Borówka kamczacka – jak uprawiać

Borówka kamczacka (Lonicera kamtschatica) znana jest też jako jagoda kamczacka, suchodrzew jadalny, suchodrzew kamczacki i wiciokrzew siny. To krzew owocowy, który rośnie wolno. Po 10-15 latach uprawy osiąga zwykle około 1,5 m wysokości i szerokości (zdarzają się egzemplarze większe).  Zwykle krzewy są szersze niż wyższe. Ich pędy są sztywne, pokryte licznymi, owalnymi liśćmi.

Kwiaty wyrastają w kątach liści najczęściej w kwietniu. W przypadku późnych odmian pojawiają się dopiero w maju. Trudno je zauważyć, gdyż mają tylko około 1 cm średnicy i są w kolorze żółtobiałym. Lubią je odwiedzać pszczoły i trzmiele podczas pierwszych wiosennych oblotów.

Owoce borówek kamczackich to ciemnoniebieskie jagody o wydłużonych lub gruszkowatych kształtach. Ich długość, w zależności od odmiany, wynosi zwykle 1-2 cm. Skórka owoców jest cienka, pokryta woskowym nalotem. Jagody kamczackie są soczyste, słodkie, lekko kwaskowate, aromatyczne. W smaku niektórych odmian czuć lekką goryczkę.

Jagoda kamczacka pochodzi z Azji. Dziko rośnie w regionach o bardzo zimnym klimacie: na Syberii, Kamczatce, Wyspach Kurylskich. Spotykana jest też na Półwyspie Koreańskim oraz w Chinach. W naturze krzew preferuje obrzeża tajgi i lasów oraz leśne polany, a także stanowiska nad strumieniami i stawami.

Owoce borówek kamczackich rosnących dziko mają posmak goryczki. Wyhodowano jednak bardzo dużo odmian szlachetnych, w tym polskich. Ich owoce są duże, smaczne, soczyste, słodkie, czasem tylko z delikatną goryczką.

Przeczytaj także: W jaki sposób hoduje się nowe odmiany roślin

Uprawa jagody kamczackiej jest łatwa. To krzew o małych wymaganiach i długowieczny. Praktycznie nie choruje oraz nie atakują go szkodniki. Nie potrzebuje przycinania co roku. Z krzewu zbiera się zwykle 1-5 kg owoców (w zależności od jego wieku i pielęgnacji).

Owoce dojrzewają bardzo wcześnie – najczęściej od końca maja do końca lipca – lecz istnieją też późne odmiany, które dojrzewają dopiero w sierpniu. Ich właściwości prozdrowotne cenione są od wieków. Zalecane są m.in. w profilaktyce nowotworów i udarów, osłabieniu, a także przy rekonwalescencji oraz na wzmocnienie naczyń krwionośnych i obniżenie ciśnienia. Opóźniają proces starzenia. W Japonii jagody kamczackie nazywane są eliksirem życia. Zawierają witaminy, antocyjany, flawonoidy, polifenole. Zjadać można je na surowo, ale nadają się także na soki, dżemy, nalewki, likiery, herbatki oraz do suszenia i mrożenia. Przetworzone borówki kamczackie tracą niewiele cennych składników.

Najczęściej borówki kamczackie sadzi się ze względu na owoce o bardzo dużej wartości odżywczej. Jednak to także krzew, którego kwiaty są miododajne. Warto go sadzić w pobliżu pasiek, jako wczesnowiosenny pożytek dla pszczół. Nadaje się też na nieformowane, szerokie żywopłoty i parawany do 2 m wysokości, ale rośnie bardzo wolno.

Borówki kamczackie preferują słoneczne stanowiska, ale tolerują także lekki półcień. Lubią rosnąć w pobliżu oczek wodnych, stawów, jezior, rzek, strumieni, lecz nie jest to warunek konieczny do ich uprawy. Trzeba dla nich przewidzieć odpowiednio dużo miejsca. To krzewy rosnące wolno, ale osiągające większe rozmiary niż np. porzeczki czerwone i czarne. Jeśli się o tym zapomni, można starsze krzewy przesadzić – ten zabieg znoszą dobrze. Na jeden krzew należy przeznaczyć około 1,5-2 m² powierzchni. Wtedy wygodnie można zbierać owoce i wykonywać prace pielęgnacyjne. Jeżeli brakuje miejsca na otwartym terenie, można borówki kamczackie sadzić np. przy płotach albo na skraju grupy liściastych krzewów i drzew.

Należy sadzić przynajmniej dwie odmiany, gdyż kwiaty jagód kamczackich nie zapylają się własnym pyłkiem. Aby zawiązały się owoce, potrzebny jest pyłek z innego krzewu (zapylacza). W ogrodach działkowych – ze względu na ogromną bioróżnorodność uprawianych roślin - zwykle nie ma problemu z zapylaczami dla borówek kamczackich. Problem może wystąpić w ogrodach przydomowych, w pobliżu których często nie ma innych krzewów tego gatunku. Dlatego najlepiej od razu kupić przynajmniej dwa egzemplarze i posadzić obok siebie (szkółkarze często rekomenduj odpowiednie odmiany). Przenoszeniem pyłku z kwiatka na kwiatek zajmują się pszczoły i trzmiele.

Borówki kamczackie mają małe wymagania glebowe. Odpowiada im prawie każda ziemia. Optymalna jest średnio żyzna, z dużą zawartością próchnicy, lekko kwaśna (pH 5,5-6), nie za sucha, ale też nie nadmiernie mokra.

