Z artykułu dowiesz się:
Jak wyglądają i jakie szkody wyrządzają muszki owocówki?
Muszki owocówki to wielka rodzina drobnych muchówek (2-4 mm długości). Należy do niej około 1500 gatunków – wiele z nich występuje w Polsce. Ich pokarmem są najczęściej fermentujące owoce. Stąd ich nazwa: muszki owocówki. Jednak wiele gatunków zjada też gnijące grzyby, warzywa oraz inne resztki organiczne, sok wypływający z drzew i krzewów oraz spadź. Mogą też zasiedlać puszki, butelki i naczynia z resztkami jedzenia, suszone owoce, a nawet mokre, brudne mopy i ścierki. Jeśli muszki owocówki mają ciepło (powyżej 10 stopni Celsjusza), rozmnażają się cały rok. Szczególnie dobre warunki do rozwoju muszki owocówki mają w środowisku człowieka: kuchniach, sklepach, magazynach, jagodnikach, sadach, przechowalniach owoców, spiżarniach, restauracjach.
Większość gatunków muszek owocowych nie jest szkodnikami upraw. Niszczą przede wszystkim przechowywane owoce oraz zrobione z nich przetwory, jak dżemy, wina, soki, piwo, a nawet ciasta. Nie gardzą też warzywami, jak arbuz, melon, pomidor, ogórek. Mogą zasiedlić nawet pieczarki! Wyjątkiem jest np. muszka plamoskrzydła (znana też jako suzuki), który składa jaja na owocach zarówno opadłych, jak i dojrzewających na krzakach oraz drzewach. Larwy uszkadzają owoce i sprawiają, że nie nadają się do jedzenia.
Ile żyją muszki owocówki? Przeciętnie to miesiąc. W tym czasie samica składa kilkaset jaj. Zanim dożyje „sędziwego” wieku, czyli około 30 dni, staje się babcią i prababcią, a każdy z jej potomków ma setki dzieci. Muszki owocówki rozmnażają się bardzo szybko! Larwy nie są wybredne co do pokarmu. Dlatego muszki owocówki są wykorzystywane do badań naukowych, np. w genetyce, a także hodowane jako żywa karma, np. dla gadów.
Przeczytaj także: Jak pozbyć się szerszeni – 6 sposobów
Niektóre gatunki muszek owocówek
- Muszka hydei (Drosophila hydei) – występuje w kompostownikach, sadach, ogrodach. Powszechnie jest hodowana na tzw. żywą karmę dla drobnych zwierząt, np. dla pająków, modliszek, gekonów i kameleonów. Oczy ma duże, czerwonobrązowe. Głowa i tułów są żółtobrązowe, z plamkami, zaś odwłok ciemnobrązowy. Osiąga około 3,5 mm długości.
- Wywilżna karłowata (Drosophila melanogaster) - znana też jako karłówka i drozofila karłówka. Zasiedla ogrody, sady, kompostowniki, domy, lasy. Ma duże, czerwonobrązowe oczy, żółte tułów i głowę oraz żółto-czarny odwłok. Ten gatunek muszki owocówki przyczynił się do wielu odkryć naukowych, np. w genetyce.
- Muszka plamoskrzydła (Drosophila suzukii Matsumura) - znana jest też jako muszka suzuki. To gatunek inwazyjny, wykryty w Polsce na początku XXI wieku. Jest uciążliwym szkodnikiem roślin jagodowych oraz drzew pestkowych. Samice składają jaja do owoców dojrzewających i opadłych. Ten gatunek jest duży w porównaniu do innych muszek owocowych – mierzy do 4 mm długości. Ma oczy czerwone, zaś tułów - żółtobrązowy. Na odwłoku znajdują się ciemne pasy, a na skrzydłach - plamki.
- Wywilżna kompostówka (Drosophila immigrans) - lubi zasiedlać kompostowniki. Mierzy do 3 mm długości. Ma czerwonobrązowe oczy, żółtą głowę i brązowożółty tułów.
- Wywilżna kwartetówka (Drosophila transversa) – preferuje zwłaszcza wilgotne, cieniste ogrody. Żywi się nie tylko przejrzałymi owocami, ale też gnijącymi owocnikami grzybów. Oczy ma duże, czerwonobrązowe. Jest żółta, o długości około 3 mm.
? Muszka owocowa - wywilżna karłowata (Drosophila melanogaster) - już w latach 40. XX wieku wyruszyła na podbój kosmosu. Przed myszami, psami, szympansami oraz innymi zwierzętami! Dzięki niej udowodniono, że organizmy żywe mogą wrócić z kosmosu na Ziemię.
Jak skutecznie zwalczać muszki owocówki?
Muszki owocówki to popularne owady w przyrodzie. Na co dzień ich się jednak nie dostrzega, gdyż są bardzo drobne. Dopiero gdy się nadmiernie rozmnożą, np. żerując na gnijących truskawkach lub jabłkach wrzuconych do kompostownika, łatwo zauważyć „chmurę” tych owadów. W naturze na muszki owocowe poluje wiele zwierząt, np. ptaki, pająki, płazy i gady, co ogranicza ich populację.
