W jaki sposób uprawiać i pielęgnować śliwy?

Śliwa domowa (Prunus domestica) to nieduże drzewo lub okazały krzew dorastający do wysokości 10 metrów. Charakteryzuje się dużą zmiennością liści w zależności od położenia na drzewie. Mogą być okrągłe, eliptyczne lub jajowate, o brzegach karbowanych lub piłkowanych. Tuż przed rozwojem liści ukazują się białe lub lekko zaróżowione kwiaty, które wyrastają na szypułkach po dwa. Są one promieniste, 5-dzielne, złożone z 20-30 pręcików ułożonych w 3 okółkach z 1 wolnego słupka powstałego z jednego owocolistka. Owocem jest kulisty lub wydłużony, jadalny pestkowiec.

Śliwa domowa powstała w wyniku samoistnego krzyżowania się dwóch dziko rosnących gatunków ałyczy (Prunus cerasifera) oraz śliwy tarniny (Prunus spinosa). Ojczyznę śliwy domowej sytuuje się zwykle w rejonie Kaukazu, Azji Mniejszej i Zakaukazia. Dalsze różnicowanie śliw domowych wiązało się z częstym krzyżowaniem wstecznym i selekcją odmian hodowlanych. Prawdopodobnie odmiany o pestkach łatwo odchodzących od miąższu owocu powstały ze skrzyżowania ałyczy z bałkańskim gatunkiem śliwy (Prunus cocomilia). Uprawę śliwy na świecie zapoczątkowali Persowie, natomiast w Europie Grecy i Rzymianie.

Największym producentem śliw na świecie są Chiny, skąd pochodzi ponad 5 milionów ton tych smacznych owoców. Wiodącym producentem są także Stany Zjednoczone. W Europie produkcją śliw zajmują się przede wszystkim obywatele Serbii, Rumunii i Hiszpanii. Zbiory śliw z Polskich upraw wynoszą ponad 100 tysięcy ton co w skali globalnej przekłada się na miejsce w połowie drugiej dziesiątki.

Śliwy zawierają około 8% cukru, ponad 1% kwasów organicznych, sole mineralne, witaminy A, B1 i C. W 100 gramach surowych owoców znajduje się 0,295 mg β-karotenu oraz 281 mg kwasu asparaginowego. Suszone owoce zawierają natomiast ponad 3 razy więcej β-karotenu oraz prawie sześciokrotnie większą zawartość kwasu asparaginowego.

Śliwy doskonale nadają się do spożycia na surowo. Należy pamiętać, że spożywane w dużych ilościach mają właściwości przeczyszczające. Są podstawowym owocem deserowym, który sprawdzi się we wszelkiego rodzaju ciastach i ciasteczkach. Doskonale nadają się także na przetwory (susze, dżemy, powidła, marynaty). Służą do otrzymywania nalewek i śliwowicy.

Owoce śliw mogą znacznie różnić się masą. Najdrobniejsze śliwy mają masę zaledwie 12-15g (np. ‘Mirabelka z Nancy’), natomiast największe ponad 80g (‘Brzoskwiniowa’, ‘Čačanska Najbolja’, ‘Empress’, ‘Valor’). Duże zróżnicowanie u śliw występuje także ze względu na zabarwienie owocu i intensywność występowania nalotu woskowego. Barwa skórki może być zielona (‘Renkloda Zielona’), żółtozielona (‘Renkloda Ulena’), żółta (‘Mirabelka Flotowa’), żółtoczerwona (‘Emma Leppermannn’), czerwona (‘Królowa Wiktoria’), fioletowoczerwona (‘Renkolda Althana’), czerwononiebieska (‘Oneida’), granatowa (węgierki, ‘Valor’) i brązowa (‘Węgierka Wangenheima’).

Śliwy wymagają klimatu ciepłego i wilgotnego. Najlepiej rosną na dobrze nasłonecznionym i łatwo nagrzewającym się stanowisku. Należy pamiętać, że dłuższa susza powoduje opadanie zawiązków owoców. Niektóre odmiany udają się także w półcieniu lub przejściowym zacienieniu.

Śliwy dobrze rosną na glebach o przeciętnej żyzności, zaliczanych do III i IV klasy bonitacyjnej. Najodpowiedniejsze są gleby ciężkie, gliniaste i wilgotne. Na glebach lżejszych niezbędne jest stosowanie nawadniania. Śliwy płytko się korzenią więc dobrze znoszą wysoki poziom wód gruntowych, do 100 cm (czego nie cierpią czereśnie, jabłonie, grusze). Odczyn gleby powinien być lekko kwaśny (pH od 6,0 do 6,7).  

W naszych warunkach klimatycznych podlewanie ma istotny wpływ na siłę wzrostu, plonowanie oraz kondycję drzewek. Bardzo ważne jest, aby zastosowana dawka wody zwilżyła glebę na głębokość zalegania systemu korzeniowego drzew. Należy także pamiętać, że długotrwałe zalanie systemu korzeniowego ogranicza zawartość powietrza w glebie i dodatkowo stwarza warunki sprzyjające rozwojowi patogenów glebowych.

Śliwy mają przeciętne zapotrzebowanie na składniki pokarmowe. Wczesną wiosną (w kwietniu) należy zastosować nawóz wieloskładnikowy przeznaczony pod drzewka owocowe (np. Nawóz granulowany do drzew i krzewów owocowych Target). Na szczególną uwagę zasługują także nawozy ekologiczne (np. Nawóz płynny ekologiczny do owocowych Target). Drugą i trzecią dawkę nawozu stosujemy w około 4-tygodniowych odstępach. Ponadto pod koniec lata (sierpień-połowa września) warto pamiętać o zastosowaniu nawozów jesiennych. Dzięki temu drzewka będą lepiej przygotowane do zimowania.

