Sposoby przycinania liściastych krzewów ozdobnych

Z artykułu dowiesz się:

1. Na czym polega cięcie krzewów ozdobnych?
2. Kiedy wykonywać prace pielęgnacyjne?
3. Jak stworzyć piękne dekoracje z krzewów?
4. Jakie mogą wystąpić problemy po cięciu?

1. Na czym polega cięcie krzewów ozdobnych?

Czy cięcie krzewów ozdobnych jest konieczne?

Cięcie krzewów ozdobnych należy do podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych wykonywanych w ogrodzie. Dobrze wykonane cięcie ma na celu poprawę zdrowotności roślin, podkreślenie ich naturalnego pokroju oraz wydobycie najważniejszych efektów dekoracyjnych. Systematyczne usuwanie zbędnych pędów stymuluje wzrost innych części, poprawia kondycję krzewów oraz ogranicza ich rozmiary. W wielu przypadkach dzięki cięciu rośliny zachęcamy do obfitszego kwitnienia i owocowania. Należy jednak pamiętać, że cięcie zakłóca naturalne procesy życiowe roślin i nie każdy krzew zareaguje na ten zabieg korzystnie. Niektóre wolno rosnące gatunki nie wymagają systematycznego formowania, a nawet źle znoszą przycinanie i z wielkim trudem zabliźniają okaleczenia.

Jakie rodzaje cięcia stosujemy w ogrodach?

Cięcie po posadzeniu – warunkuje odpowiednie przyjęcie się rośliny i jest okazją do pierwszego formowania korony. Stosowane jest głównie w przypadku sadzenia wczesną wiosną lub jesienią krzewów bezpośrednio kopanych z gruntu (z tzw. odkrytym systemem korzeniowym). Przywraca zachwianą równowagę pomiędzy częścią nadziemną i korzeniami. Pierwszą czynnością jest usunięcie wszystkich uszkodzonych oraz zbyt długich korzeni. Następnie usuwamy chore i słabe pędy. Na koniec skraca się pozostałe, w celu ograniczenia rozmiarów korony, nie naruszając przy tym naturalnego pokroju krzewu. Cięcia po posadzeniu nie stosuje się w przypadku krzewów zakupionych w pojemnikach, z koroną uformowaną w szkółce. Ponadto nie przycinamy krzewów wrażliwych na ten zabieg, np. pigwowiec, różanecznik czy wawrzynek).
Cięcie formujące koronę – przeprowadza się przez okres 2-3 lat po posadzeniu. Zabieg zwykle jest intensywny i nie uwzględnia terminu kwitnienia krzewu. Wykonywany powinien być w okresie spoczynku zimowego, najlepiej w lutym i w marcu. Zawsze należy usuwać jeden z dwóch pędów, które rosną równolegle i konkurują o przewodnictwo.
Cięcie pielęgnacyjne w następnych latach – wykonuje się w taki sposób, aby nie zakłócić charakterystycznego dla każdego krzewu sposobu wzrostu, rozkrzewiania się i budowania korony.
Cięcie stymulujące kwitnienie – pąki kwiatowe zawiązują się przede wszystkim na młodych pędach. Systematyczne usuwanie starych gałęzi rozluźnia koronę oraz zapewnia lepsze naświetlenie młodych pędów a tym samym sprzyja regularnemu kwitnieniu.
Cięcie odmładzające – polega na silnym przycięciu całej korony lub kilku najstarszych pędów, położonych na obwodzie krzewu, na 30-50cm i odtworzeniu korony z nowych pędów, wyrastających poniżej cięcia. Na zabieg decydujemy się w przypadku, gdy roślina utraciła walory dekoracyjne lub całkowicie zdziczała. Po cięciu pobudzone do wzrostu zostają nisko położone pąki śpiące i przybyszowe. Krzew w krótkim czasie wypuszcza silne odrosty, które wymagają ponownego prześwietlenia. Po silnym odmłodzeniu krzewów przez kilka lat mogą nie pojawić się kwiaty. Ponadto duże rany po zabiegu trudno się goją, a rośliny są bardziej podatne na infekcje grzybowe i bakteryjne.

? Czy wiesz, że niektóre kwitnące krzewy ozdobne w ogóle nie powinny być poddanie cięciu odmładzającemu, gdyż bardzo źle się regenerują. Wśród takich gatunków znajduje się m.in. tawuła van Houttea, forsycja pośrednia, złotokap pospolity, irga wielokwiatowa czy porzeczka krwista.