Skąd się biorą muszki owocówki w domach? Do siedzib ludzkich zwabia je zapach fermentujących owoców. Wlatywać mogą przez okna, drzwi, otwory wentylacyjne, ale też być wnoszone wraz z owocami, zarówno pochodzącymi z ogrodu, jak i ze sklepu czy targu.
Muszki owocówki w pomieszczeniach zauważa się zwykle dopiero, gdy nadmiernie się rozmnożą. Trzeba się ich pozbyć, gdyż zanieczyszczają (jajami, larwami, odchodami, drobnoustrojami) oraz psują żywność. Nieżywe dorosłe owady zaśmiecają też parapety, naczynia, półki, podłogi. Oto kilka sposobów zwalczania muszek owocowych.
1. Profilaktyka w zwalczaniu muszek owocówek
To podstawa w zapobieganiu inwazji tych owadów. Muszki owocówki zwabiają zwłaszcza dojrzałe owoce i warzywa, w których zaczyna się proces fermentacji (początkowo niezauważalny dla człowieka). Przyciąga je także woń resztek kuchennych, np. w koszach na śmieci, na talerzach, w puszkach, garnkach, kartonach i butelkach po napojach. Szczególnie wabią je sok, wino, piwo, ocet winny, dżemy i inne konfitury, owoce z uszkodzoną skórką, obierki. Mogą zasiedlać nawet ścierki i mopy, jeśli są nieprane i pozostawione mokre.
W zwalczaniu muszek owocowych bardzo ważna jest profilaktyka. Przede wszystkim owoce miękkie, jak truskawki, maliny, jeżyny czy porzeczki, trzeba jak najszybciej zużyć i przechowywać tylko w chłodnym miejscu, np. lodówce. Podobnie należy postępować z przekrojonymi arbuzami, melonami czy ananasami. Owoce takie jak jabłka, gruszki, pomidory czy śliwki mają zwykle grubszą skórkę, której muszki nie potrafią sforsować. Jednak bardzo często owady te składają jaja w miejscach uszkodzonych, np. otartych, obitych czy pękniętych podczas zbioru lub transportu. W przypadku pomidorów są to często pęknięcia skórki, które powstają zwłaszcza gdy dni są ciepłe, a noce - chłodne (dodatkowo w tych miejscach pojawia się pleśń).
Dlatego trzeba dbać o higienę. Jeśli przygotowuje się większą ilość przetworów z owoców, unikać należy zostawiania nieprzykrytych naczyń na noc, np. z konfiturami. Miękkie i pokrojone owoce przechowuje się w lodówce. Jeśli talerz z owocami stawia się na zewnątrz, warto go przykrywać specjalną, siateczkową osłonką (chroni też przed muchami i osami).
Przejrzałe owoce i warzywa trzeba jak najszybciej zużyć, np. przygotować zupę, zamrozić, przerobić na dżem. Jeśli nie nadają się do jedzenia, można je wyrzucić na kompost. Warto jednak takie resztki przysypać ziemią ogrodową, suchymi liśćmi lub chwastami, aby nie rozmnażały się w nich muszki owocówki. Jeżeli resztki owoców wyrzuca się do kosza na śmieci, trzeba go regularnie opróżniać. Wiaderka na śmieci i obierki należy myć wodą z dodatkiem płynu do mycia naczyń lub innymi środkami czyszczącymi przeznaczonymi do użytku w kuchni. Ścierki i mopy powinny być prane po każdym użyciu.
Muszki owocówki zwabiają też resztki napojów, zwłaszcza wina, piwa, herbatek owocowych, koktajli, soków. Dlatego nie należy zostawiać na dłużej nieumytych szklanek, kubków, filiżanek. Kartony, butelki i puszki po napojach trzeba jak najszybciej umyć lub oddać do recyklingu. Nie należy też zostawiać otwartych, niedopitych napojów. Po posiłku powinny być schowane do lodówki.
Systematycznie trzeba przeglądać owoce przechowywane poza lodówką, np. w paterach i misach. Jeśli na przełomie lata i jesieni na parapecie układa się zielone pomidory, by dojrzały, trzeba je systematycznie przeglądać. W pęknięciach skórki bardzo często lęgną się muszki owocówki. Podobnie jest owocami w domowych dojrzewalniach, np. na strychach, w spiżarniach, altanach, piwnicach.
Przeczytaj także: Jak pozbyć się kuny – 5 sposobów
2. Pułapki na muszki owocówki
To skuteczny sposób odławiania tych uciążliwych owadów w pomieszczeniach. Pułapka do zwalczania muszki owocówki pozwala szybko pozbyć się intruzów np. z kuchni, spiżarni, jadalni, altanie. Może być używana także w restauracjach, cukierniach, sklepach. Nie zawiera substancji toksycznej i działa aż do 30 dni. Ma dekoracyjny kształt jabłka, dzięki czemu można ją ustawić nawet w widocznym miejscu. W pułapce zastosowano płyn wabiący pochodzenia spożywczego. Konstrukcja pułapki umożliwia muszkom łatwe dostanie się jej wnętrza, ale uniemożliwia wydostanie. W efekcie owady giną.
