Jakie pH powinna mieć gleba pod warzywa

Każdy, kto uprawia warzywa wie, że potrzebują nawożenia. Jednak nie wszyscy zdają sobie sprawę, że aby przyswoić składniki pokarmowe, gleba musi mieć odpowiedni odczyn. Warzywa rosnące w glebie o niewłaściwym odczynie są rachityczne i słabo plonują. Częściej atakują je także choroby. Przykładowo, kwaśny odczyn gleby sprzyja rozwojowi kiły kapuścianej na warzywach kapustnych. Kto często uprawia rzodkiewkę wie, że nie sieje się jej w ziemi świeżo wapnowanej ani posypanej popiołem drzewnym (podwyższają jej odczyn). Takie rzodkiewki często poraża parch.

Odczyn gleby pod warzywa nie może być ani zbyt kwaśny, ani nadmiernie zasadowy. Co jakiś czas warto go w warzywniku mierzyć i korygować.

Przeczytaj także: Jak stosować płodozmian warzyw

Odczyn ziemi określany jest jako stosunek stężenia jonów wodorowych (H) o ładunku dodatnim do jonów wodorotlenkowych (OH) o ładunku ujemnym. Jeżeli więcej jest jonów wodorowych, odczyn ziemi jest bardziej kwaśny, a jeśli przeważają jony wodorotlenkowe – zasadowy. Wskaźnik pH zaś to miernik odczynu. Informuje, w jakim stopniu odczyn ziemi jest kwaśny, obojętny lub zasadowy.

Nie trzeba jednak znać chemicznych wzorów ani mieć szerokiej wiedzy o jonach ujemnych i dodatnich. Wystarczy znać podstawowe wymagania uprawianych roślin i umieć odczytać skalę pH. To przydaje się także w uprawie innych roślin: owocowych, ozdobnych, pokojowych, ziół. Trzeba też wiedzieć, że odczyn gleby stale się zmienia. Dlaczego?

Z reguły gleby mają tendencję do zakwaszania. Wpływ na to naturalne zjawisko mają m.in. opady oraz ukształtowanie terenu. Odczyn obniżają także intensywna uprawa, częste podlewanie, a nawet ściółkowanie naturalnymi materiałami. Jednak nawożąc warzywa często nieświadomie podwyższa się odczyn gleby. Nawozy też mogą mieć odczyn zasadowy!

Przeczytaj także: Wapnowanie gleby - kiedy i jakie nawozy

Każde warzywo ma indywidualne preferencje co do optymalnego odczynu ziemi. W małym ogrodzie nie ma jednak potrzeby przygotowywania gleby oddzielnie dla każdego gatunku. Warzywa tolerują mniejsze lub większe wahania odczynu. Dobrze przystosowane są np. pomidor (dolna granica pH to 5,5, a górna – 7,5) i szczaw (dolna granica pH to 4, a górna – 7). Prawie wszystkie warzywa rosną źle w ziemi kwaśnej i zasadowej.

W warzywniku przydomowym lub na działce, gdy wiele gatunków rośnie obok siebie, najlepiej dążyć do odczynu gleby, który odpowiada wszystkim warzywom - zbliżonym do pH 6,5. Jeżeli jakieś warzywo jest uprawiane na dużej powierzchni, przygotować mu można stanowisko dokładnie pod jego preferencje. Tak postępują np. producenci warzyw, gdyż każde odchylenie od optymalnego pH to dla nich duże straty w plonie.

Przeczytaj także: Obornik granulowany – jak stosować jesienią

Doświadczeni ogrodnicy potrafią zauważyć, że gleba pod warzywa ma nieodpowiedni odczyn. To m.in. słabe korzenienie, niewielkie plony, brak intensywnego wybarwienia liści, mimo nawożenia i podlewania. Niewłaściwe pH można łatwo rozpoznać po niektórych chorobach, jak parch na rzodkiewce (sprzyja mu zbyt wysoki odczyn). Jednak nawet fachowcy nie są w stanie wzrokowo ocenić, ile dokładnie wynosi pH.

Odczyn gleby można własnoręcznie zmierzyć. Nie jest to trudne, jeśli wykorzysta się Zestaw do badania pH gleby. Szczyptę ziemi wsypuje się do małego naczynia, dolewa łyżkę stołową wody destylowanej (znajduje się w zestawie) i miesza. Do mieszaniny wkłada się papierek wskaźnikowy (także jest w komplecie) i po chwili go wyjmuje. Po lekkim strzepnięciu należy poczekać, aż papierek zmieni barwę. Następnie jego kolor porównuje się ze skalą pH znajdującą się w zestawie, by odczytać wynik. Badanie trwa około 30 sekund (nie licząc pobrania próbki ziemi).

W sklepach ogrodniczych dostępne są również proste w obsłudze przyrządy do mierzenia pH, znane jako phmetry i kwasomierze. To np. kwasomierz Helliga, który składa się z porcelanowej lub plastikowej płytki z wyżłobionym rowkiem oraz skali pH. Istnieją też urządzenia, które wynik pokazują strzałkami lub na wyświetlaczach (niektóre są na baterie). Mogą mierzyć nie tylko pH gleby, ale także np. jej wilgotność. Próbkę ziemi można też oddać do badania w laboratorium stacji chemiczno-rolniczej (znajdują się w większych miastach). Badania są płatne.