Usuwanie przekwitłych kwiatów (ogławianie) – polega na przycinaniu wierzchołków pędów wraz z przekwitłymi kwiatami lub kwiatostanami. Zabieg ma na celu przedłużenie kwitnienia krzewów. Powstrzymanie rozwoju owoców zmusza roślinę do ponownego zawiązania pąków kwiatowych. Należy pamiętać, że nie ogławiamy krzewów o ozdobnych owocach.
Usuwanie odrostów korzeniowych – przeprowadza się przede wszystkim na szczepionych drzewkach i krzewach ozdobnych. Wyrastające odrosty należy bezwzględnie usuwać poprzez jak najkrótsze przycięcie lub wyrwanie. Pozostawienie silnie rosnących odrostów w krótkim czasie doprowadziłoby do zagłuszenia zaszczepionej szlachetnej korony. Odrosty korzeniowe niekiedy usuwa się także w przypadku krzewów nadmiernie rozrastających się na boki, np. tawlina jarzębolistna.
Cięcie sanitarne – wykonuje się w lutym i marcu. Polega na wycinaniu wszystkich gałęzi porażonych przez choroby, przemarzniętych czy z uszkodzeniami mechanicznymi. W przypadku gałęzi ocierających się o siebie należy usuwać tą, która jest bardziej uszkodzona. Podczas cięcia należy wyciąć wszystkie martwe gałązki oraz wilki (pędy juwenilne) wyrastające ponad obrys korony.
Cięcie prześwietlające koronę – wykonywane co kilka lat na starszych krzewach, które są nadmiernie zagęszczone. Zabieg przeprowadza się na przedwiośniu, w lutym – marcu. W tym okresie rośliny powoli wychodzą z zimowego spoczynku, a rany goją się najszybciej. Dla rozluźnienia korony oraz pobudzenia wzrostu młodych, silnych pędów, należy wyciąć ze środka krzewu, kilka najstarszych pędów zagęszczających koronę. W przypadku bardzo zaniedbanych pędów cięcie prześwietlające lepiej rozłożyć na 2-3 lata, aby niepotrzebnie nie osłabiać krzewu.

Informacja Porada: Cięcie prześwietlające forsycji oraz innych krzewów kwitnących przed rozwojem liści lepiej wykonać po kwitnieniu. Wykonanie zabiegu w lutym marcu sprawi, że rośliny nie będą kwitły, gdyż usuniemy pędy razem z zawiązanymi pąkami kwiatowymi.

Czy cięcie jest uzależnione od terminu kwitnienia?

Termin cięcia pielęgnacyjnego jest uzależniony od terminu kwitnienia roślin. Wyróżniamy kilka terminów wykonania zabiegu, którego właściwe przeprowadzenie decyduje o tym, czy rośliny zakwitną.

Krzewy wcześnie kwitnące – wytwarzają pąki kwiatowe latem, w roku poprzedzającym kwitnienie, np. forsycja pośrednia, lilak pospolity, tawuła van Houtte’a. Cięcie regulujące koronę tych roślin przeprowadza się tuż po ich kwitnieniu, skracając przekwitłe pędy o około 1/3 długości. W innym terminie dopuszczalne jest całkowite usuwanie pędów chorych, starych, czy uszkodzonych.
Krzewy późno kwitnące – wytwarzają pąki kwiatowe na pędach, które wyrosły w trakcie sezonu wegetacyjnego. Zakwitają zwykle od lipca do października. Do tej grupy krzewów należą m.in. tawuły japońskie, czy powojniki (inaczej clematisy).
Krzewy kwitnące latem na pędach jednorocznych – cięcie tych roślin przeprowadza się na przedwiośniu, w lutym – marcu. Termin ten sprzyja szybkiemu gojeniu się ran. Podczas zabiegu usuwa się suche i przemarznięte pędy, a pozostałe skraca do 1/3 ich długości. Popularne krzewy z tej grupy to m.in. budleja Dawida, pięciorniki, czy krzewuszki.
Krzewy kwitnące latem na pędach wieloletnich – należy je przycinać co kilka lat w okresie spoczynku zimowego, od stycznia do marca. Zabiegu nie należy przeprowadzać podczas silnych mrozów. Do takich krzewów należą m.in. karagana syberyjska, złotokap pospolity, żylistek wysmukły czy berberysy.
Krzewy o ozdobnych liściach lub pędach – cięcie tych krzewów przeprowadza się dość mocno na wiosnę, szczególnie wtedy, gdy zależy nam na efektownie wybarwionych liściach, np. bez koralowy pstry, czy pęcherznica kalinolistna ‘Diabolo’ lub ‘Luteus’.
Krzewy o ozdobnych pędach lub korze – najlepszym okresem na przycinanie tych krzewów jest początek wiosny, tuż przed rozpoczęciem okresu wegetacji. Dzięki silnemu cięciu rośliny wypuszczają młode pędy, które najlepiej się wybarwiają. Najlepszym przykładem jest dereń biały ‘Sibirica’ oraz dereń rozłogowy ‘Flaviramea’, których pędy bardzo efektownie prezentują się zwłaszcza w okresie zimowym.