Jak stosować pułapkę z wabikiem na muszki owocówki? Aby uaktywnić pułapkę, odrywa się zawleczkę w kształcie liścia. Następnie otwiera się butelkę z płynem i wlewa jej zawartość do pułapki i umieszcza ją w miejscu występowania muszek. Po 30 dniach pułapkę należy wyrzucić wraz z martwymi owadami.
Inne działanie ma Max płytka na owady, której również używa się w pomieszczeniach. To bezzapachowy preparat owadobójczy w postaci płytki, gotowy do użycia, działający do 4 miesięcy. Służy do zwalczania nie tylko muszek owocowych, ale też owadów biegających, jak mrówki, oraz owadów latających, jak muchy, komary, meszki, mole odzieżowe. Płytka wyposażona jest w zawieszkę i podstawkę. Wystarczy wyjąć ją z opakowania i umieścić w miejscu, w którym będzie zapewniona odpowiednia cyrkulacja powietrza. Na muszki owocówki zaczyna działać już po godzinie.
Muszkę plamoskrzydłą (suzuki), która niszczy owoce w sadach, jagodnikach i ogrodach, można odławiać na czerwone tablice lepowe.
Przeczytaj także: Pułapki na szkodniki – proste i skuteczne
3. Fizyczne eliminowanie muszek owocówek
W mieszkaniu można muszki owocówki usuwać przy pomocy odkurzacza. Wystarczy lekko poruszyć np. obierkami owoców, aby owady wzbiły się w powietrze. Wtedy wyłapuje się je przy pomocy okrągłej szczotki odkurzacza (ustawionego na niską moc ssania). W ten sposób nie zlikwiduje się wszystkich muszek owocowych, ale można ograniczyć ich populację. Odkurzacz nadaje się również do eliminowania mączlików – groźnego i trudnego do wytępienia szkodnika roślin.
Przeczytaj także: Jak pozbyć się mączlików – 5 sposobów
? Malutka muszka owocowa - wywilżna karłowata (Drosophila melanogaster) - przyczyniała się do wielkiego postępu w nauce. Od ponad 100 lat jest gatunkiem wykorzystywanym w badaniach genetycznych, w tym metod zapobiegania występowania chorób wrodzonych. Dlaczego? Szybko się rozmnaża i jest łatwa w hodowli. Poznano też jej genom, a chromosomy są przy tym na tyle duże, że można je obserwować przy pomocy mikroskopów o niedużej mocy. Wielu naukowców, którzy przeprowadzali badania z wykorzystaniem muszek owocowych, otrzymało Nagrodę Nobla. Przykładowo, w 1933 roku Thomas H. Morgan otrzymał Nobla za odkrycia dotyczące roli chromosomu w procesie dziedziczenia. W 1946 roku Hermann J. Muller otrzymał ją za odkrycie indukcji mutacji za pomocą promieniowania rentgenowskiego, zaś w 2011 roku Jules A. Hoffmann - aktywacji odporności wrodzonej.
4. Siatki ochronne przeciw muszkom owocówkom
Okna w pomieszczeniach, w których przechowuje się owoce oraz przygotowuje przetwory, warto wyposażyć w moskitiery. Nie tylko chronią przed wlatywaniem muszek owocówek, ale też innych owadów, np. much. Siatki ochronne przeciw muszkom owocówkom powinny też mieć butle na zacier z winem czy otwory wentylacyjne w pomieszczeniach, gdzie przechowuje się i przerabia owoce.
Gęste siatki (oczka muszą mieć mniej niż 1 mm kwadratowy) stosuje się też w jagodnikach zagrożonych inwazją muszki plamoskrzydłej (suzuki). Aby uniemożliwić samicom złożenie jaj w owocach, rośliny okrywa się siatkami. Zabieg jest dość skuteczny, jeśli siatki zostaną założone już wczesną wiosną (w marcu lub kwietniu). Trzeba je jednak zdejmować podczas kwitnienia, aby pszczoły oraz inne zapylacze miały dostęp do kwiatów.
Przeczytaj także: Ziemiórki – 5 sposobów zwalczania
5. Drapieżniki zjadające muszki owocówki
Wiele dzikich zwierząt żywi się muszkami owocowymi. To m.in. ptaki, pająki, gady, płazy. Dlatego w przyrodzie ich populacja jest naturalnie ograniczana. W mieszkaniach nie ma takiej możliwości.
Do walki z muszkami owocówkami na plantacjach pod osłonami wykorzystuje się pożyteczne błonkówki Trichopria drosophilae (do kupienia w specjalistycznych sklepach ogrodniczych). Ich samice składają po jednym jaju w ciele larw muszek (w sumie około 100 sztuk). Następnie ich potomstwo pasożytuje szkodniki. Błonkówki wprowadza się na plantacje od początku kwitnienia aż do zbiorów. Wcześniej można monitorować uprawę, czy muszki są na niej obecne, przy pomocy czerwonych tablic lepowych.
Przeczytaj także: Naturalni wrogowie mszyc i przędziorków
