Z artykułu dowiesz się:
Jak wyglądają i jakie szkody wyrządzają norniki w ogrodzie?
Nornik (Microtus) to gryzoń z rodziny chomikowatych. Spokrewniony jest m.in. z chomikami, karczownikami, myszami, nornicami. Z wyglądu najbardziej przypomina myszy i nornice. Jest płochliwy, z reguły żeruje od zmierzchu do wschodu słońca. Dlatego trudno go zobaczyć, chyba że upoluje go kot i przyniesie na wycieraczkę.
Nornik często zagnieżdża się w ogrodach, sadach, na trawnikach, łąkach, polach, kopcach w warzywami korzeniowymi, pod wysokimi grządkami. Niektóre gatunki, jak nornik północny, lubią osiedlać się nad ogrodowymi oczkami wodnymi i strumieniami. Większość gatunków norników żywi się częściami podziemnymi roślin, nasionami, źdźbłami traw. W ich poszukiwaniu wykopują długie korytarze pod trawnikami, warzywnikami, rabatami kwiatowymi oraz kwaterami sadowniczymi. Szczególnie żarłoczny jest nornik zwyczajny, którego przysmakiem są m.in. korzenie marchwi, selera, owoce oraz młoda kora krzewów i drzewek owocowych.
Norniki nie zapadają w sen zimowy. Przed zimą robią zapasy w wykopanych przez siebie norach. Aktywne są cały rok. Jeśli mają dostatek jedzenia, rozmnażają się nawet zimą. Każda samica rodzi co roku kilkadziesiąt młodych, które gotowe są do rozrodu już w wieku około 2 miesięcy.
W ogrodach nie tylko niszczą rośliny oraz zbiory. Mogą również roznosić pasożyty, np. nimfy kleszczy i tasiemce, oraz bakterie tularemii – groźnej choroby odzwierzęcej. Dlatego gniazd norników oraz martwych zwierząt nigdy nie należy dotykać gołymi rękami. Teren gdzie występują norniki oraz inne gryzonie warto opryskiwać preparatem Target na kleszcze. To środek na bazie składników naturalnych, który jest bezpieczny dla ludzi i środowiska.
W warunkach naturalnych długość życia norników rzadko przekracza rok. Dziesiątkują je bowiem pasożyty, choroby oraz liczne drapieżniki, zwłaszcza ptaki, kuny, koty. W przyrodzie są bardzo ważnym ogniwem pokarmowym dla wielu zwierząt. Rzadkim gatunkiem jest nornik tatrzański, który znajduje się pod ochroną. Unika on jednak ogrodów i pól (zamieszkuje górskie zbocza). W ogrodach szkody wyrządza kilka gatunków norników. Ich działalność często jest przypisywana myszom oraz nornicom.
Przeczytaj także: Jak skutecznie zabezpieczyć ogród przed kleszczami
Niektóre gatunki norników w ogrodach
- Nornik bury (Microtus agrestis) – występuje prawie w całej Europie, także w Polsce, oraz północnej Azji. Długość jego ciała wynosi 9-13 cm, a ogona 3–5 cm. Samce są nieznacznie większe od samic. Gryzoń ma szarobrunatne futerko na górnej stronie ciała oraz szare – na dolnej. Siekacze norników burych rosną całe życie. Zasiedla m.in. ogrody gęsto porośnięte i wilgotne oraz położone blisko lasów, bagien, łąk. Aktywny jest wieczorem i w nocy. Wykopuje sieć korytarzy zwłaszcza pod trawnikami. W jego menu jest głównie pokarm roślinny, jak źdźbła trawy, korzenie, kłącza, nasiona, kora, młode pędy, owoce, warzywa. Bardzo szybko się rozmnaża. Samice rodzą pierwsze młode w wieku około 2 miesięcy. W miocie jest po 4-7 sztuk. Po dwóch miesiącach zaczynają się rozmnażać.
- Nornik darniowy (Microtus subterraneus) – znany także jako darniówka pospolita i darniówka zwyczajna. To pospolity gryzoń w całej Europie. Długość jego ciała wynosi 8-12 cm, a ogona 2–4 cm. Sierść na grzbiecie jest szarobrunatna, zaś na brzuchu - szara. Rzadko zobaczyć go można na powierzchni ziemi, gdyż większość czasu spędza w labiryncie wykopanych przez siebie nor. W jego jadłospisie najwięcej jest części podziemnych roślin, np. trawy. Bardzo szybko się rozmnaża. W miocie są po 1-5 młodych, które już po około 2 miesiącach mają własne dzieci.