W jaki sposób zabezpieczyć miejsce cięcia?

W celu ochrony krzewów ozdobnych przed wnikaniem patogenów należy pamiętać o zabezpieczeniu większych powierzchni cięcia lub innych uszkodzeń kory. Skutecznym preparatem przyspieszającym zabliźnianie ran jest Maść ogrodnicza Target, którą nanosi się pędzlem. Preparat tworzy trwałą i elastyczną powłokę odporną na działanie czynników atmosferycznych.

Jaki termin cięcia jest najlepszy?

Większość liściastych krzewów ozdobnych należy przycinać w okresie ich spoczynku, najczęściej zimą i na przedwiośniu. Gatunki odporne na mróz można przycinać już w styczniu, jednak najodpowiedniejszy jest luty i marzec. Najlepiej jeśli zabieg zostanie przeprowadzony w suchy, słoneczny dzień, przy niezbyt dużym mrozie, gdyż wówczas rany lepiej zasychają. Do niezbędnego minimum należy ograniczać cięcie letnie, gdyż usuwanie pędów w tym okresie zdecydowanie osłabia rośliny.

Informacja Porada: Na przedwiośniu nie przycinamy drzew i krzewów, które płaczą poprzez obfite wydzielanie soków, np. brzoza, winorośl czy kasztanowiec. W efekcie rośliny są osłabione, a rany bardzo trudno zabliźniają się. W takim przypadku cięcie wykonuje się po ruszeniu wegetacji, kiedy ciśnienie krążących soków spada lub w drugiej połowie lata, po zakończeniu wzrostu.

Jakie narzędzia wykorzystać do cięcia?

Do prawidłowego wykonania cięcia krzewów niezbędne są dobrej jakości narzędzia, które powinien posiadać każdy właściciel ogrodu.

Sekator dwuostrzowy – najwygodniejsze w użyciu narzędzie przeznaczone do wycinania cienkich pędów i gałązek.
Sekator jednoostrzowy – przeznaczony do wycinania pędów o twardym drewnie. Nie nadaje się do miękkich pędów, które miażdży. Ostrze należy prowadzić prostopadle do pędu, gdyż wtedy nie ześlizguje się w trakcie cięcia.
Sekator o przedłużonych rękojeściach – sprawdza się przy wycinaniu grubszych pędów. Szczególnie przydatny we większych ogrodach.
Okulizak i szczepak – mimo, że są to narzędzia przeznaczone do wykonywania okulizacji i szczepień to jednak doskonale sprawdzają się przy letnim wycinaniu słabo zdrewniałych, cienkich pędów.
Sierpak – specjalny nóż ogrodniczy o wygiętym ostrzu stosowany do wycinania dolnych gałązek, odrostów i do wyrównywania ran.
Nożyce żywopłotowe ręczne / elektryczne – stosowane są do cięcia żywopłotów o drobnych liściach, np. ligustr lub bukszpan. Nie zaleca się formować żywopłotów o dużych liściach, gdyż poranione liście zasychają i wyglądają mało efektownie – lepsze są sekatory.
Piła „lisi ogon” – specjalny rodzaj piłki o lekko wygiętym brzeszczocie. Aby cięły w obu kierunkach, nie szarpiąc przy tym kory piłki te powinny mieć ustawione zęby w jednej płaszczyźnie.

