W jaki sposób uprawiać i pielęgnować maliny?

Malina właściwa (Rubus idaeus L.) to krzew dorastający do 2 m wysokości, z podziemnymi rozłogami. Pędy są wydłużone rózgowato i łukowo zwieszone, pokryte kolcami. Liście złożone są z 3,5 lub 7 mniejszych listków. Z wierzchu są nagie, natomiast pod spodem biało kutnerowato owłosione. Białe, miododajne kwiaty zebrane są w luźne grona lub wiechy. Kwitnie od maja do sierpnia. Owoce składają się z licznych, czerwonych, rzadziej żółtych lub ciemnopurpurowych małych pestkowców zebranych w owoc zbiorowy. Maliny bardzo łatwo oddzielają się od stożkowatego dna kwiatowego.

Malina właściwa w stanie dzikim występuje niemal w całej Europie (oprócz Portugalii i Islandii) oraz na znacznej części Azji. W Polsce jest to gatunek bardzo pospolity na całym obszarze. Ponadto jest uprawiany w wielu regionach świata. W źródłach maliny pojawiają się już około 300 r. p.n.e. Pierwsze uprawy malin znane były już w średniowieczu  z przyklasztornych ogrodów. Natomiast odmiany hodowlane pojawiły się w końcu XVIII wieku.

Owoce malin zawierają znaczne ilości kwasów organicznych (m.in. cytrynowy, jabłkowy, salicylowy), pektyny, antocyjany, cukry, związki śluzowe czy lotne związki zapachowe. Są także bogatym źródłem witamin (C, E, B1, B2, B6) oraz wielu innych substancji mineralnych (potas, magnez, wapń, żelazo). W 100g malin znajdują się 52 kcal. Owoce zawierają 1,2g białka, 0,65g tłuszczu, 11,9g węglowodanów (w tym 4,4g cukrów prostych) oraz 6,5g błonnika.

Owoce malin doskonale nadają się do spożycia na surowo. Są podstawowym owocem deserowym, który sprawdzi się we wszelkiego rodzaju ciastach i ciasteczkach. Doskonale nadają się także na przetwory.

Maliny najlepiej rosną na dobrze nasłonecznionym i łatwo nagrzewającym się stanowisku. Choć niektóre odmiany udają się także w półcieniu lub przejściowym zacienieniu. Miejsce powinno być także zaciszne i osłonięte od wiatru, co szczególnie ważne jest u odmian, które wykazują mniejszą odporność na mróz. Najbardziej szkodliwy dla malin jest zimowy i mroźny wiatr oraz wiosenne przymrozki w okresie zawiązywania pąków.

Maliny potrzebują lekkie, przewiewne i przepuszczalne podłoże, które jest warunkiem powodzenia uprawy. Gleba nie powinna jednak przesychać zbyt szybko, gdyż krzewy potrzebują także sporo wilgoci. Odczyn podłoża powinien być lekko kwaśny (pH około 6,5). Na ubogich glebach przed sadzeniem zaleca się dodać kompost lub nawóz wieloskładnikowy. Wówczas krzewy szybciej się przyjmują i bardziej bujnie rosną.

Sadzonki malin powinno się kupować z upraw pojemnikowych, gdyż wówczas mamy pewność że system korzeniowy jest prawidłowo rozwinięty. Należy także zwrócić uwagę na liście, na których nie powinno być plam i innych oznak chorób czy obecności szkodników.Sadzonki rozmieszcza się w dołkach oddalonych od siebie co około 40 cm. Rzędy powinny być od siebie oddalone o około 150cm. Rośliny zakupione z bryłą korzeniową umieszcza się po prostu w dołku. W przypadku krzewów kopanych bezpośrednio z gruntu należy najpierw dokonać lustracji systemu korzeniowego. W przypadku stwierdzenia uszkodzeń (złamań czy gnicia) konieczne jest usunięcie tych fragmentów roślin. Sadzonki kopane z gruntu przed sadzeniem warto zanurzyć w wodzie, dzięki czemu lepiej się przyjmą. Podczas sadzenia należy bardzo delikatnie i dokładnie rozprostować korzenie i rozłożyć je na dnie przygotowanego dołka. Sadzonkę przysypuje się na wysokość 3 pąka od ziemi. Podczas sadzenia jesiennego należy pamiętać o ścięciu rośliny na wysokości 20-30 cm nad ziemią.

Maliny mają umiarkowane zapotrzebowanie na składniki pokarmowe. Zaleca się stosowanie granulowanych nawozów mineralnych w 2-3 dawkach, jednak ostatnie dokarmianie wykonujemy najpóźniej na przełomie czerwca i lipca. W tym celu warto sięgnąć po nawóz wieloskładnikowy przeznaczony pod truskawki i maliny (np. Nawóz granulowany do truskawek, poziomek i malin Target). Na szczególną uwagę zasługują także nawozy ekologiczne (np. Nawóz płynny ekologiczny do owocowych Target). Ponadto pod koniec lata (sierpień-połowa września) warto pamiętać o zastosowaniu nawozów jesiennych (np. Nawóz granulowany JESIENNY Target do ogrodu). Dzięki temu rośliny będą lepiej przygotowane do zimowania. Jesienią wokół roślin można także rozłożyć cienką warstwę kompostu, który wzbogaci glebę w próchnicę i inne związki organiczne.