- Nornik północny (Microtus oeconomus) – zamieszkuje Europę, Azję i Amerykę Północną. Występuje także w Polsce (oprócz terenów górzystych). Długość jego ciała wynosi 8-15 cm, a ogona od 3 do 6 cm. Samce są większe od samic. Futerko na grzbiecie jest ciemnobrunatne, szare lub brązowe. Brzuch jest jaśniejszy, czasem nawet biały. Preferuje tereny wilgotne, zwłaszcza nad brzegami stawów, jezior, strumieni, rzek, bagien. Bardzo lubi osiedlać się na terenach, gdzie rosną w kępach turzyce (zakłada w nich gniazda). Nie przeszkadza mu okresowe zalewanie siedlisk. Dobrze pływa i nurkuje. Większość czasu spędza w sieci płytkich nor, które wykopuje pod ziemią. Żywi się głównie podziemnymi częściami roślin i młodymi pędami. Jego przysmakiem są turzyce (rośliny z rodziny ciborowatych uprawiane w ogrodach jako trawy ozdobne). Aktywny jest w czasie dnia, zwłaszcza rano i wieczorem. Jeśli norniki północne mają mało pokarmu, młode przychodzą na świat od wiosny do jesieni, a jeżeli dużo – także zimą. W miocie jest około 7 młodych. Już po 1-2 miesiącach młode zaczynają się rozmnażać.
- Nornik zwyczajny (Microtus arvalis) – znany jest też jako nornik polny, polnik. Zamieszkuje praktycznie całą Europę, w tym Polskę. Jego futro jest brązowoszare (na brzuchu jaśniejsze). Samice i samce mają podobne rozmiary. Mierzą po 9-12 cm długości (bez ogonów). Ich ogony są zwykle krótkie, ale nie u wszystkich osobników – mają od około 2,5 do prawie 4 cm. U samców ogonki często są dłuższe, ale nie jest to reguła. Ten gatunek norników preferuje suche łąki, skraje lasów i polan, trawniki. W jego jadłospisie są głównie nasiona, korzenie, owoce, warzywa, kora młodych krzewów i drzewek owocowych. Dożywa maksymalnie do 1,5 roku. Bardzo szybko się rozmnaża. Samice norników zwyczajnych zaczynają rodzić młode już w wieku 2 miesięcy. W miocie jest zwykle po 4-7 młodych. W sprzyjających warunkach norniki zwyczajne mogą się rozmnażać cały rok. Najbardziej aktywne są nocą, ale żerują także w dzień. Żyją w norach z szeroko rozgałęzionym systemem korytarzy.
Jak skutecznie zwalczać norniki w ogrodzie?
1. Profilaktyka w zwalczaniu norników
Norniki lubią zasiedlać ogrody gęsto porośnięte roślinnością, położone na skrajach łąk, pastwisk, lasów, zagajników, nieużytków, rowów melioracyjnych. Większość preferuje tereny suche, zwłaszcza nornik zwyczajny, ale np. nornik północny świetnie sobie radzi na terenach podmokłych. Dlatego – w miarę możliwości – trzeba wykaszać nieużytki i zarośla, w których schronienie znajdują norniki. Tereny otwarte zniechęcają je do osiedlania, gdyż są na nich łatwym łupem dla drapieżników.
Norniki nie wchodzą do budynków oraz pomieszczeń. Mogą jednak zasiedlać kopce, w których przechowuje się zimą warzywa i owoce, np. marchew, buraki i kapustę. Zimą często zagnieżdżają się pod stogami i belami słomy oraz siana.
2. Lawenda odstraszająca gryzonie
Bardzo trudno jest odróżnić skutki działalności norników od podobnych do nich nornic. Dlatego do ich przepłaszania można spróbować stosować preparaty z olejkiem lawendowym, które mają szerokie spektrum działania. Przykładowo, zawiera go odstraszacz kretów i nornic Kretomax koncentrat.
