Przycinanie winorośli na wiosnę - vademecum

Winorośl przycina się na przełomie lutego i marca, czyli na przedwiośniu. To jednak termin orientacyjny. Jeżeli zima trwa długo, cięcie można wykonać nawet w drugiej połowie marca lub w pierwszych dniach kwietnia, gdy wiosna kalendarzowa już trwa. Trzeba śledzić prognozy pogody! Orientacyjnie to czas kwitnienia przebiśniegów.  Ważne, aby zabieg wykonać, zanim w winorośli ruszą soki. Jeśli pędy przytnie się zbyt późno, ze skaleczeń będzie kapał sok. To zjawisko popularnie określa się jako płacz łozy. Osłabia krzew i zwiększa ryzyko infekcji. Dzień, podczas którego wykonuje się cięcie, powinien być bezdeszczowy, najlepiej słoneczny, z temperaturą powyżej 0°C.

Wyjątkiem są odmiany winorośli wrażliwe na mróz, które trzeba okrywać na zimę. Mogą być cięte przed zimą – w listopadzie lub grudniu. To znacznie ułatwia ich zabezpieczanie przed mrozem (łatwiej zdjąć je z podpór i okryć).

Winorośl późno wypuszcza liście (zwłaszcza odmiany jesienne). Nierzadko pierwsze listki pojawiają się dopiero na przełomie maja i czerwca. Nie oznacza to jednak, że w tym okresie można jeszcze ciąć krzew. Jeśli nie przytnie się winorośli na przedwiośniu lub wczesną wiosną, lepiej zrezygnować z cięcia. Warto jednak nie zapomnieć o cięciu letnim.

Przeczytaj także: W jaki sposób uprawiać i pielęgnować winorośl

Powodów przycinania winorośli wiosną jest kilka. Przede wszystkim w ten sposób można nadać krzewom odpowiednie rozmiary oraz kształty. Dzięki temu ta sama odmiana może wyglądać zupełnie inaczej. Dzięki cięciu poprawia się jakość owoców – są słodsze i bardziej dorodne. Takie krzewy rosną także zdrowiej. Przycięta winorośl może być atrakcyjnym elementem architektury ogrodowej, np. posadzona przy altanie, pergoli, trejażu, wjedzie do garażu.

Wyróżnia się cięcie formujące, sanitarne, odnawiające i odmładzające. Formowanie polega na nadanie krzewom winorośli wybranych kształtów. Zacząć trzeba od ukształtowania pnia (niskiego lub wysokiego) oraz ramion. Zarówno pień, jak i ramiona można formować poziomo, pionowo, skośnie.

Podczas cięcia sanitarnego usuwa się pędy połamane, przemarznięte, uszkodzone. Cięcie odnawiające stosuje się po uformowaniu krzewu, tak aby zachować jego wybrane rozmiary i kształt. Starym krzewom bywa potrzebne cięcie odmładzające, które jest radykalne. Zostawia się tylko główne części szkieletowe. Gdy wyrosną młode pędy, krzew można formować od nowa, np. nadać mu inny kształt niż był wcześniej.

Winorośl dobrze rośnie zarówno jeśli jest cięta systematycznie, jak i nie cięta. Jednak brak przycinania negatywnie wpływa na owocowanie, wygląd i zdrowotność krzewu. Dlatego zaniedbywanie cięcia uważa się za błąd.

Jeżeli winorośl jest uprawiana dla owoców, powinna być cięta co roku. Winogrona są wtedy większe, bardziej słodkie, lepiej wybarwione, łatwiejsze do zebrania. Krzewy rzadziej są też porażane przez choroby i szkodniki.

Bardzo często winorośl jest jednak uprawiana przede wszystkim jako ozdobne pnącze, które tylko przy okazji dostarcza owoców. Ich cięcie nie musi być wtedy priorytetem. W tej roli znakomicie sprawdzają się silnie rosnące tzw. odmiany altanowe, jak Ontario i Swenson Red - mało wymagające co do gleby, stanowiska, odporne na mróz i brak pielęgnacji. Szybko zarastają pergole, trejaże czy altany, tworząc gęste, zielone ściany, które odgradzają od sąsiadów, dają cień i zasłaniają nieestetyczne miejsca w ogrodzie. Jednak nawet odmiany winorośli altanowych, jeżeli rosną swobodnie i nie są cięte przynajmniej co kilka lat, tworzą gąszcz splątanych pędów oraz słabo owocują. Poza tym takie odmiany często rosną bardzo intensywnie (nawet po kilkanaście metrów rocznie), co sprawia, że mogą zarastać dachy, rynny, drzewa, kominy. Cięcie na przedwiośniu skutecznie temu zapobiega.