Śliwy stosunkowo dobrze znoszą znaczne spadki temperatur w okresie zimy. Największym zagrożeniem są przymrozki wiosenne, które mogą w krótkim czasie zniweczyć naszą pracę i uszkodzić drzewka w taki sposób, że nie będą w stanie owocować. Deszczowanie roślin w okresie występowania przymrozków może zapobiegać uszkodzeniu kwiatów, nawet przy spadku temperatury do -5°C. W przypadku stwierdzenia uszkodzeń spowodowanych przez przymrozki należy natychmiast sięgnąć po Superplon K. Jest to preparat, który skutecznie wzmacnia odporność roślin w warunkach stresowych.

Najbardziej popularne są drzewka z odkrytym korzeniem, które można sadzić tylko jesienią lub ewentualnie wczesną wiosną. Jesienne sadzenie ułatwia przyjęcie się drzewek i pobudza ich intensywny wzrost na wiosnę. Zwykle najlepsze warunki panują od początku października do listopada (zanim nastaną mrozy). Nawet pomimo ciepłej pogody nie można sadzić drzew śliwy zbyt późno, gdyż drzewka nie zdążą przygotować się do nadejścia zimy.

W niektórych latach śliwy owocują szczególnie obficie, do tego stopnia, że ciężar owoców może spowodować połamanie gałęzi. Aby temu zapobiec, należy owoce przerzedzić. Gdy osiągną wielkość orzechów laskowych (mniej więcej wtedy zaczynają się kształtować w nich pestki) trzeba je po prostu przerzedzić, obrywając część z nich. W trakcie zabiegu należy usuwać najpierw zawiązki uszkodzone, słabe, zniekształcone. Później, gdy pozostawione owoce podwoją swoją objętość, powtarzamy czynność. Pozostawione owoce powinna dzielić odległość około 5 cm. Jeśli w czasie dojrzewania śliwek gałęzie będą się uginać, należy je podeprzeć mocnymi słupkami z rozwidleniem na końcach.

W uprawie śliw zalecane jest ściółkowanie, które skutecznie zapobiega wzrostowi chwastów oraz nadmiernemu parowaniu wody z gleby. Ponadto zabezpieczy korzenie roślin przed wahaniami temperatury. Dobrym materiałem do ściółkowania jest przekompostowana kora, zrębki czy trociny.

Zabieg bielenia pni drzew owocowych zabezpiecza je przed powstaniem ran zgorzelowych, które powstają pod wpływem promieni słońca za dnia silnie nagrzewających korę oraz silnego mrozu w nocy. Taka gwałtowna zmiana temperatury może sprawić, że tkanki drzewa owocowego zamierają, a kora odrywa się od pnia i pęka. Bielenie pni drzew owocowych przeciwdziała temu zjawisku, ponieważ biały kolor odbija promienie słońca i zapobiega nagrzewaniu się kory drzewa. Zabieg należy wykonać od listopada do końca stycznia.  Do bielenia pni drzew stosujemy Wapno do bielenia drzew Target o dużej przyczepności. Dzięki zawartości substancji poprawiającej przyczepność wapno nie jest tak narażone na niekorzystne działanie warunków atmosferycznych, a pnie są zabezpieczone aż do wiosny.

Owoce śliwy powinny zostać zebrane w odpowiednim terminie. Wszystkie odmiany uprawne mają określony termin dojrzewania owoców, którego należy się trzymać. Dla wcześniejszych odmian przypada on zwykle na drugą połowę lipca, natomiast owoce późnych dojrzewają zwykle we wrześniu. Owoce należy zrywać delikatnie, unikając mechanicznych uszkodzeń. Transport owoców powinien być wykonany z należytą starannością, aby zapobiec ich uszkadzaniu. Po zbiorze w miarę możliwości powinny być przechowywane w warunkach chłodniczych. Do ewentualnego przechowywania powinny być przeznaczone tylko owoce najwyższej jakości, zebrane w optymalnym stadium dojrzałości zbiorczej. Zbyt późny zbiór sprawi, m.in. że owoce będą się gorzej przechowywać (bardziej podatne na zgnilizny).

Rozmnażaniem śliw zajmują się wyspecjalizowane gospodarstwa ogrodnicze. Większość obecnie uprawianych odmian rozmnaża się przez okulizację lub szczepienie. Okulizacja polega na przeszczepieniu tylko samego pąka liściowego z niewielkim fragmentem pędu odmiany szlachetnej na pęd podkładki. Najpopularniejszą metodą jest okulizacja w „literę T”. Nazwa pochodzi od kształtu nacięcia, które wykonuje się na podkładce. Najlepszym terminem wykonania zabiegu jest lipiec i sierpień. Często stosowaną metodą rozmnażania śliw jest także szczepienie w półszparę. Najlepszą porą na wykonanie tego zabiegu jest wrzesień, kiedy to soki z drzewa spływają do korzeni. Ewentualnie możemy też je wykonać w marcu. W obu przypadkach wybieramy zdrową silną podkładkę oraz pędy dobrze już zdrewniałe, o brunatniejącej korze, długości około 10 cm.

Mimo, że śliwy są drzewkami owocowymi to ich obecność w ogrodzie może także stanowić element dekoracyjny. Już na przełomie kwietnia i maja trudno oderwać wzrok od ich dekoracyjnych, pięciopłatkowych, białych lub bladoróżowych kwiatów. Drzewka prezentują się rewelacyjnie w towarzystwie niewysokich, zadarniających się bylin, które dodatkowo uniemożliwiają rozwój chwastów.  Późnym latem i jesienią dekorację stanowią dojrzewające owoce.