Co warto wiedzieć o ziołach?

Zioła to rośliny, które zawierają substancje wpływające na metabolizm człowieka (np. olejki eteryczne) oraz dostarczające surowców zielarskich. Zwykle są to gatunki o właściwościach leczniczych (ziołolecznictwo, aromaterapia), przyprawowych i olejkodajnych. Grupa ta obejmuje przede wszystkim jednoroczne i dwuletnie rośliny zielne, ale także drzewa, krzewy, warzywa i byliny. Zalicza się do nich także niektóre grzyby.

Ziołami można obsadzić cały ogród albo tylko rabatę. Postawione w pobliżu sypialni będą działały kojąco na zszargane nerwy. Warto mieć ogród, który jest nie tylko ozdobą, ale daje możliwość zrywania ziół bezpośrednio z roślin. Warto też wygospodarować nieco miejsca na zioła. W sezonie rabatę ziołową należy tylko umiarkowanie podlewać oraz odchwaszczać. Większość roślin zielarskich najlepiej udaje się na łatwo nagrzewających się, przepuszczalnych glebach próchniczych, o wysokiej zawartości wapnia.

Sezon uprawy ziół zaczyna się w marcu. Pietruszka, koper, kminek, kolendra czy ogórecznik lubią mało żyzną glebę. Takie zioła wysiewa się bezpośrednio do gruntu. Z kolei bazylia, majeranek, anyż czy cząber wymagają przygotowania rozsady. Rozmaryn najlepiej uprawiać w domu, w doniczce i wystawić na zewnątrz dopiero po ustaniu przymrozków. Gdy tylko odmarznie ziemia w ogrodzie, można zacząć sadzić zioła wytrzymałe na przymrozki, jak melisa, lubczyk i chrzan. Sadząc ten ostatni, trzeba pamiętać o zapewnieniu mu odpowiedniej ilości miejsca, bo z czasem wytwarza mocny korzeń i dorasta nawet do dwóch metrów wysokości. Ciepło lubią majeranek i bazylia. W kwietniu można wysiewać i sadzić do gruntu większość wytrzymałych ziół oraz wystawić na zewnątrz rozmaryn, który raczej da sobie radę z ewentualnymi niskimi temperaturami.

Gatunki rosnące wolniej, dobrze jest sadzić gęściej, a najlepiej w grupach, ponieważ dzięki temu będą od razu stanowiły wyraźny akcent. Gatunki dobiera się pod względem pokroju i kolorystyki, a także wymagań dotyczących stanowiska, gleby oraz światła. W zakamarkach pod większymi kamieniami, pod nawisami skalnymi lub w większych szczelinach w murkach umieszcza się egzemplarze wymagające nieco cienia oraz małej wilgotności.

Nie ma potrzeby obfitego nawożenia roślin, które rosną sobie zdrowo i spokojnie. Tak jak przejedzonemu człowiekowi nie będzie smakować najpyszniejszy tort, tak samo jest z ziołami. Zbyt obfite nawożenie ziół sprawi, że nie będą tak aromatyczne. Warto oczywiście sięgać po nawozy, ale tylko w uzasadnionych przypadkach. Na prawidłowy wzrost roślin korzystnie wpływa nawożenie zaraz po zimie (wczesna wiosna to idealna pora). Druga dawka nawozu może się przydać w połowie czerwca. Do dokarmiania ziół idealnie nadają się nawozy wieloskładnikowe pochodzenia organicznego, np. Nawóz ekologiczny granulowany do pomidorów i ziół czy Biohumus Max do ziół.

Większość ziół najlepiej rośnie w słonecznych i zacisznych, osłoniętych od wiatru miejscach, np. przy południowych ścianach budynków lub przy ogrodzeniach. W słońcu wydzielają więcej olejków eterycznych i innych związków chemicznych, decydujących o ich aromacie, np. bazylia, biedrzeniec anyż, estragon, hyzop, lawenda, majeranek, szałwia i tymianek. Znane są także takie zioła, które świetnie czują się w półcieniu, nawet między drzewami, np. lubczyk, mięta i przywrotnik.

Krzewinki (lawenda i hyzop) dobrze jest przycinać co roku wczesną wiosną, ucinając około 2/3 ich pędów, gdyż wówczas mają kształtniejszą i gęstszą koronę. Początkujący ogrodnicy czasem mają skrupuły przed ścinaniem pędów, na których były kwiaty, a jeszcze nie pojawiły się nasiona. Nie ma na co czekać. Takie cięcie jest najzdrowsze dla rośliny. Warto się wstrzymać jedynie z cięciem przy wybranych ziołach (np. kozieradka, ogórecznik, wiesiołek) i część nasion zostawić. Będzie z nich można wyhodować piękne rośliny w kolejnym roku.

Bywają też zioła, które zbytnio panoszą się na rabacie. Są bardzo żywotne, dlatego planując ich rozmieszczenie warto wygospodarować więcej miejsca, żeby nie zabierały pozostałym roślinom przestrzeni i światła. Do tych bardziej nachalnych należą głównie: mięta, tworząca długie rozłogi, lebiodka, szałwia i rumianek.

Zioła najlepiej zbierać w dni pogodne przed południem, po wyschnięciu porannej rosy, ale jeszcze przed upałami, kiedy mają najintensywniejszy aromat. Liście i pędy najlepiej pozbierać przed kwitnieniem, bo mają w sobie najwięcej cennych składników.

Znana jest od wieków lecznicza i magiczna moc ziół, które jednak skrzętnie bronią swych tajemnic, dzieląc się aromatem kiedy są świeże. Nie bardzo nadają się do długiego przechowywania. Właściwe suszenie i przechowywanie pozwala jednak zachować smak i aromat ziół na nieco dłużej. Do tego najlepiej wybierać te o aromatycznych liściach. Nie raz da się zauważyć u babci lub cioci mieszkającej na wsi gałązki powiązane w pęczki i powieszone do góry nogami. Najczęściej na strychu lub w spiżarni, tam, gdzie nie dochodzi zbyt duża ilość światła. Innym, bardziej nowoczesnym sposobem sprawdzającym się w mieście jest suszenie ich w otwartym pojemniku. Trzeba uważać, by ziół nie przypalić. Najlepiej robić to w temperaturze 50 C. Korzenie najlepiej suszyć, rozbijając na drobne kawałeczki. Zachowają swe właściwości przechowywane w odpowiednich pojemnikach.

Pietruszka naciowa, koperek, szczypiorek lepiej zachowają smak, zapach i niemal wszystkie cenne składniki odżywcze, jeśli je zamrozimy. Wystarczy oczyszczone zioła umieścić w zamrażalniku. Do przechowywania sprawdzają się foliowe torebki.

Opłukane i osuszone zioła należy  włożyć do butelki i zalać octem lub oliwą o temperaturze pokojowej, a następnie odstawić na dwa tygodnie. Co jakiś czas trzeba wstrząsać naczyniem. Na koniec zioła trzeba przecedzić. Jakaś ozdobna butelka znakomicie uwydatni walory octu lub aromatycznego oleju.