To produkt biodegradowalny do stosowania poprzez oprysk (następnie wraz z wodą przedostaje się do gleby). Działa odstraszająco na krety i nornice poprzez ich wyczulony zmysł powonienia. Zawiera wyciąg z lawendy (substancja aktywna), czosnku pospolitego (intensyfikuje zapach preparatu) oraz rącznika pospolitego (nośnik zapachów).
Przeczytaj także: Jak skutecznie pozbyć się kreta z ogrodu
3. Drapieżniki zjadające norniki
Norniki mają mnóstwo naturalnych wrogów. Polują na nie zarówno zwierzęta aktywne w dzień, jak w nocy. Norniki są ważnym składnikiem pożywienia wielu ptaków, jak bocian, mewa, myszołów, puszczyk, sokół, sowa, sójka. Zjada go także dzierzba, która chętnie zakłada gniazda w sadach, winnicach, zarośniętych ogrodach, czyli na terenach preferowanych przez norniki. Dzierzba ma ciekawy zwyczaj: nadziewa upolowaną zdobycz na ostre gałęzie oraz ciernie drzew i krzewów. Dlatego dzięki dzierzbom można się dowiedzieć, jakie gryzonie wyrządzają szkody w ogrodzie.
Wiele dzikich ssaków także zjada dużo norników. To m.in. jeż, kuna, lis, łasica, tchórz, wydra. Młode norniki, jeszcze zanim wyjdą z gniazd, często padają łupem kretów. Na norniki polują też koty domowe. Gryzonie zjadane są także przez gady, np. zaskrońce.
Aby ułatwić dzikim ptakom polowanie na norniki oraz inne gryzonie, w większych ogrodach, a także w winnicach, warzywnikach czy sadach warto ustawiać dla nich wysokie tyczki (o długości 2-3 m) z poprzeczkami na górze. Ptaki, takie jak np. sokoły, chętnie siadają na nich i wypatrują zdobyczy. Czasem sokoły wypatrują także gryzoni siedząc na słupach, wysokich drzewach czy nawet gzymsach domów.
Na wysokiej sośnie, świerku lub jodle w ogrodzie można na zawiesić budkę dla puszczyków. Jeżeli się w niej osiedlą, wytępią małe gryzonie w najbliższej okolicy! W małych ogrodach i na działkach mogą się zadomowić jeże, jeśli ustawi się dla nich domek, w którym mogą zimować.
4. Trutki na norniki
Czasem norników bywa tak dużo, że bierze się pod uwagę zastosowanie trutek. W przypadku norników sprawdzają się preparaty zawierające substancje, które zakłócają metabolizm witaminy K. Działają one z opóźnieniem. Gryzonie giną po 4-10 dniach od zjedzenia trutki. Nie zawsze jednak norniki zjadają trutkę od razu. Czasem zanoszą ją do jednej z wielu podziemnych spiżarni, gdzie gromadzą pokarm na gorsze czasy. Liczna rodzina gryzoni może nazbierać nawet do 3 kg zapasów w jednym podziemnym magazynie. Jednak nawet jeśli spiżarnia jest pełna, norniki i tak zimą żerują zarówno pod ziemią, jak i na jej powierzchni. Zimą mogą np. obgryzać nasady młodych drzewek, zwłaszcza jabłoni.
W zwalczaniu norników nie sprawdza się zalewanie korytarzy wodą. Częściowo skuteczne jest zadymianie tuneli (przy pomocy węgla drzewnego), ale pod warunkiem, że znajdzie się wszystkie prowadzące do nich otwory wejściowe, co nie jest łatwe.
5. Ultradźwiękowe odstraszacze gryzoni
To małe urządzenia na baterie lub zasilane ogniwami słonecznymi. Ultradźwiękowe odstraszacze gryzoni emitują nieregularne tony o częstotliwościach drażniących słuch gryzoni. Dla człowieka są słyszalne tylko niektóre z nich. Dźwięki nie wyrządzają krzywdy nornikom, a jedynie je płoszą. Dzięki temu opuszczają teren ogrodu. Ultradźwiękowe odstraszacze płoszą nie tylko norniki, ale także łasice, kuny, myszy, nornice, szczury. Niestety, jeśli są włączone stale, gryzonie mogą się do nich przyzwyczaić. Poza tym odstraszacze nie zawsze pracują w temperaturze -20°C i niższej.
Przeczytaj także: Pułapki na szkodniki – proste i skuteczne
