Monstera – ABC uprawy

Monstera (Monstera) należy do rodziny obrazkowatych. Spokrewniona jest z takimi roślinami jak filodendron, obrazki, scindapsus, skrzydłokwiat, zamiokulkas. Z wygląda najbardziej jest podobna do filodendrona. Podobieństwo jest tak duże, że bardzo długo botanicy uważali, że monstera to gatunek właśnie filodendrona. Dzikie monstery są pnączami, które w naturze dorastają nawet do 20 metrów długości. W Polsce uprawiane są tylko jako rośliny pokojowe, gdyż nie są odporne na mróz. Rzadko mają więcej niż 1-2 metry.

Monstery mają wyjątkowo dekoracyjne, duże lub bardzo duże liście (w zależności od gatunku). U młodych egzemplarzy są one gładkie lub z dziurami jak ser szwajcarski. Im rośliny są starsze, tym większe w nich dziury lub bardziej powycinane krawędzie (w zależności od gatunku). Najczęściej liście są w kolorze ciemnej zieleni, rzadziej pstre i marmurkowe. Rzadkością jest też kwitnienie monstery w mieszkaniu. Kwiaty są zebrane w kwiatostany w kształcie kolb o długości do 30 cm. Starsze rośliny wypuszczają korzenie powietrzne (grubości palca), które także mają walory dekoracyjne. Jeśli monstera stoi na podwyższeniu, malowniczo spływają w dół.

Monstery to popularne, łatwe w uprawie rośliny doniczkowe. Największy problem, który pojawia się po latach, to ich znaczne rozmiary. Mimo że rosną wolno, po pewnym czasie przestają się mieścić na parapetach i zwykłych kwietnikach.

Monstery rosną dziko w Ameryce Południowej oraz Ameryce Środkowej. Można je spotkać w lasach m.in. w Boliwii, Brazylii, Meksyku. Wspinają się na palmy oraz inne wysokie rośliny. Monstery rosnące w gruncie można spotkać na południu Europy, np. w Hiszpanii. Bywają tam sadzone pod wysokimi drzewami, które ocieniają je przed silnym nasłonecznieniem. W polskich domach monstery uprawiane są od ponad 100 lat, jako kwiaty pokojowe. To także znakomita roślina do oranżerii i ogrodów zimowych oraz instytucji publicznych.

W Polsce monstery uprawia się jako rośliny ozdobne z liści. Cenione są za oryginalny wygląd oraz małe wymagania i odporność. W regionach, gdzie rosną dziko, czyli Ameryce Południowej i Ameryce Środkowej, owoce monstery dziurawej uważane są za delicje. Apetycznie, słodko pachną, a w smaku przypominają owoce ananasa oraz chlebowca. Z jedzeniem owoców monstery, np. podczas egzotycznych wakacji, trzeba jednak być bardzo ostrożnym. Zawierają bowiem szczawiany wapnia, które mogą podrażniać przewód pokarmowy oraz sprzyjać kamicy nerkowej. Nigdy nie powinny ich jeść dzieci oraz osoby, które mają schorzenia nerek. Szczególnie dużo szczawianów jest w niedojrzałych owocach (dojrzewają nawet rok) oraz liściach. Z tego powodu uważane są one nawet za trujące. Sok monster może podrażniać skórę. Dlatego podczas prac pielęgnacyjnych, jak np. przygotowywanie sadzonek, warto zakładać rękawice.

Korzenie powietrzne monster, które u dziko rosnących roślin osiągają nawet po kilka metrów długości, w Peru i Meksyku używane są do wyplatania koszy. W tradycyjnej medycynie indiańskiej monster używano do leczenia stawów i ukąszeń gadów.

Znanych jest około 40 gatunków monster. Jednak tylko trzy z nich są uprawiane jako kwiaty pokojowe. To monstera Adansona (Monstera adansonii), monstera dziurawa (Monstera deliciosa) oraz monstera perforowana (Monstera obliqua), zwana też ukośną. Najpopularniejsza jest monstera dziurawa. Jej powycinane i dziurawe liście są tak oryginalne i popularne, że często są inspiracją dla projektantów wnętrz. Pojawiają się jako deseń na tapetach, zasłonach, pościeli.