W naszych warunkach klimatycznych podlewanie ma istotny wpływ na siłę wzrostu, plonowanie oraz kondycję roślin. Podlewanie jest konieczne zwłaszcza w przypadku długotrwałych upałów oraz na lekkich i piaszczystych glebach. Szczególnej uwagi wymagają maliny rosnące tuż przy budynkach, gdyż ziemia w takich miejscach najczęściej szybciej przesycha. Odpowiednia wilgotność podłoża jest szczególnie ważna w okresie tworzenia się owoców. Należy pamiętać, aby niedopuścić do przesuszenia roślin.

W uprawie malin zalecane jest ściółkowanie, które skutecznie zapobiega wzrostowi chwastów oraz nadmiernemu parowaniu wody z gleby. Ponadto zabezpieczy korzenie roślin przed wahaniami temperatury. Dobrym materiałem do ściółkowania jest przekompostowana kora, zrębki czy trociny.

Późne przymrozki wiosenne mogą w krótkim czasie zniweczyć naszą pracę i uszkodzić wczesne maliny w taki sposób, że nie będą w stanie owocować. Deszczowanie roślin w okresie występowania przymrozków może zapobiegać uszkodzeniu wyrastających kwiatostanów, nawet przy spadku temperatury do -5°C. W przypadku stwierdzenia uszkodzeń spowodowanych przez przymrozki należy natychmiast sięgnąć po Superplon K. Jest to preparat, który skutecznie wzmacnia odporność roślin w warunkach stresowych.

Cięcie malin to bardzo ważny, a zarazem nieco bardziej skomplikowany zabieg pielęgnacyjny. Wynika to z tego, że cięcie malin nie ma jednego terminu (przeprowadza się dwa razy do roku) i jest zależne od wielu czynników (czy odmiana owocuje na pędach jednorocznych, czy na dwuletnich). Dzięki odpowiedniemu cięciu można przeciwdziałać zamieraniu pędów, ponadto krzewy są bardziej odporne na choroby.

Zabieg wykonuje się wczesną wiosną, gdy tylko ruszy okres wegetacji. Wiosenne cięcie malin ma na celu odnowienie krzewów. W tym okresie należy usunąć wszystkie zmarznięte lub zaschnięte pędy, które nie zaczęły się rozwijać. Zaleca się także przycinać około 10-15cm nad ziemią pędy boczne. Dzięki temu rośliny lepiej się rozkrzewiają. Cięcie należy przeprowadzić najpóźniej do połowy maja, tak aby rośliny miały więcej siły, by rozwijać owoce. Dzięki temu uprawa malin jest bardziej wydajna. Zabieg ten powinien być przeprowadzany corocznie, aby zapobiec zbytniemu rozprzestrzenianiu się malin na boki.

Jesienne cięcie jest znacznie bardziej radykalne. Przeprowadza się je od września (u odmian wczesnych), aż do listopada (u odmian późniejszych i powtarzających owocowanie). Bardzo mocno należy przyciąć starsze pędy oraz obciąć wszystkie odrosty boczne. Dzięki temu zapobiegamy rozprzestrzenianiu się wielu chorób i szkodników malin.

Krzewy malin powinny być palikowane. Paliki wkopuje się przy krzewach już w pierwszym roku uprawy. Z uwagi, że pędy malin powinny mieć oparcie, zaleca się między nimi rozciągnąć także linki lub druty, po których mogą się piąć. Można także samodzielnie zawijać wokół nich pędy. Wówczas będą się lepiej rozrastać i nie będą zwieszać się nad ziemią.

Ze względu, że nie wszystkie odmiany malin są w pełni mrozoodporne, należy pamiętać o zabezpieczeniu ich przed nadejściem zimy. W listopadzie przy podstawie rośliny warto usypać około 30-centymetrowy kopczyk z kory, trocin bądź kompostu. Dodatkowym zabezpieczeniem jest agrowłóknina lub mata słomiana.

Owoce malin powinny zostać zebrane w odpowiednim terminie. Wszystkie odmiany uprawne mają określony termin dojrzewania owoców, którego należy się trzymać. Dla wcześniejszych odmian przypada on zwykle na drugą połowę czerwca, natomiast owoce późnych i powtarzających malin owocują aż do przymrozków jesiennych. Owoce należy zrywać delikatnie, unikając mechanicznych uszkodzeń. Również ewentualny transport owoców powinien być wykonany z należytą starannością, aby zapobiec uszkadzaniu owoców. Po zbiorze w miarę możliwości powinny być przechowywane w warunkach chłodniczych.

Maliny należą do roślin sadowniczych, które nie są skomplikowane w rozmnażaniu. Maliny wytwarzają liczne odrosty korzeniowe, które po oderwaniu od rośliny matecznej stanowią samodzielną roślinę. Sadzonka powinna mieć minimum 30cm długości i średnicę 5-7mm oraz przynajmniej 2 dobrze rozwinięte korzenie powyżej 10cm długości. Maliny dają się także rozmnażać z fragmentów korzeni. Jest to metoda polecana jeśli dysponujemy niewielką ilością roślin. Pobrany materiał dzieli się na 8cm fragmenty, które powinny zawierać przynajmniej jeden pąk, z którego wybije pęd przybyszowy. Sadzonki wysadza się w gruboziarnistym piasku, tak, by pąki wystawały ponad podłoże. Jak tylko rozpoczną wegetację można przesadzić do żyźniejszego podłoża.

Malina uprawiana jest przede wszystkim ze względu na smaczne i soczyste owoce, które w okresie dojrzewania stanowią także element dekoracyjny ogrodu. Szpaler malin, które rozpoczęły owocowanie na tle żywopłotu z tui wygląda naprawdę imponująco.