Z artykułu dowiesz się:
1. Dlaczego warto uprawiać roszponkę?
Roszponka warzywna, znana też jako roszpunka, uprawiana jest jako warzywo liściaste. Dorasta do 5-15 cm (podczas kwitnienia ma do 50 cm wysokości). W smaku jej liście przypominają sałatę. Do jedzenia nadają się także pędy kwiatowe (zanim rozwiną się pąki kwiatowe) oraz kwiaty.
To wyjątkowo mało wymagająca roślina, odporna na choroby, szkodniki oraz mróz. Roszponka jest jednoroczna lub dwuletnia (w zależności od terminu siewu). Choć liście roszponki wyglądają delikatnie, to warzywo odporne na mróz i jedno z nielicznych, obok np. topinamburu, które plonuje zimą. Nie potrzebuje zabezpieczenia na zimę. Roszponkę zrywa się podczas odwilży, gdy nie ma śniegu. Plon zbiera się również wiosną, latem i jesienią.
Roszponka jest niskokaloryczna – 100 g jej liści to około 20 kilokalorii (dla porównania: podobna wagowo porcja jabłka ma około 50 kilokalorii). Jednocześnie 100 g roszponki zapewnia 100% dziennego zapotrzebowania na witaminę C oraz 150% - na witaminę A. Poza tym roszponka jest źródłem m.in. potasu, żelaza i witaminy B6. Listki roszponki nadają się np. do sałatek, koktajli warzywnych, dekoracji dań.
Choć roszponka jest uprawiana w Polsce od dawna, dopiero w XXI wieku stała się popularna na polskich stołach. Przyczyniła się do tego sprzedaż roszponki – w postaci pakowanych zestawów sałatkowych - w sklepach. Roszponkę bardzo łatwo wyhodować we własnym ogrodzie. Jej liście są wtedy grubsze, bardziej zielone, smaczniejsze.
Przeczytaj także: Uprawa topinamburu – poradnik praktyczny
? Roszponka warzywna występuje w starej baśni, którą w 1812 roku spisali bracia Grimm. Opowiada o małżeństwie mieszkającym obok ogrodu czarownicy, w którym rosła roszpunka (tak dawniej nazywano roszponkę). Żona zapragnęła ją zjeść tak bardzo, że mąż zdecydował się ukraść to warzywo. Został jednak przyłapany przez czarownicę. Musiał jej obiecać, że odda jej dziecko, które im się urodzi. Wkrótce potem przyszła na świat dziewczynka. Czarownica dała jej na imię Roszpunka i zabrała ją ze sobą. Roszpunka wyrosła na piękną dziewczynę. Wtedy czarownica uwięziła ją w wieży bez schodów. Aby się dostać do jej komnaty, trzeba było się wspiąć po długim warkoczu dziewczyny, który spuszczała jak sznur przez okno. Pewnego dnia śpiew dziewczyny przypadkiem usłyszał królewicz. Wracał pod wieżę codziennie, aż dowiedział się jak wejść do wewnątrz. Odtąd odwiedzał Roszpunkę co wieczór. Czarownica, gdy się o tym dowiedziała, obcięła dziewczynie włosy, a ciernie rosnące pod wieżą wykłuły królewiczowi oczy. Zakochani i tak się znowu spotkali. Łzy Roszpunki uleczyły oczy królewicza. Potem żyli długo i szczęśliwie.
2. Kiedy siać i zbierać roszponkę?
To warzywo plonujące przez większą część roku. Nawet zimą! Roszponkę można siać w wielu terminach od razu do gruntu (źle znosi przesadzanie). Zawsze wschodzi bardzo dobrze. Pierwszy dogodny termin siewu to przedwiośnie, jak tylko ziemia odmarznie (luty i marzec). Do zbioru jest wtedy gotowa w kwietniu. Kolejny termin siewu roszponki to lipiec i sierpień. Zbiera się ją wtedy jesienią. Roszponkę można także siać we wrześniu i październiku – na zbiór zimowy i wczesnowiosenny.
Warto wiedzieć, że jeśli roszponkę posieje się zbyt późno wiosną, może nie zdążyć osiągnąć rozmiaru konsumpcyjnego przed zakwitnięciem na przełomie kwietnia i maja. Liście kwitnącej roszponki są niesmaczne, ale takich roślin można nie wyrywać. Dzięki temu roszponka się rozsieje i w ogrodzie będzie jej mnóstwo prawie cały rok. To warzywo, którego jeśli się nie zjada systematycznie, rośnie jak chwast.
Przeczytaj także: Co siejemy w październiku? Wysiew warzyw i kwiatów w październiku
3. Jakie stanowisko jest najlepsze dla roszponki?
Niewiele warzyw, tak jak roszponka, dobrze rośnie zarówno w miejscach nasłonecznionych, jak i w półcienistych. Nie należy jej jednak siać na stanowiskach bardzo zacienionych. Zwykle uprawia się ją w gruncie, ale można też siać roszponkę pod osłonami, w donicach oraz na podwyższonych grządkach.
