W jaki sposób uprawiać i pielęgnować chryzantemy?

Chryzantema (Dendranthema) to gatunek należący do rodziny astrowatych (Asteraceae) liczący około 50 różnych gatunków uprawianych jako roślina rabatowa, doniczkowa oraz na kwiat cięty. Dorasta zwykle do około 60cm wysokości. Charakteryzuje się rozgałęzioną i miękko owłosioną łodygą, która u dołu jest lekko zdrewniała. Skrętolegle rozmieszczone na łodydze liście mają kształt jajowaty o pierzasto powcinanych brzegach. Największą dekoracją chryzantem są kwiaty zebrane w charakterystyczne koszyczki. W kwiatostanie występują dwa rodzaje kwiatów: języczkowate i rurkowate. Pierwsze z nich są bardziej okazałe i umieszczone są zazwyczaj na brzegu koszyczka. Kwiaty języczkowe są kwiatami żeńskimi i zawierają słupek.

Nazwa rodzajowa chryzantema pochodzi od greckiego słowa chrysos oznaczającego „złoty” oraz anthemon oznaczającego „kwiat”.

Chryzantemy w stanie dzikim występują głównie w Chinach, Japonii, Korei i Mongolii. W Polsce na stanowiskach naturalnych spotykana jest chryzantema Zawadzkiego.

Chryzantemy były częstym motywem w sztuce japońskiej, gdzie stanowiły najważniejszy symbol jesieni. Występowały m.in. na obrazach czy ceramice. Ponadto wierzono, że obmywanie się w rosie zebranej z kwiatów chryzantemy zapewni zdrowie i długowieczność. Ogromną popularnością cieszyły się także te kwiaty we Francji. Potwierdzają to liczne obrazy francuskich impresjonistów. Z kolei w Wielkiej Brytanii w XIX wieku chryzantemy stały się ulubionym kwiatem epoki wiktoriańskiej. Zdobiły werandy, ogrody, parki i miejsca publiczne. Obecnie chryzantemy stanowią najpopularniejszą ozdobę grobów w okresie Wszystkich Świętych na przełomie października i listopada.

Chryzantemy należą do jednych z najtrwalszych kwiatów ciętych. Ich trwałość w wazonie może wynosić nawet 4 tygodnie. Dzięki odpowiednim zabiegom pielęgnacyjnym (głównie sterowanie oświetleniem) cięte chryzantemy dostępne są przez cały rok. Natomiast za sprawą ogromnej różnorodności znalazły szerokie zastosowanie w bukieciarstwie. Przez florystów są one chętnie dodawane do bukietów oraz różnych kompozycji kwiatowych na bazie gąbki florystycznej.

Dzięki intensywnej pracy hodowców roślin (głównie w Niemczech i w Holandii) powstały liczne odmiany chryzantem, które różnią się m.in. wysokością, pokrojem, wytrzymałością na mróz czy kształtem, kolorem i wielkością kwiatów. Ogromna różnorodność roślin sprawia, że miłośnicy ogrodów mogą bez trudu znaleźć odmiany idealnie spełniające ich oczekiwania.

Chryzantemy preferują stanowisko słoneczne. Lubią żyzne, próchniczne i przepuszczalne podłoże o odczynie obojętnym (pH około 7,0). Rzadko kiedy mamy do czynienia od razu z glebą dla nich odpowiednią, dlatego na ogół przed posadzeniem roślin, należy je starannie przygotować. Idealnym rozwiązaniem jest dosypanie gotowej Ziemi kwiatowo-balkonowej.  

W naszych warunkach klimatycznych podlewanie ma istotny wpływ na siłę wzrostu i ogólną kondycję roślin. Z uwagi, że chryzantemy wymagają regularnego podlewania idealnym rozwiązaniem jest zamontowanie linii kroplującej. Rośliny negatywnie reagują na przesuszenie co objawia się szybkim więdnięciem całych roślin. Jednak podczas uprawy należy także zwracać uwagę, aby nie dopuścić do nadmiernego zalewania korzeni. Zbyt obfite podlewanie może być przyczyną ich gnicia oraz występowania chorób grzybowych. W przypadku częstego zwilżania liści zwiększa się ryzyko infekcji m.in. rdzą chryzantemy.

Chryzantemy należą do roślin o dużych wymaganiach pokarmowych. Podczas uprawy należy co 10-14 dni stosować nawozy płynne. Odpowiednie składniki pokarmowe zapewni Nawóz płynny z dużą zawartością potasu. Przed wysadzeniem roślin (zwłaszcza jeśli uprawiamy od małych sadzonek) warto zastosować Nawóz do roślin kwitnacych.

