Wełnowce – 4 sposoby zwalczania

Wełnowce to owady z rodziny wełnowcowatych (Pseudococcidae). Znanych jest ponad 2000 ich gatunków. Wiele z nich to szkodniki roślin pokojowych, balkonowych, szklarniowych. Mogą przenosić choroby. Nie są łatwe do zwalczenia. W Polsce największe szkody wyrządzają wełnowiec  cytrusowiec (żeruje na cytrusach, a także m.in. anturium, fikusach, gerberach, kaktusach, kalanchoe, monsterach, ogórkach, palmach, różach, szeflerach), wełnowiec długoogoniasty (często atakuje np. cytrusy, draceny, krotony, paprocie, storczyki), wełnowiec szklarniowy (jego przysmaki to m.in. męczennica, pelargonie, pomidory, storczyki). W krajach o ciepłym klimacie wełnowce niszczą np. awokado, kawowce, mango, maniok, papaje, trzcinę cukrową.

Odróżnienie gatunków wełnowców jest trudne nawet dla doświadczonych ogrodników. Różnią się one m.in. grubością okrywy woskowej i długością nici woskowych. Najłatwiej zidentyfikować wełnowce długoogoniaste, gdyż mają długie wypustki przypominające ogonki. Inaczej wyglądają samice i samce wszystkich gatunków wełnowców. Zwykle mają po 2-4 mm długości.

Cechą charakterystyczną wełnowców, po której można ich dość łatwo rozpoznać, jest woskowata wydzielina w białym kolorze, która okrywa ich ciała, ale tylko starszych nimf i samic. Wydzielina przypomina białe kłaczki waty lub wełny. Służy ona wełnowcom do ochrony, np. przed drapieżnikami, ale też do składania jaj (zwykle jest ich 50-100 sztuk lecz może być więcej). Po złożeniu jaj samica ginie (niektóre gatunki wełnowców są żyworodne).

Ze względu na to, że zarówno nimfy, jak i samice nie mają skrzydeł, nowe, dalsze rewiry wełnowce zasiedlają jako pasażerowie na gapę. Do mieszkań, na balkony oraz pod osłony trafiają najczęściej wraz z nowymi roślinami kupionymi w sklepie lub otrzymanymi w postaci sadzonek. Szczególnie ruchliwe są młode nimfy, które nie są jeszcze okryte woskową wydzieliną  – to one potrafią przejść z rośliny na roślinę, jeśli się dotykają liśćmi. Poza tym jaja i nimfy można nieświadomie przenosić podczas prac pielęgnacyjnych, np. na dłoniach i ubraniu. Dlatego, choć wełnowce ogólnie nie są zbyt mobilne, jeśli trafią np. na jednej pelargonii na balkon albo cytrynie do mieszkania, dość szybko zasiedlają kwiaty posadzone obok.

Dorosłe samce wełnowców są niepodobne do samic. Mają skrzydła oraz są mniejsze. Z wyglądu przypominają muszki i komary. Żyją krótko, gdyż giną z głodu. Nie pobierają bowiem żadnego pokarmu (natura pozbawiła ich części gębowych). Ich zadaniem jest jedynie zapłodnić samice i wymienić geny między populacjami żerującymi na różnych roślinach, w innych szklarniach czy mieszkaniach. Samice niektórych gatunków mogą się także rozmnażać bezpłciowo, co oznacza, że samce nie zawsze są niezbędne do rozrodu.

Postacie wełnowców, które bezpośrednio niszczą rośliny, to nimfy oraz samice. Żywią się sokiem roślin, który wysysają z liści (zwłaszcza ich spodnich części), młodych łodyg, pędów kwiatowych, kwiatów, pąków. Zaatakowane rośliny mają zdeformowane, żółknące liście. W przypadku cytrusów, ale też innych roślin, liście, kwiaty oraz owoce często przedwcześnie opadają. Storczyki i pelargonie słabo kwitną, a gardeniom mogą opadać kwiaty. Podczas żerowania wełnowce wydzielają kleistą spadź, która zanieczyszcza liście, parapety, szyby okien, kwietniki, podłogi. Po kilku tygodniach zasiedlają ją czarne grzyby sadzakowe, które ograniczają roślinom fotosyntezę. To dodatkowo je osłabia! W efekcie bardzo często rośliny są nie tylko oszpecone, ale również tak osłabione, że zamierają.

Zwalczanie wełnowców jest żmudne i niełatwe. Bardzo ważna jest profilaktyka. Jeśli wełnowce wystąpią na roślinach, trzeba od razu zacząć je zwalczać aż do skutku.

Przeczytaj także: Apteczka ogrodnika – co warto w niej mieć

Teoretycznie na roślinach kupowanych w kwiaciarniach i sklepach nie powinno być wełnowców. Niestety, to szkodnik trudny do zwalczenia nawet dla bardzo doświadczonych ogrodników. Zdarzyć się może, że przywędruje wraz z nową rośliną do mieszkania, szklarni, tunelu foliowego, oranżerii czy na balkon lub taras.