2. Kiedy wykonywać prace pielęgnacyjne?

RODZAJ CIĘCIA

MIESIĄC

Po posadzeniu

III

VII

VIII

XII

Formujące

III

VII

VIII

XII

Pielęgnacyjne

III

VII

VIII

XII

Odmładzające

III

VII

VIII

XII

Sanitarne

III

VII

VIII

XII

Prześwietlające

III

VII

VIII

XII

Ogławianie

III

VII

VIII

XII

3. Jak stworzyć piękne dekoracje z krzewów?

W jaki sposób kształtować figury i bryły geometryczne?

Regularne kształty można nadać wielu gatunkom krzewów, zarówno zimozielonych, jak i zrzucających liście na zimę. Do pierwszej grupy należy zaliczyć bukszpan, laurowiśnię wschodnią oraz ostrokrzewy. Spośród krzewów gubiących na zimę liście doskonale nadaje się ligustr pospolity oraz forsycja pośrednia. Kształtowanie bryły geometrycznej trwa zwykle kilka lat i wymaga sporo cierpliwości. Formowanie zaplanowanego kształtu rozpoczyna się dopiero wtedy, gdy krzew osiągnie zaplanowaną wysokość. W pierwszym etapie nadaje się ogólny zarys zaplanowanej figury, natomiast dopiero w kolejnych latach nadaje się roślinie ostateczną formę.

Informacja Porada: Chcąc ukształtować bardziej fantazyjną figurę warto wspomóc się drutami, którymi podwiązujemy lub odginamy pędy. Na rynku dostępne są także stelaże, w których przycinamy krzewy.

Jak ukształtować formę pienną?

Najbardziej popularne są formy kuliste (np. migdałek) oraz zwisające (np. wierzby), które zwykle są szczepione na pniu, na wysokości 1-1,5m. Jednak formę pienną można także nadać krzewom rosnącym na własnym korzeniu, np. forsycja czy jaśminowiec. Decydując się na ten sposób uprawy należy na wiosnę wybrać jeden silny, pionowo rosnący pęd z przeznaczeniem na przewodnik. Po przycięciu wierzchołka wyrosną nowe pędy. Rosnące najwyżej 3-4 pędy skraca się na 2-3 oczka, natomiast pozostałe należy całkowicie usunąć. Formowanie korony trwa zwykle około 2-3 lat.

W jaki sposób formować krzewy rosnące przy ścianie?

Niektóre gatunki krzewów o ozdobnych kwiatach i owocach (np. ognik szkarłatny) doskonale prezentują się rozpięte na ścianie budynku, na murze, czy ogrodzeniu. Krzewy rozpina się na przymocowanym do ściany trejażu lub na drutach. Pęd przewodni podwiązuje się pionowo, natomiast boczne rozchyla na boki pod łagodnym kątem. Pędy wyrastające od podstawy krzewu oraz wyrastające poza płaszczyznę podpory należy usunąć. Pozostawione gałązki należy skrócić, aby pobudzić je do rozkrzewienia się.

Kiedy i w jaki sposób uformować żywopłot?

Cięcie żywopłotów przypada na lato, kiedy pędy tegoroczne przestają rosnąć, a pąki są już wykształcone. Strzyżenie należy rozpocząć od ustalenia poziomu płaszczyzny górnej, która powinna znajdować się tuż nad podstawą tegorocznego przyrostu. Zadanie ułatwi rozciągnięcie sznurka lub cienkiego drutu. Płaszczyzny boczne należy przycinać na tyle mocno, aby nie dopuścić do nadmiernego rozszerzenia się żywopłotu.

4. Jakie mogą wystąpić problemy po cięciu?

Choroba	Objawy	Zwalczanie
Rak bakteryjny	Wczesną wiosną na pniu, gałęziach i młodych pędach rozwijają się plamy o nieregularnym kształcie. Niekiedy występują charakterystyczne spękania wierzchniej warstwy kory. Rozwojowi choroby sprzyjają uszkodzenia mrozowe.	Zabezpieczanie ran po cięciu preparatem Maść ogrodnicza. Oprysk w okresie opadania liści preparatami: Miedzian Extra 350 SC, Miedzian 50 WP.
Zgorzel kory	Typowym objawem choroby na pędach jest zasychanie kory w postaci eliptycznych plam. Na powierzchni kory pojawiają się czarne, drobne punkciki. Choroba może spowodować zamieranie pędów i gałęzi, a nawet całych roślin.	Zabezpieczanie ran po cięciu drzew (np. Maść ogrodnicza). Opryski preparatem Miedzian 50 WP.