Gatunki monster różnią się kształtami liści. Największe – nawet do 80 cm średnicy - mają monstery dziurawe. Liście monstery Adansona i perforowanej są mniejsze, bardziej wydłużone i z mniejszymi dziurami. Większość monster ma liście w kolorze ciemnej zieleni, ale zdarzają się odmiany o liściach pstrych i marmurkowych.

Odpowiednie dla monster są stanowiska dobrze oświetlone, ale nie w pełnym słońcu, a także półcieniste. Większego nasłonecznienia potrzebują odmiany o pstrych i marmurkowych liściach, mniejszego – jednolicie zielone. Doskonałe do uprawy monster są np. salony, korytarze, klatki schodowe, sypialnie, antresole oraz ogrody zimowe, oranżerie i werandy, w których temperatura zimą nie spada poniżej 10°C.

W pierwszych latach uprawy, gdy monstery są małe, można donice z nimi stawiać m.in. na parapetach, stolikach, półkach. Gdy się rozrosną, trzeba je ustawiać na podłodze albo mocnych kwietnikach i meblach, jak szafy i komody. Przestawianie oraz obracanie doniczek znoszą doskonale.

Trzeba pamiętać, że monstery to pnącza. Dlatego należy im zapewnić mocne, chropowate podpory, np. drążek opleciony włóknem kokosowym. albo ustawić donicę tak, by pędy spływały swobodnie w dół (wtedy niezbędne jest obciążenie donicy, aby pod ciężarem liści się nie przechylała). Monstery dobrze znoszą przeciągi (także chłodne). Dlatego często wykorzystuje się do dekoracji klatek schodowych, sklepów, biur, hoteli.

Monstery dobrze znoszą chłód lecz niszczy je mróz. Ładny wygląd zachowują do około 10°C, ale wtedy przestają rosnąć. Poniżej tej temperatury ich liście tracą wigor i żółkną. Jeśli niska temperatura utrzymuje się dłużej, mogą zamierać (szybciej egzemplarze młode). Dlatego trzeba zadbać, aby nie uprawiać ich w pomieszczeniach zbyt chłodnych. W sytuacjach losowych, np. w razie awarii ogrzewania, można monstery okryć agrowłókniną. Na zmarznięcie najbardziej narażona jest część nadziemna. Jeśli tak się stanie, należy obciąć zniszczone liście i poczekać do wiosny. Monstery, zwłaszcza starsze, często regenerują się od korzeni.

Podłoże powinno być stale wilgotne, ale nie mokre. Lepiej podlewać trochę za mało niż trochę za dużo. Dzięki mięsistym, długim korzeniom powietrznym, które czerpią wilgoć z powietrza, monstera jest w stanie także przetrwać dłuższy czas bez podlewania. Więcej wody monstery potrzebują wiosną i latem, gdy mają dużo światła. Wtedy podlewa się je zwykle co 1-3 dni. Jesienią i zimą ilość wody oraz częstotliwość podlewania trzeba zmniejszyć. Do podlewania można używać wody z kranu – powinna być odstała (aby ulotnił się z niej chlor) i mieć temperaturę pokojową.

Przeczytaj także: Jak podlewać rośliny podczas urlopu

Monstery rosną zdecydowanie lepiej, jeśli są systematycznie nawożone. Ich liście są wtedy nie tylko duże, ale i mocno wybarwione oraz błyszczące. Od wiosny do jesieni monstery zasila się co 2 tygodnie. Nawożenie można robić jednocześnie z podlewaniem. Odmierzoną dawkę nawozu dodaje się do wody w konewce. Stosować można np. Nawóz w płynie Zielone Liście do roślin zielonych z mikroskładnikami. W jego składzie są azot (4%), fosfor (5%), potas (6%}, bor (0,001%), miedź (0,002%), żelazo (0,02%) mangan (0,01%), molibden (0,001%), cynk (0,002%). Nakrętka butelki tego nawozu to jednocześnie miarka.

Wygodne są nawozy do długim działaniu. Raz w miesiącu wystarczy użyć np. preparatów Green Energy do roślin zielonych lub Green Energy Duo do roślin zielonych. Ma one postać ampułek, których samodozujące aplikatory umieszcza się w podłożu.