Przeczytaj także: Jak rosną pnącza

Winorośl jest pnączem, które w ciągu sezonu rośnie od kilku do nawet kilkunastu metrów (w zależności od odmiany, gleby, nawożenia). Gdy znajdzie podpory, wspina się, pomagając sobie przy tym wąsami. Podczas wiosennego cięcia skrócić trzeba łozy (zdrewniałe pędy z poprzedniego roku). Jeżeli winorośl rośnie silnie, zostawia się do 8 pąków na łozie, a jeżeli wolno – 3-5 pąków. Z pozostawionych pąków wyrastają latorośle (młode pędy). Na każdym znajduje się zwykle do pięciu kwiatostanów.

Odmiany winorośli różnią się intensywnością wzrostu. Intensywność cięcia trzeba do tego indywidualnie dostosować. Przykładowo, popularna, silnie rosnąca odmiana Ontario ma mniej owoców, jeśli cięta jest krótko. Wiele osób jednak nie wie lub nie pamięta, jaką posiada odmianę, albo nie ma wiedzy jak mocno ją ciąć. Dlatego w uprawie amatorskiej najlepiej ciąć winorośl lekko lub umiarkowanie. Wtedy krzew zachowuje ładny pokrój, a jednocześnie dobrze owocuje.

Przeczytaj także: Jakie konstrukcje stosuje się w uprawie roślin owocowych

Podstawowe narzędzie do cięcia winorośli to sekator jednoręczny. Jego ostrza powinny być ostre, by nie miażdżyły pędów lecz cięły je równo. Cięcia wykonuje się prostopadle, aby rany były jak najmniejsze i gładkie, około 2 cm za ostatnimi, pozostawionymi pąkami na łozach. Do odmładzania starych winorośli przydaje się również piła. Rany po większych cięciach należy zabezpieczyć preparatem, który przyspiesza ich gojenie. Odpowiednia jest np. Maść ogrodnicza. Ma postać emulsji do nanoszenia pędzlem; chroni przed chorobami drewna i kory. Drobnych cięć nie trzeba zabezpieczać, ale można,  jeśli odmiana jest wyjątkowo cenna albo krzew młody.

Przeczytaj także: Choroby kory drzew owocowych – jak zapobiegać

Nie ma innego gatunku krzewu owocowego, który tak łatwo poddaje się formowaniu przy pomocy cięcia jak winorośl. Dodatkowo formowanie krzewów, by osiągnąć zamierzone kształty, trwa szybko, bo zwykle tylko 3-5 lat. Ten zabieg ma kilka tysięcy lat tradycji.

Formy krzewów winorośli dzieli się na dwie podstawowe grupy: niskopienne oraz wysokopienne. Przed posadzeniem winorośli trzeba przygotować solidne podpory. Mogą to być np. pergole, trejaże, kratki, druty. Wykorzystać też można m.in. ogrodzenia, słupy, balustrady balkonów. Winorośl uprawiana na działce czy w przydomowym ogrodzie nie musi być cięta jak w profesjonalnych winnicach. Jednak można się inspirować formami uprawianych tam winorośli.

W amatorskiej uprawie winorośl zwykle prowadzi się w formach nieregularnych, dostosowanych do konkretnego miejsca. Tak kształtowane winorośle mogą mieć np. kilka pni oraz asymetryczne rozgałęzienia głównych pędów. Ważne jest, aby co roku robić wiosenne cięcie, bez względu na poziom umiejętności ogrodniczych w przycinaniu krzewów. Z upływem lat nabiera się doświadczenia. Poza tym winorośl dobrze znosi radykalne cięcie odmładzające, po którym można nadać jej inny kształt, bardziej dopasowany do potrzeb.

Na efekt formowania duży wpływ ma dobór odmian winorośli. Silnie rosnące nadają się np. do sadzenia przy altanach i pergolach. Słabo rosnące winorośle są świetne na małe formy, np. parasole oraz do uprawy przy małych kratkach. Wybierając odmiany warto też zwracać uwagę na liście, jeśli winorośle mają być dekoracyjnymi pnączami. Tylko u niektórych są one duże lub średniej wielkości, bujne, w ciemnozielonym kolorze.

Jeśli nie ma się doświadczenia w cięciu winorośli, lepiej wybierać odmiany mrozoodporne. Nie trzeba ich wtedy przycinać przed zimą, zdejmować z podpór i okrywać przed mrozem. Winogrona zebrane z ciętych krzewów są nie mniej smaczne i słodkie niż importowane z krajów o cieplejszym klimacie niż w Polsce.

Przeczytaj także: Jak odnowić zaniedbane rośliny owocowe