Rośliny ozdobne do cienia

Prawie w każdym ogrodzie są miejsca bardziej zacienione - przyczyną są np. wysokie budynki, drzewa, krzewy, żywopłoty albo usytuowanie działki od strony północnej. Na takich stanowiskach nie należy sadzić przypadkowych roślin ozdobnych. Pełne zacienienie dobrze znoszą tylko niektóre gatunki. Inne chorują i zamierają.

Roślin ozdobnych do cienia jest wiele, a niektóre, jak np. funkie, dostępne są w bardzo wielu, atrakcyjnych odmianach. Wybierając je do swojego ogrodu trzeba zwrócić uwagę nie tylko na ich cieniolubność, ale także na inne preferencje, zwłaszcza co do gleby oraz podlewania. Przykładowo, suszę dobrze znoszą bergenie i runianki. Na bardziej wilgotnych stanowiskach świetnie będą rosły m.in. brunery, funkie i paprocie. Rośliny ozdobne do cienia można sadzić w towarzystwie drzew i krzewów o podobnych wymaganiach co do nasłonecznienia.

Przeczytaj także: Drzewa i krzewy do cienia

To zimozielone krzewinki, które płożą się po ziemi. Barwinki, w zależności od odmiany, mają od 10 do 30 cm wysokości. Kwitną w kwietniu - najczęściej w kolorze niebieskim, ale są też odmiany białe, fioletowe, różowe. Jednak największą ich ozdobą są liście, które nie opadają na zimę. Barwinki cenione są za małe wymagania i zdolność przystosowania się do prawie każdych warunków świetlnych. Wszystkie dobrze rosną w półcieniu. Do mocno zacienionych miejsc nadają się odmiany z liśćmi w kolorze zielonym, zaś na nasłonecznione – z liśćmi pstrymi (zielone pod wpływem silnego słońca mogą płowieć). Barwinki rosnące w cieniu kwitną mniej obficie.

W Polsce uprawiane są barwinek pospolity, barwinek większy, barwinek zielny. Najpopularniejszy jest barwinek pospolity, który ma wiele ciekawych odmian.

Pielęgnacja barwinków polega głównie na ich podlewaniu, ale tylko jeśli panuje susza. To rośliny dobrze znoszące brak wody, dlatego często są wykorzystywane do obsadzania zacienionych miejsc, w których nie sprawdził się trawnik. Wiosną – w kwietniu lub maju – barwinki się zasila. Odpowiedni jest np. Nawóz do kwitnących, który pozytywnie wpływa na kwitnienie oraz intensywne wybarwienie liści. Pod koniec lata lub na początku sezonu zastosować można także Nawóz jesienny do ozdobnych Przygotowanie do zimy.

Barwinki, jeśli mają dobre warunki, mogą stać się ekspansywne i zagłuszać inne niskie rośliny cieniolubne. Potrafią też zarastać rzadko uczęszczane ścieżki. Aby ograniczyć ich wzrost, można je od czasu do czasu przyciąć nożyczkami do trawy, np. przy ścieżkach czy obwódkach rabat. Barwinki wyróżniają się dużą odpornością na deptanie, w tym przez psy. Jeśli rosną pod drzewami, jesienią na barwinki spadają liście. Nie trzeba ich usuwać! Podczas zimy opadłe liście chronią te krzewinki przed wysuszeniem. Do wiosny zamieniają się w naturalny nawóz o dużej zawartości próchnicy.

Przeczytaj także: Zimozielone rośliny ogrodowe – 5 łatwych w uprawie

Tak samo dobrze rosną w miejscach zacienionych, jak i półcienistych. Bergenie to byliny o ozdobnych, zimozielonych liściach, które są zielone lub złocistozielone (w zależności od odmiany). Na przełomie lata i jesieni często przebarwiają się w odcieniach brązu i czerwieni, co jest ich dodatkowym walorem dekoracyjnym. W maju bergenie zakwitają, ale nie wszystkie. Kwiatostanów nie wypuszczają egzemplarze rosnące w dużym cieniu, ale mają równie atrakcyjne liście jak okazy uprawiane w półcieniu. W zależności od odmiany kwiaty są białe, czerwone, różowe, zebrane w kwiatostany (nadają się na kwiat cięty do wazonu).

W ogrodach uprawia się różne gatunki tej byliny. Najpopularniejsze to bergenia grubolistna, bergenia krwista i bergenia sercowata. Ich wymagania są podobne. Różnią się głównie kształtami liści. Bergenie dorastają do 20-50 cm wysokości (w zależności od odmiany). Najczęściej uprawiane są w ogrodach, ale można je także sadzić na zacienionych balkonach.