Dlatego warto nowym roślinom, zwłaszcza cytrusom, robić kwarantannę. W ten prosty sposób ogranicza się również rozprzestrzenianie innych szkodników, jak mączliki, mszyce, przędziorki, wciornastki, ziemiórki. W mieszkaniu na kwarantannę najlepiej przeznaczyć parapet w osobnym pokoju. Nową roślinę – kupioną lub otrzymaną w prezencie (wełnowce mogą być np. na popularnych różach miniaturowych, anturium czy kalanchoe) trzeba obserwować. Warto obok umieścić małą Żółtą tablicę lepową do doniczki. Przyklejają się do niej postacie uskrzydlone różnych szkodników. W razie zauważenia szkodników, trzeba je od razu zwalczać, by nie przeniosły się także na inne rośliny w mieszkaniu.

Na balkonie wełnowcom utrudnia rozprzestrzenianie ustawienie skrzynek tak, aby liście posadzonych w nich kwiatów – przynajmniej na początku uprawy – się nie dotykały. Trzeba też obserwować rośliny, np. podczas podlewania, czy nie ma na nich szkodników.

Kwarantanna jest bardzo ważna zwłaszcza przed posadzeniem nowych roślin w oranżeriach i pod osłonami. Ostrożnie też trzeba wprowadzać nowe okazy zwłaszcza do kolekcji cytryn, kaktusów, kumkwatów, mandarynek, pomarańczy, storczyków.

Przeczytaj także: Jakie gatunki storczyków są najpiękniejsze

Jaja, nimfy i samice wełnowców można usuwać z roślin przy pomocy wilgotnej szmatki lub wacika kosmetycznego. Jeżeli ten prosty zabieg wykonuje się systematycznie, można skutecznie ograniczyć populację wełnowców, a nawet je zlikwidować. Przy okazji usuwa się kurz z liści oraz inne szkodniki, np. miseczniki i tarczniki. To proste: szmatkę lub wacik kosmetyczny zwilża się wodą (może być z odrobiną płynu do mycia naczyń, by dokładniej usunąć woskową wydzielinę wełnowców). Następnie przeciera liście, pędy, a w przypadku storczyków także pędy kwiatowe. Szmatki trzeba często zmieniać, aby nie przenieść jaj i nimf na zdrowe liście. Nie należy przemywać tą samą szmatką więcej niż jedną roślinę. Jeśli wełnowce są na roślinie, najlepiej każdy liść przemywać osobną, jednorazową szmatką lub wacikiem kosmetycznym.

Ten sposób sprawdza tylko w przypadku roślin o sztywnych liściach, jak cytryna, fikus, storczyk. Nie należy go stosować do roślin o delikatnych, cienkich liściach, jak pelargonia czy pomidor.

Przeczytaj także: W jaki sposób uprawiać drzewko cytrusowe

W szklarniach, tunelach foliowych i oranżeriach wełnowce można zwalczać metodą biologiczną, wykorzystując drapieżne owady. Wiele z nich zjada także inne szkodniki.

Najbardziej znany drapieżnik, który żywi się m.in. wełnowcami, to złotook (Chrysoperla carnea). Zjada również mączliki, mszyce, wciornastki, a nawet jaja motyli. Złotooki są popularnymi owadami w ogrodach. Na zimę chętnie chowają się w domach, na strychach, pomieszczeniach gospodarczych. Pojedyncze osobniki mogą same zawędrować w poszukiwaniu zdobyczy pod osłony czy do oranżerii. Jednak zwykle jest ich za mało. Można je jednak kupić, podobnie jak inne drapieżniki zjadające wełnowce, w postaci preparatów biologicznych. Wełnowce są też przysmakiem pasożytniczych błonkówek, jak Anagyrus vladimiri, Leptomastix dactylopii oraz Leptomastidae abnormis, oraz drapieżnych chrząszczy, np. Cryptolaemus montrouzieri (biedronka wełnowcowa).

Przeczytaj także: Naturalni wrogowie mszyc i przędziorków

Zwalczanie wełnowców opryskami jest utrudnione i nie zawsze skuteczne, ponieważ chroni je zwykle woskowa okrywa (wyjątkami są młode nimfy oraz dorosłe samce). Poza tym wełnowce często żerują na roślinach uprawianych w mieszkaniach albo – jak w przypadku cytrusów – mają jadalne owoce. To zawęża wybór preparatów.

Okresów karencji i prewencji nie mają np. Emulpar 940 EC i Emulpar Spray. Są nieszkodliwe dla ludzi, zwierząt domowych i biodegradowalne. W ich składzie jest naturalny olej rydzowy uzyskany z lnianki (lnicznika siewnego). Ciecz oblepia szkodniki, co utrudnia im odżywianie, oddychanie i rozmnażanie.

Dwie substancje czynne pochodzenia naturalnego - pyretryny (działają paraliżująco na szkodniki, które następnie giną) oraz olej rzepakowy (na powierzchniach ciał szkodników tworzy film powodujący uduszenie się owadów) – zawiera preparat w sprayu Spruzit Insect Control Duo. Przeznaczony jest do zwalczania wełnowców, a także mszyc, przędziorków, miseczników. To produkt biodegradowalny.

Zwalczanie chemiczne: Mospilan 20 SP. To środek działający na szkodniki kontaktowo i żołądkowo, na roślinie - powierzchniowo, wgłębnie i systemicznie.

Przeczytaj także: Jak walczyć ze szkodnikami zanim zaatakują