięki którym trawa się zagęszcza i wypiera chwasty. Takie właściwości ma np. Nawóz do trawników zagęszczający. Czasem warto wziąć pod uwagę zmianę charakteru trawnika, aby był mniej wymagający w pielęgnacji i bardziej przyjazny dla środowiska naturalnego, np. celowo siejąc na nim koniczynę. To roślina wiążąca azot z powietrza, odporniejsza na suszę i deptanie niż wiele gatunków traw. Taki trawnik jest tańszy w utrzymaniu oraz mniej pracochłonny w utrzymaniu. Założyć go można np. z mieszanki nasion Trawnik samonawożący Vegano. Na istniejących murawach dosiewa się Mikrokoniczynę białą drobnolistną.

Przeczytaj także: Jak pozbyć się mszyc – 5 sposobów

Te same choroby i szkodniki można zwalczać przy pomocy różnych preparatów. Niektóre z nich mają selektywne działanie, czyli eliminują jedynie niektóre organizmy. Przykładem selektywnego środka jest Lepinox Plus przeznaczony do zwalczania tylko gąsienic, które żerują – często gromadnie - np. na brokule, brzoskwini, bukszpanie, gruszy, jabłoni, kalafiorze, kapuście, pomidorach, winorośli. W jego składzie są pożyteczne szczepy bakterii Bacillus thuringiensis do stosowania w formie oprysku. Gąsienice, po zjedzeniu bakterii, przestają żerować i giną w ciągu 72 godzin. Środek zaleca się stosować poza okresami aktywności pszczół.

Przeczytaj także: Ćma bukszpanowa – 7 sposobów zwalczania

Okres prewencji to czas po zastosowaniu środka ochrony roślin, w którym człowiek i zwierzęta, w tym pszczoły i trzmiele, nie powinni mieć z nim styczności, a także przebywać w pobliżu miejsc, gdzie go zastosowano. Jego długość trwania ustalany jest w trakcie przygotowania środka ochrony roślin do rejestracji.

Okresy prewencji są różne w zależności od preparatów, a nawet może ich wcale nie być. Nieszkodliwe na pszczół są np. preparaty na szkodniki na bazie oleju rydzowego: Emulpar 940 EC, Emulpar Spray, Agrocover Koncentrat, Agrocover Spray. Bezpieczny dla owadów zapylających jest też środek na choroby grzybowe Polyversum WP (zawiera grzyby pożyteczne, które pasożytują niektóre grzyby chorobotwórcze).

Czasem okresy prewencji są bardzo krótkie, np. to jedynie godzina, ale bywa też, że wynoszą kilka dni. Dokładne informacje znajdują się na etykietach środków ochrony roślin. Ostrej toksyczności wobec pszczół, trzmieli i wielu innych pożytecznych organizmów nie wykazuje np. NeemAzal - T/S do zwalczania owadów ssących, gryzących i minujących. Jednakże najlepiej stosować ten preparat poza okresami aktywności owadów. W tym preparacie jest substancja czynna pochodzenia naturalnego z drzewa neem.

Trzeba koniecznie pamiętać, aby opryski wykonywać poza okresami aktywności pszczół oraz innych zapylaczy. Odpowiednia pora to wieczór, gdy zapada zmierzch, ponieważ wtedy zapylacze przestają być aktywne. Im zmierzch zapada później, czyli zwłaszcza latem, tym późniejszą godzinę należy wybrać. Niektóre owady, np. fruczak gołąbek, nazywany polskim kolibrem, odwiedza i zapyla kwiaty, gdy jest już prawie ciemno. Warto to wziąć pod uwagę, jeśli w planach jest wykonanie oprysku na mączniaka prawdziwego (objawy to biały nalot na liściach) floksów wiechowatych (jego ulubionych kwiatów).

Przeczytaj także: Jak zapobiegać zatruciu pszczół podczas wykonywania oprysków

Na rynku jest bardzo wiele środków ochrony roślin. Aby sprawdzić, czy mają one negatywny wpływ na pożyteczne owady, trzeba czytać etykiety oraz ulotki. Poza tym znajdują się na nich inne praktyczne wskazówki, np. na temat rekomendowanego stroju roboczego, opryskiwaczy, pierwszej pomocy, aby zadbać również o bezpieczeństwo własne, rodziny, domowych zwierzaków czy sąsiadów podczas wykonywania oprysku. Na etykietach często są też ostrzeżenia, by nie stosować większych dawek preparatu, niż zalecane. Mogą być wtedy bardziej niebezpieczne dla owadów pożytecznych. Nie należy też łączyć różnych preparatów, Mieszanie może zwiększyć ich szkodliwość na organizmy pożyteczne.

Przeczytaj także: Oprysk czereśni na najpopularniejsze choroby i szkodniki