Bergenie są mało wymagające i mrozoodporne. W tym samym miejscu mogą rosnąć wiele lat. Młode egzemplarze należy podlać od czasu do czasu, starsze bardzo dobrze sobie radzą nawet podczas dłuższej suszy. Liście bergenii nie opadają na zimę. W czasie mrozów pokładają się na ziemi, co pomaga im przetrwać zimę w dobrej kondycji (prostują się po ustąpieniu mrozów). Wiosną należy usunąć stare, zaschnięte liście, a następnie zasilić bergenie np. Nawozem uniwersalnym do ogrodu lub kompostem. Po kwitnieniu ścina się przy ziemi pędy kwiatostanowe. Jeśli bergenie rosną pod drzewami lub wysokim krzewami, nie trzeba jesienią usuwać z nich opadłych liści oraz igieł. Zimą tworzą one ściółkę zapobiegającą wysychaniu gleby. Do wiosny zamieniają się w naturalny nawóz.

Przeczytaj także: Ściółkowanie w ogrodzie - poradnik

To byliny, które wyróżniają się wyjątkowo pięknymi liśćmi. Są one wzorzyste, w kolorach zielonym, srebrzystym, białym (w zależności od odmiany). Jeśli brunery rosną w dużym cieniu, desenie na liściach są mniej intensywne, niż na roślinach posadzonych w półcieniu. Jednak i tak mają duże walory dekoracyjne. Przed zimą liście zamierają (zimują części podziemne). W kwietniu i maju na brunerach pojawiają się drobne kwiaty, najczęściej niebieskie (rzadko w białym kolorze). Brunery czasem się rozsiewają, ale nie są ekspansywne. Dorastają do 30-50 wysokości (w zależności od odmiany). W ogrodach popularny jest jeden gatunek: brunera wielkolistna.

Brunery nie mają specjalnych wymagań – to byliny łatwe w uprawie. Nie udają się tylko w ogrodach, w których gleba jest sucha, gdyż preferują lekko wilgotną ziemię. Na brak wody są najbardziej wrażliwe brunery w pierwszych miesiącach po posadzeniu. Aby zredukować stres w okresach suszy, podczas sadzenia zastosować można preparat TerraCottem Universal. W jego składzie są hydrożel (magazynuje wodę), nawóz, materiał nośnikowy i lawa wulkaniczna. Od maja do połowy lipca brunery zasila się co miesiąc. Nadają się np. kompost oraz Nawóz uniwersalny do ogrodu. Na przełomie lata i jesieni warto zastosować Nawóz jesienny do ozdobnych Przygotowanie do zimy. Jego składniki (m.in. fosfor i potas) pozytywnie wpływają na mrozoodporność roślin oraz ich większą odporność na suszę zimową. Zaschnięte liście usunąć można przed zimą lub wczesną wiosną. Jeśli usuwa się je jesienią, brunery należy okryć ściółką, np. korą. Pozostawione zaschnięte liście tworzą naturalne okrycie zimowe.

Przeczytaj także: Co zrobić, aby ziemia trzymała wilgoć – 6 sposobów

Dobrze rosną zarówno na stanowiskach zacienionych, jak i półcienistych. Dąbrówki to mało wymagające, półzimozielone byliny. Dorastają do 15-30 cm wysokości. W ogrodach najpopularniejsza jest dąbrówka rozłogowa. Jej cechą charakterystyczną są rozłogi, które zwykle mają około 50 cm długości. Płożą się one po ziemi – wyrastają z nich liście oraz sadzonki, które same się ukorzeniają. Dzięki rozłogom, dąbrówki nie tylko się rozmnażają, ale także są w stanie przetrwać suszę. Nawet jeśli zaschną ich liście, odradzają się z rozłogów.

Dąbrówki to rośliny drugiego planu w ogrodzie. Ich ozdobą są zarówno liście, jak i kwiaty. Kwitnienie trawa długo, bo od maja do sierpnia (najbardziej obfite wiosną). Drobne kwiatki zebrane są w kwiatostany w kolorach białym, fioletowym lub niebieskim (w zależności od odmiany). Ich nektar zwabia motyle, takie jak dostojka eufrozyna oraz dostojka selene. W zależności od odmiany liście dąbrówek są zielone, czerwonozielone lub brązowozielone. Na przełomie lata i jesieni często się przebarwiają.

Dąbrówki są łatwe w uprawie. Pielęgnacja polega praktycznie tylko na podlewaniu roślin po posadzeniu. Starsze dąbrówki podlewa się ewentualnie podczas dłuższej suszy. Jeśli się o tym zapomni, liście mogą zaschnąć. Jednak rośliny dobrze się regenerują, gdy gleba znów staje się wilgotna. Dąbrówki, jeśli mają dobre warunki, tworzą niskie dywany kwiatów. Przekwitłych kwiatostanów nie trzeba obcinać. Nie usuwa się też zaschniętych liści.

Dąbrówki najlepiej rosną tam, gdzie nie grabi się liści opadłych z drzew. Ściółka z jesiennych liści chroni ich rozłogi przed mrozem oraz nadmiernym wysychaniem. Do wiosny rozkłada się i zamienia w naturalny, bogaty w próchnicę nawóz. Przynajmniej raz w sezonie warto dąbrówki podsypać kompostem. Jeśli w ogrodzie nie ma kompostownika, zastosować można granulowany Nawóz Bezpieczny Trawnik, w którego składzie jest 100% kompostu uzyskanego z masy owocowo-warzywnej.