Monstery pozytywnie reagują na zasilanie nawozami organicznymi. Warto je stosować przynajmniej od czasu do czasu! Nadają się np. Biohumus Max oraz Pałeczki nawozowe Bio do kwiatów. Biohumus można stosować także zimą.

Przeczytaj także: Rośliny pokojowe o ozdobnych liściach - ABC nawożenia

Przycinanie monster ogranicza się do usuwania zaschniętych liści (co zdarza się rzadko). Nie należy obcinać korzeni powietrznych, gdy to ważne organy dla rośliny służące m.in. do czerpania wilgoci i tlenu z powietrza. Jeśli jest ich za dużo lub przeszkadzają, można je zagiąć i lekko zagłębić w podłożu w doniczce. Wtedy przekształcą się w korzenie podziemne.

Czasem stare monstery stają się tak rozrośnięte, że zajmują za dużo miejsca albo ich donice się przewracają pod ciężarem liści. Wtedy można uciąć wierzchołki – zabieg znoszą bardzo dobrze. Ścięte wierzchołki nadają się na sadzonki.

Przeczytaj także: Pnące rośliny doniczkowe – 5 łatwych w uprawie

Najłatwiej monstery rozmnaża się z sadzonek wierzchołkowych oraz pędów pociętych na kawałki. Ukorzeniają się łatwo, ale jeśli mają zapewnione ciepło (optymalna temperatura to 25°C).

Sadzonki najlepiej od razu posadzić w ziemi. Można też wstawić je na kilka dni do naczynia z wodą, a dopiero potem posadzić. Szybki start młodym roślinkom zapewnia preparat Korzonek Z w płynie do sadzonek zielonych. W jego składzie są aktywatory procesów korzenienia oraz składniki pokarmowe: fosfor, potas, bor, miedź, żelazo, mangan, molibden, cynk. Końcówki sadzonek macza się w roztworze preparatu i sadzi w podłożu.

Monstery najlepiej sadzić w gotowych podłożach zawierających dużo próchnicy, jak Ziemia do roślin zielonych. Można do nich dodać TerraCottem Universal. W jego składzie są hydrożel, nawóz, materiał nośnikowy i lawa wulkaniczna.

Preparat napowietrza i spulchnia podłoże. Zwiększa też jego zdolność do magazynowania wody, co jest ważne, jeśli zapomina się o podlewaniu roślin pokojowych lub często bywa poza domem. Jeżeli do sadzenia monstery używa się ziemi ogrodowej, warto do niej dodać Perlit. Rozluźnia i napowietrza podłoże, jednocześnie magazynując wodę.

Przeczytaj także: Jaka ziemia do roślin doniczkowych - przegląd

Monstery rzadko są atakowane przez szkodniki. Najczęściej do inwazji dochodzi zimą, gdy powietrze w mieszkaniu jest suche. Na blaszkach liściowych oraz ich ogonkach mogą wtedy żerować tarczniki i wełnowce. Oba szkodniki są małe, mają po 2-3 mm długości. Dlatego czasem potrzeba jest lupa, aby je dostrzec. Łatwiej zauważyć wełnowce, gdyż ich ciała są pokryte białą, woskową wydzieliną, która przypomina watę. Tarczniki zaś wyglądają jak brązowe plamki i strupki. Oba szkodniki łatwo usunąć przy pomocy szmatki namoczonej w wodzie. Jeśli często odkurzacza się w tej sposób liście monstery, problemu ze szkodnikami nie ma.

Inwazji zapobiegają także preparaty na bazie oleju rydzowego: Emulpar Spray i Agrocover Spray. Oba nie mają okresów karencji i prewencji. Są nietoksyczne, biodegradowalne, bezpieczne dla ludzi i zwierząt domowych. Ciecz użytkowa, naniesiona na rośliny, pokrywa szkodniki lepką powłoką. Utrudnia im oddychanie, poruszanie i żerowanie, co powoduje, że giną.

Czasem na monsterach pojawia się plamistość liści. Po zauważeniu pierwszych objawów oraz profilaktycznie zastosować można Biosept Active Spray. To preparat na bazie ekstraktu z grejpfruta. Środek jest bezpieczny dla domowników.

Przeczytaj także: Jak zwalczać choroby roślin przy pomocy grejpfruta