Przed posadzeniem borówek kamczackich trzeba bardzo starannie odchwaścić ziemię. Krzewy sadzi się bowiem zwykle na co najmniej 20 lat. Chwasty wieloletnie, takie jak perz, trudno potem usunąć. Następnie ziemię warto wzbogacić kompostem. Polecany jest kompost granulowany, gdyż nie ma w nim żadnych nasion chwastów (w świeżym kompoście nasiona mogą przetrwać nawet wiele lat). Na bazie masy warzywno-owocowej wytwarzany jest np. Nawóz Bezpieczny Trawnik. W jego składzie jest kompost granulowany znakomity nie tylko do zasilania trawników.

Przeczytaj także: Kompostowanie się opłaca – 7 powodów

System korzeniowy borówek kamczackich jest silnie rozrośnięty, ale dość płytki. Większość korzeni, nawet starszych okazów, sięga tylko do 50 cm w głąb ziemi. To powoduje, że w czasie suszy, zwłaszcza latem, krzewom dość szybko zaczyna brakować wody. Łatwo to poznać, gdyż liście tracą wigor. Przesuszone borówki kamczackie słabiej rosną i w kolejnym roku mają mniej owoców. W skrajnych wypadkach liście mogą schnąć i przedwcześnie opadać. Młode krzewy mogą nawet zamierać. Jeżeli wiosna jest sucha, mogą się przedwcześnie osypywać owoce.

Zbyt sucha ziemia sprawia największy problem w uprawie borówek kamczackich. Aby uniknąć przesuszenia, warto stosować mikoryzę (można ją kupić w sklepach ogrodniczych). To grzyby, które rozwijają się w symbiozie z roślinami, żyjące w obrębie ich systemu korzeniowego. Grzyby mikoryzowe wielokrotnie zwiększają powierzchnię chłonną korzeni. Dbają, aby rośliny miały odpowiednią ilość wody oraz składników pokarmowych, jak fosfor i azot. Rośliny zaś rewanżują się grzybom w postaci substancji wytworzonych w procesie fotosyntezy (zachodzi w liściach i zielonych pędach). Mikoryzę można zastosować podczas sadzenia jagód kamczackich lub zaszczepić nią starsze rośliny (w dołki zrobione w obrębie systemu korzeniowego).

Warto jagody kamczackie również ściółkować, np. zrębkami lub Torfem odkwaszonym. W ten prosty sposób chroni się glebę przed zbyt szybkim wysychaniem. Ściółka zapobiega też wyrastaniu trawy i chwastów, z którymi jagody kamczackie konkurują o wodę i składniki pokarmowe.

Przeczytaj także: W jaki sposób stosować mikoryzę

Bardzo ważne jest, aby wzbogacić glebę przed posadzeniem jagody kamczackiej. Najlepsze są nawozy organiczne, zwłaszcza kompost. W następnych latach uprawy borówki kamczackie nawozi się wczesną wiosną. Bardzo dobry jest obornik: przekompostowany (dobrze rozłożony) oraz płynny i granulowany. Zarówno oborniki granulowane, jak i płynne dostępne są w sklepach ogrodniczych. Z oborników granulowanych nadają się np. Obornik bydlęcy oraz Obornik koński, zaś płynnych – Obornik indyczy i Obornik bydlęcy. Zamiast obornika stosować można preparaty na bazie masy roślinnej, jak Nawóz ekologiczny do drzew i krzewów owocowych, np. w uprawie wegańskiej jagody kamczackiej.

Przeczytaj także: Obornik koński granulowany – jak stosować

Unikać należy rozmnażania borówek kamczackich z nasion. Takie egzemplarze zwykle mają owoce małe i gorzkawe. Najlepiej rozmnażać jagody kamczackie z sadzonek. Nie jest to trudne!

Borówki kamczackie często mają pędy pokładające się po ziemi. Jeśli są systematycznie ściółkowane, często ukorzeniają się same. Pęd z korzonkami odcina się sekatorem i sadzi w nowym miejscu. Jeśli samoistnych sadzonek nie ma, nisko położony pęd przygina się do ziemi i mocuje przy pomocy patyka lub kamienia. Następnie przysypuje ziemią. Po roku ukorzeniony pęd wystarczy odciąć sekatorem od rośliny matecznej.

Dużą ilość młodych krzewów można wyhodować z sadzonek zielonych. Nadają się na nie najmłodsze pędy. Pobiera się je w maju i czerwcu. Pędy na sadzonki powinny mieć po około 10 cm długości. Należy usunąć dolne liście i zanurzyć ich końcówki w ukorzeniaczu, np. Korzonek Z i posadzić w skrzynce z lekkim podłożem, jak Ziemia uniwersalna wymieszana z Perlitem.

Skrzynkę ustawia się w półcieniu i systematycznie podlewa sadzonki. Korzenie pojawiają się po około 6 tygodniach. Młode roślinki można posadzić w miejscach stałych.

Przeczytaj także: Ukorzeniacze do sadzonek – rodzaje i stosowanie

Borówki kamczackie są odporne na ekstremalne mrozy, które nie występują w Polsce. Bardzo dobrze znoszą temperaturę do minus 45 stopni Celsjusza. Odporne są także kwiaty – wytrzymują mróz do około minus 10 stopni Celsjusza. Ze względu na bardzo dużą odporność na mróz, jagody kamczackie uprawiać można nawet w najzimniejszych regionach Polski, np. w górach, a także w ogrodach, gdzie często bywają zastoiska mrozowe.

Jagoda kamczacka nie potrzebuje corocznego cięcia. Przez pierwsze 5-6 lat zwykle w ogóle nie trzeba jej przycinać. Dopiero starsze krzewy wymagają lekkiego cięcia co kilka lat. Polega ono na wycięciu 1-2 pędów najstarszych. Cięcie wykonuje się pod koniec zimy albo po zbiorze owoców. Nie ma potrzeby zabezpieczania ran po cięciu.

Przeczytaj także: Jak odnowić zaniedbane rośliny owocowe