Mierząc odczyn należy pamiętać, że nie jest on taki sam w różnych miejscach warzywnika. Najczęściej powodem jest nierównomierne aplikowanie nawozów, które odkwaszają glebę. Odmienne pH mogą mieć również gleba w szklarni lub tunelu foliowym czy na podwyższonej grządce.

Przeczytaj także: Badanie gleby – 4 sposoby

Najlepszy termin na mierzenie odczynu gleby w warzywniku to jesień. Dzięki temu łatwiej skorygować pH (obniżyć lub podwyższyć), zanim zacznie się kolejny sezon. Badania nie trzeba robić co roku. Zwykle odczyn mierzy się co 4 lata na glebach cięższych, lub co 2 lata, jeśli ziemia jest lekka. W zależności od otrzymanego wyniku należy uregulować odczyn tak, aby jego pH wynosiło około 6,5 (odczyn lekko kwaśny).

Jeżeli odczyn jest obojętny lub zasadowy, czyli pH wynosi 7 lub więcej, należy pozwolić glebie samoistnie obniżyć odczyn przez zimę (zakwaszanie to naturalne zjawisko). Wapń jest z niej wymywany przez opady, co sprawia, że wiosną powinien być nieco niższy (warto to sprawdzić robiąc badanie gleby). Jeśli odczyn był wyjątkowo wysoki, w następnym sezonie sieje się i sadzi warzywa, które dobrze go znoszą, np. fasola, kalafior, pietruszka, por, seler, szparag. W kolejnych latach odczyn stopniowo się obniża.

Częściej badanie gleby wykazuje, że jest ona zbyt kwaśna pod uprawę warzyw. Wtedy należy ją odkwasić, czyli wprowadzić do niej wapń. Zwykle – co 2-4 lata (częściej na glebach lekkich i rzadziej na ciężkich) - przeprowadza się wapnowanie warzywnika. W przydomowych ogrodach i na działkach do tego zabiegu używa się nawozów wapniowych działających wolno i długo,  np. kredy nawozowej. Najlepszy czas na wykonanie wapnowania to jesień. Wykonuje się je także na przedwiośniu.

Zamiast kredy nawozowej zastosować można Dolomit. To nawóz naturalnego pochodzenia (ze skał dolomitowych), który oprócz wapnia (około 30%), zawiera także magnez (około 15%). Dzięki magnezowi, w liściach warzyw powstaje więcej chlorofilu (zielonego barwnika). Dlatego mają one bardziej intensywne wybarwienie. Liście nie tylko są bardziej atrakcyjne wizualnie, ale także umożliwiają warzywom intensywniejszą fotosyntezę (samoodżywianie). To sprawia, że plony są większe i lepszej jakości. W polskich glebach z reguły brakuje magnezu.

Kredę nawozową i Dolomit stosuje się jesienią lub ewentualnie wiosną. Rozsypuje się je na powierzchni gleby w warzywniku, a następnie przekopuje na głębokość 15-20 cm. Nie należy stosować jednocześnie innych nawozów, np. obornika. Przerwa powinna wynosić minimum 2 miesiące. Jeśli się o tym zapomni, między nawozami mogą zajść niepożądane reakcje chemiczne. Ich skutkiem jest nieprzyswajalność składników pokarmowych przez rośliny.

Innymi nawozami pochodzenia naturalnego, które m.in. wolno i długo odkwaszają glebę, są Mączka bazaltowa i Mączka bazaltowa granulowana (różnią się granulacją). Stosować je można od wiosny do jesieni. W ich składzie jest zwłaszcza bardzo dużo krzemionki wzmacniającej ściany komórkowe roślin. Dzięki temu warzywa zyskują naturalną odporność na choroby grzybowe.

Trzeba pamiętać, że wymienione nawozy odkwaszają glebę długo. Aby w ziemi zaszły odpowiednie reakcje, potrzebny jest czas. Zdarza się, że zbyt późno wykonuje się badanie odczynu gleby, np. dopiero późną wiosną. Gdy pH gleby jest zbyt niskie dla warzyw, stosuje się specjalny preparat do szybkiej korekty odczynu, jak Podłoże pH+. Zabieg można wykonać przed siewem i sadzeniem oraz w trakcie wegetacji. Preparat polecany jest do przygotowania prawidłowego podłoża m.in. w uprawie takich warzyw jak sałata, kapusta, marchew, pietruszka.

Przynajmniej raz na 4 lata w warzywniku warto wykonać nawożenie obornikiem. Dostarcza roślinom składników pokarmowych, wzbogaca glebę w próchnicę i lekko koryguje jej odczyn (jego pH wynosi około 7). Zamiast obornika świeżego, który ma uciążliwy zapach i zwabiania muchy, stosować można oborniki granulowane, dostępne w sklepach ogrodniczych. To Obornik bydlęcy, Obornik kurzy, Obornik koński. W procesie produkcji są pozbawiane nasion chwastów, jaj i larw owadów, nicieni oraz innych patogenów. Stosuje się je od wiosny do jesieni.

Przeczytaj także: Odkwaszanie gleby – 7 sposobów