Czy w Polsce można uprawiać kiwi?

Jest wiele powodów, dla których warto uprawiać je w ogrodzie. Po pierwsze są to pnącza niezwykle dekoracyjne – aktinidia pstrolistna ma piękne przebarwiające się wiosną liście – najpierw na biało, potem różowo, z kolei liście aktinidii ostrolistnej latem ciemnozielone z czerwonymi ogonkami, jesienią barwią się na żółto. Są to rośliny wytrzymałe na mróz. Poza aspektem dekoracyjnym są to także pnącza owocowe.

Aktinidia pstrolistna rośnie słabiej (2-4 m) i gorzej się owija niż aktinidia ostrolistna. Jest doskonałą rośliną do obsadzenia płatków, siatek i kratek. Najlepiej rośnie w miejscach słonecznych lub półcienistych. Wykazuje bardzo dużą wytrzymałość na mróz podczas spoczynku zimowego (do -40st.C). Jest mało plenna (2-5 kg owoców/ krzewów).

Aktinidia ostrolistna rośnie silnie (do 12 m) i wymaga silnych podpór, którymi mogą być pergole, siatki ogrodzeniowe czy inne solidne konstrukcje. Wymaga stanowiska słonecznego, w cieniu słabo owocuje. Wytrzymuje zimą temperaturę do – 30st.C i jest bardzo plenna (10-45 kg owoców/krzew).

Owoce aktinidii przypominają te które dostępne są w sklepach, są jednak od nich mniejsze (wielkość orzecha włoskiego) i można je spożywać w całości, gdyż mają nagą jadalną skórkę. Ich smak jest bogatszy i przypomina bardziej owoce tropikalne. Dojrzałe owoce aktinidii ostrolistnej mają słodko-nektarowy zapach, miękką, kwaśną o nieco cierpką skórkę. Miękki, nieco galaretowaty miąższ ma smak słodki z niewielką domieszką smaku winnego i kwaśnego. Owoce dojrzewają we wrześniu i październiku. Owoce aktinidii pstrolistnej są mniej słodkie, ale bardziej aromatyczne i dojrzewają wcześniej, w sierpniu i wrześniu.

Owoce aktinidii są niezwykle bogate w substancje prozdrowotne, przede wszystkim witaminę C. Aktinidia ostrolistna zawiera jej podobną ilość jak kiwi, natomiast aktinidia pstrolistna nawet 10 razy więcej. Ponadto w owocach znajdują się niektóre związki mineralne (głównie potasu, wapnia i żelaza) oraz związki fenolowe. Zawierają znaczne ilości błonnika (2-3%) oraz specyficzny enzym – aktinidin, który ułatwia trawienie. Według dotychczasowych badań są jednym z najbogatszych źródeł luteiny oraz myo-inozytolu w świecie owoców.

Prozdrowotne oddziaływanie tych owoców przejawia się wielopłaszczyznowo. Doskonale regulują pracę układu pokarmowego przeciwdziałając zaparciom, działają osłonowo na układ naczyniowo-sercowy i ochronnie na oczy, zapobiegają przeziębieniom dzięki wysokiej zawartości witaminy C w połączeniu z polifenolami oraz oczyszczają organizm z wolnych rodników. Szczególnie, że owoce te są dostępne w okresie jesiennego załamania pogody i najczęstszych przeziębień.

Owoce najlepiej jest spożywać na świeżo. Po zbiorze można je przechowywać do 10 dni w lodówce, inaczej szybko miękną i przejrzewają.  Doskonale nadają się także na dżemy, kompoty a nawet wina czy nalewki.

Aktinidia pstrolistna i ostrolistna to gatunki dwupienne. Zatem aby uzyskać owoce, bezwzględnie należy posadzić rośliny żeńskie i męskie (przynajmniej jedną męską na 6-8 żeńskich). Ponieważ oba gatunki kwitną o różnych porach, konieczna jest roślina męska tego samego gatunku co żeńska. W ofercie szkółkarskiej niektóre odmiany oferowane są jako samopłodne (np. odmiana mieszańcowa ‘Issai’ czy aktinidia pstrolistna ‘Dr Szymanowski’). Samopłodne kwiaty u aktinidii występują niezwykle rzadko, dlatego informacje te nie zawsze się potwierdzają, a rośliny takie zdecydowanie lepiej owocują, gdy zapylane są pyłkiem z roślin męskich. Dlatego dla uzyskania dobrze wykształconych owoców należy zawsze sadzić także krzewy męskie.