Uprawa w pojemnikach sprawia, że chryzantemy możemy sadzić właściwie przez cały sezon wegetacyjny, choć najczęściej się to robi jesienią, wraz z rozpoczęciem kwitnienia (wrzesień-październik). Rośliny sadzi się we wcześniej przygotowane podłoże w odstępach co około 50-100cm (w zależności od odmiany).

Aby cieszyć się kwiatami chryzantem w kolejnym sezonie po przekwitnięciu warto skrócić pędy (o ponad połowę), a rośliny przenieść do chłodnego i jasnego pomieszczenia. W okresie zimowym należy zapewnić dodatnią temperaturę, choć niektóre odmiany drobnokwiatowe dobrze znoszą także niewielkie mrozy. W tym okresie podlewanie ogranicza się do niezbędnego minimum. Wiosną rośliny można przenieść do ogrodu, nie zapominając przy tym o regularnym podlewaniu, nawożeniu i uszczykiwaniu wierzchołków.

Chryzantemy są roślinami dnia krótkiego, tzn. zawiązują i rozwijają pąki kwiatowe, gdy dzień jest krótki i wynosi 8-12 godzin. Przy dniu dłuższym zostaje opóźnione wykształcanie pąków kwiatowych lub wcale nie następuje, a rośliny rozwijają się wegetatywnie (duży przyrost silnie ulistnionych pędów). Sztuczne skracanie dnia poprzez zastosowanie mat cieniujących pozwala na wywołanie kwitnienia w dowolnym terminie.

Jeśli sadzonki chryzantem przygotowujemy jesienią i zimą, gdy dzień jest krótki mogą się na nich pojawić pąki kwiatowe. Aby zmusić rośliny do rozwoju wegetatywnego, należy im dzień przedłużyć oświetlając lampami jarzeniowymi lub zwykłymi żarówkami przez tyle czasu, aby dzień wynosił powyżej 12 godzin. Taki sposób pielęgnacji roślin jest najczęściej praktykowany w uprawie chryzantem na kwiat cięty.

Obecnie dostępne w sprzedaży chryzantemy doniczkowe należą w większości do odmian samokrzewiących, u których przeprowadza się zwykle 1, niekiedy 2 lub 3 uszczykiwania wierzchołków. Zabieg ten wykonuje się w celu dobrego rozkrzewienia roślin. Polega on na usuwaniu krótkich, niezdrewniałych wierzchołków pędów. Pod miejscem uszczykiwania powinno na pędzie pozostać 5-7 liści. Drugie uszczykiwanie przeprowadza się, gdy pędy boczne mają 3-4 oddzielne liście. Czasami wykonuje się także trzecie uszczykiwanie na początku lipca, jednak zabieg ten opóźnia termin zakwitania.

Rozmnażaniem chryzantem zajmują się najczęściej wyspecjalizowane gospodarstwa ogrodnicze, które w celu uzyskania dużej ilości materiału rozmnożeniowego wykorzystują także metodę in-vitro. We własnym ogrodzie rośliny te można z powodzeniem rozmnażać przy pomocy kilkucentymetrowych sadzonek zielnych. Pobiera się je wiosną z młodych przyrostów roślin matecznych, które jesienią, po przekwitnięciu zostały przeniesione do chłodnego i jasnego pomieszczenia. Ukorzenianie powinno przeprowadzić się w tunelach foliowych w podłożu składającym się z torfu wysokiego i gruboziarnistego piasku (zmieszanych w proporcji około 1:1). Podczas ukorzeniania sadzonek należy utrzymywać stałą temperaturę (powyżej 20^oC) oraz wysoką wilgotność powietrza. Na proces ukorzeniania korzystnie wpływa zastosowanie preparatu poprawiającego i przyspieszającego ukorzenianie – Korzonek Superstart. Sadzonki ukorzenią się zwykle w przeciągu około 3 tygodni. Zdrowe sadzonki przesadza się pojedynczo do większych doniczek. W drugiej połowie maja po przystosowaniu roślin do warunków panujących na zewnątrz (hartowanie) chryzantemy można przenieść do ogrodu.

Chryzantemy to rośliny o bardzo wszechstronnym zastosowaniu, których odmiany cieszą się z roku na rok coraz większą popularnością. Rośliny można uprawiać w pojemnikach na tarasie czy balkonie, jak i na rabatach, tworząc z nich atrakcyjne jesienne aranżacje. W Polsce chryzantemy największą popularnością cieszą się w okresie Wszystkich Świętych. Na przełomie października i listopada stanowią najpopularniejszą ozdobę grobów.