Przeczytaj także: Jak dobierać rośliny do ogrodu

Uważane są za jedne z najlepszych roślin ozdobnych na zacienione stanowiska (w nasłonecznionych miejscach często płowieją). Funkie, znane też jako hosty, to byliny dostępne w licznych odmianach. Wśród nich są zarówno liliputki, jak i olbrzymy. Liście funkii mają różne odcienie kolorów zielonego, niebieskiego, żółtego; często są wielobarwne. Ozdobne są również kwiaty funkii – pojawiają się od czerwca do sierpnia (w zależności od odmiany), najczęściej są różowe lub fioletowe, rzadziej – białe. Kwiatostany funkii, a także ich liście, nadają się na bukiety. Jesienią liście funkii często się przebarwiają w żółtym kolorze, a następnie zamierają. Najlepiej zostawić je na zimę, aby tworzyły naturalną osłonę zimujących części podziemnych.  

Funkie są mało wymagające. Wczesną wiosną, najlepiej zanim pojawią się zielone pąki, usuwa się ich zaschnięte liście. Następnie funkie warto wyściółkować naturalnymi materiałami, jak kora i Torf ogrodniczy odkwaszony. Rabaty wyglądają wtedy na bardziej zadbane. Poza tym ściółka chroni glebę m.in. przed zbyt szybkim wysychaniem, dzięki czemu funkie rzadziej trzeba podlewać. Gdy funkie przekwitną, należy ściąć przy ziemi ich kwiatostany.  

Od kwietnia do połowy lipca funkie zasila się co 2-3 tygodnie. Odpowiedni jest np. Nawóz do roślin zielonych Zielone Liście. Pod koniec lata lub na początku jesieni wykonuje się ostatnie nawożenie w sezonie, ale trzeba zmienić nawóz na jesienny. Sprawdzi się Nawóz jesienny do roślin ozdobnych Przygotowanie do zimy.

Funkie rzadko są atakowane przez szkodniki. Problem mogą być ślimaki, zwłaszcza w maju, gdy rozwijające liście są jeszcze delikatne. W ich zwalczaniu przydają się Pułapka na ślimaki oraz preparat Target Ślimak Control.

Przeczytaj także: Dlaczego warto uprawiać funkie – 5 powodów

Trudno sobie wyobrazić zacienione ogrody bez paproci. To duża grupa roślin wyróżniająca się ozdobnymi liśćmi – pierzastymi, gładkimi, karbowanymi. Są tak piękne, że często wykorzystuje się je do bukietów. Nadają rabatom strukturę i tworzą efektowne tło dla innych roślin. Większość gatunków paproci preferuje glebę wilgotną, np. adiantum stopowate, długosz królewski, języcznik zwyczajny, nerecznica samcza, podrzeń żebrowiec czy wietlica japońska. Bardzo dobrze rosną zwłaszcza obok funkii. Paprocie są roślinami wieloletnimi, które dorastają do 30-100 cm wysokości (w zależności od gatunku i odmiany).

Należy dbać, by gleba było odpowiednio wilgotna. Już krótki brak wody powoduje, że liście paproci mogą schnąć. Jednak przesuszenie rzadko sprawia, że zamierają całe rośliny. Zwykle suszę potrafią przetrwać organy podziemne paproci. Od kwietnia do połowy lipca paprocie rosnące na rabatach zasila się co miesiąc. Optymalny skład do ich potrzeb ma Nawóz do paproci Burza Liści. Jeśli jednak paprocie rosną w ogrodach w stylu naturalnym, w których nie usuwa się jesiennych liści, można z nawożenia zrezygnować lub ograniczyć je do jednej dawki w sezonie.

Wszystkie paprocie powinny być ściółkowane. Liście większości paproci zamierają przed zimą (wyjątkiem jest np. podrzeń żebrowiec). Najlepiej je zostawić, aby rozłożyły się i zamieniły w naturalny nawóz. Jeśli muszą być usunięte, np. ze względów estetycznych, to lepszym terminem jest wiosna niż jesień. Paprocie mają różne wymagania co do gleby. Dlatego przed ich posadzeniem należy sprawdzić ich preferencje.

Przeczytaj także: Paprocie ogrodowe – jak uprawiać

Świetnie sprawdzają się jako rośliny zadarniające i zastępujące trawnik w zacienionych miejscach. Runianki są zimozielonymi krzewinkami. Dorastają do 20 cm wysokości. Rosną wolno, tworząc kobierce zielone cały rok. Bardzo dobrze sobie radzą nawet w trudnych warunkach, np. jeśli gleba jest sucha, piaszczysta. Płowieją, jeżeli rosną na stanowiskach zbyt nasłonecznionych. W marcu i kwietniu runianki kwitną. Kwiaty są drobne, białe,  delikatnie pachnące. W ogrodach najczęściej sadzona jest runianka japońska, która występuje w odmianach o liściach zielonych oraz pstrych. Wszystkie można sadzić zarówno w cieniu, jak i półcieniu.