Roślina ta najlepiej rozwija się w rejonach ciepłych, gdzie ryzyko przemarzania jest małe. Trzeba jej zapewnić ciepłe, osłonięte stanowisko. Uprawiana w dobrych warunkach wydaje zadowalający plon, rodząc owoce o wspaniałym smaku.

Dla aktinidii najlepsza jest gleba zasobna, ale koniecznie przepuszczalna, lekko kwaśna (pH 5,5-6,5). Zasadowe gleby (pH powyżej 7) są nieprzydatne, gdyż powodują chlorozę liści (objaw nieprzyswajania żelaza i magnezu). Ciężka, słabo zdrenowana i podmokła gleba jest całkowicie nieprzydatna do uprawy aktinidii.

W naszych warunkach klimatycznych podlewanie ma istotny wpływ na siłę wzrostu, plonowanie oraz kondycję roślin. Szczególnie latem rośliny wymagają znacznej ilości wody, zatem podlewanie krzewów  jest wtedy konieczne. Bardzo ważne jest, aby zastosowana dawka wody zwilżyła glebę na głębokość zalegania systemu korzeniowego roślin. Należy także pamiętać, aby nie dopuścić do długotrwałego zalania systemu korzeniowego. Nadmiar wody ogranicza zawartość powietrza w glebie i dodatkowo stwarza warunki sprzyjające rozwojowi patogenów glebowych.

Aktinidia nie wymaga intensywnego nawożenia. Szczególnie należy unikać zbyt obfitych dawek azotu, zwłaszcza na glebach żyznych. Składnik ten bowiem pobudza rośliny do wzrostu, przez co opóźnia ich wchodzenie w okres owocowania, a ponadto nie zdrewniale przed zimą pędy są narażone na przemarzanie. Dobremu owocowaniu sprzyjają natomiast nawozy potasowe i fosforowe. Wiosną zaleca się stosować nawóz wieloskładnikowy, np. Nawóz granulowany Target do drzew i krzewów owocowych, zaś jesienią nawóz potasowo-fosforowy, który nie zawiera azotu. Częstotliwość nawożenia zależy od rodzaju gleby, na której rośnie aktinidia. Im żyźniejsza i zasobniejsza w składniki pokarmowe, tym stosowanie nawozów powinno być rzadsze. Nawożąc pamiętajmy, że system korzeniowy sięga poza obręb podpory, dlatego powierzchnia nawożenia powinna być odpowiednio większa.

Podstawowym elementem w uprawie aktinidii jest jej wrażliwość na wiosenne przymrozki niszczące młode pędy, które u tych gatunków pojawiają się wyjątkowo wcześnie, często już w kwietniu. Przymrozki wiosenne mogą w krótkim czasie zniweczyć naszą pracę i uszkodzić rośliny w taki sposób, że nie będą w stanie owocować. Deszczowanie roślin w okresie występowania przymrozków może zapobiegać uszkodzeniu kwiatów, nawet przy spadku temperatury do -5°C. W przypadku stwierdzenia uszkodzeń spowodowanych przez przymrozki należy natychmiast sięgnąć po Superplon K. Jest to preparat, który skutecznie wzmacnia odporność roślin w warunkach stresowych.

Aktinidie są pnączami i wymagają do wzrostu podpór z cienkimi elementami (listwy, druty, kratki, itp.). Rośliny bardzo dobrze prezentują się na siatkach ogrodzeniowych, pergolach ponad miejscami do siedzenia czy innych konstrukcjach.

Ponieważ silnie rosną, wymagają regularnego cięcia i formowania pozostawione bez opieki szybko osiągają znaczne rozmiary i mogą zagłuszyć inne rośliny – szczególnie aktinidia ostrolistna. Podstawowe cięcie wykonuje się zimą, a w przypadku starszych roślin nawet jesienią. Cięcie pod koniec zimy, często po gwałtownym ociepleniu na przedwiośniu, powoduje intensywny wyciek soku i znacznie osłabia rośliny.

Młode rośliny są wrażliwsze na mróz niż dorosłe, dlatego warto je pierwszej zimy zabezpieczyć przed mrozem, np. kopczykując korę. Niekiedy duże szkody wyrządzają koty, które niszczą młode rośliny (szczególnie męskie i bardziej aktinidię pstrolistną niż ostrolistną). Dodatkowo zaletą tych gatunków aktinidii jest niemal całkowity brak szkodników i chorób przez co krzewy można uprawiać ekologicznie.