Roszponka bardzo łatwo się rozsiewa. Wtedy sama sobie wybiera stanowiska. Jeśli w maju lub czerwcu wrzuci się roszponkę z zawiązanymi nasionami do kompostownika, podczas nawożenia kompostem rozsieje się w całym ogrodzie. Potrafi wyrosnąć i dobrze plonować np. pod drzewami i krzewami owocowymi czy wśród truskawek.
Przeczytaj także: Uprawa warzyw na podwyższeniach - poradnik
4. Jak nawozić roszponkę?
Roszponka dobrze rośnie w każdej ziemi ogrodowej (optymalny odczyn wynosi pH 6-7). Jednak im jest ona żyźniejsza, tym większe, grubsze i lepiej wybarwione są jej listki. Podczas wzrostu roszponki się nie nawozi. Glebę należy wzbogacić przed siewem. Najlepiej roszponka rośnie w pierwszym, drugim i trzecim roku po zasileniu ziemi obornikiem. Polecane są zwłaszcza Obornik bydlęcy granulowany oraz Obornik koński granulowany. Nawóz rozsypuje się na powierzchni ziemi, a następnie przekopuje. Zamiast obornika można użyć nawozu na bazie masy roślinnej, jak Nawóz Ekologiczny do warzyw. Roszponka świetnie też rośnie na kompoście.
Przeczytaj także: Obornik koński granulowany – jak stosować
5. Jak zrywać roszponkę?
Listki roszponki można zrywać pojedynczo, bez wyrywania roślin z ziemi. Taki zbiór jest jednak czasochłonny. Wygodniej wyrywać rośliny z korzeniami, a następnie odcinać rozety liści np. nożyczkami do ziół. Korzenie można kompostować. Roszponka nadaje się do zbioru przez większą część roku. Wyjątek to przełom wiosny i lata, gdy roszponka kwitnie i zawiązuje nasiona.
Ze względu na to, że roszponka to niska roślina, jej liście mogą ulegać zapiaszczaniu, zwłaszcza po deszczu. Mycie jej drobnych listków ułatwia durszlak z dużymi otworami, przez które ziemia jest usuwana pod silnym strumieniem wody. Zapiaszczaniu roszponki skutecznie zapobiega ściółka, np. ze słomy. Najłatwiej zbiera się roszponkę na przełomie kwietnia i maja. Wtedy bowiem zaczyna wypuszczać pędy kwiatostanowe, które w tym okresie są jeszcze smaczne (potem łykowacieją). Taka roszponka jest wyższa, a przez to mniej podatna na zapiaszczanie. Niektóre odmiany roszponki mają zawsze wzniesiony pokrój, np. Favor i Gala. To sprawia, że ich listki są mniej narażone na zapiaszczanie.
Przeczytaj także: Kompostowanie się opłaca – 7 powodów
Odmiany roszponki warzywnej
- Accent – szybko rośnie, nadaje się do siewu w gruncie oraz pod osłonami.
- Favor – odmiana o wyprostowanym pokroju, dzięki czemu liście mniej ulegają zapiaszczaniu.
- Gala – tworzy wzniesione rozety liści, co mniej naraża je na zapiaszczanie.
- Verte de Cambrai – bujnie rośnie, ma ciemnozielone, szerokie liście.
- Vit – szybko rośnie, ma ciemnozielone liście. Wyróżnia się odpornością na mączniaka.
6. Jak często podlewać roszponkę?
Roszponka na wyjątkowo rozbudowany, mocny system korzeniowy. Dzięki temu, jeżeli rośnie w gruncie, dobrze znosi brak wody. Potrzebuje ewentualnie nawadniania tylko latem. Wiosną, jesienią i zimą nie trzeba jej podlewać. Nie dotyczy to jednak roszponki uprawianej w donicach oraz pod osłonami, np. szklarniach i tunelach foliowych. Takie rośliny podlewa się systematycznie, tak aby ziemia było lekko wilgotna. Aby nie podlewać roszponki pod osłonami, folię można zastąpić białą, zimową agrowłókniną, która nie jest barierą dla wody pochodzącej z opadów, jak deszcz czy śnieg.
Przeczytaj także: Jak ograniczyć podlewanie – 10 pomysłów
7. Jak zapobiegać chorobom i szkodnikom roszponki?
Niewiele warzyw jest tak odpornych jak roszponka. Unikają jej nawet drutowce, mszyce, pędraki, ślimaki. Bardzo rzadko choruje. Sporadycznie roszponkę może porażać mączniak prawdziwy, zwłaszcza pod słabo wietrzonymi osłonami. Rozwojowi tej choroby grzybowej sprzyja pogoda słoneczna, ciepła w dzień i wilgotna, chłodna w nocy.
Objawy mączniaka prawdziwego na roszponce są charakterystyczne. Na górnych stronach liści powstaje biały nalot przypominający mąkę. Nalot rozrasta się stopniowo, pokrywając całe powierzchnie blaszek liściowych. Rozprzestrzenianiu choroby można zapobiegać na jej wczesnym etapie, od razu po zauważeniu pierwszych objawów. Użyć można np. preparatu Skrzyp ekstra. To naturalny, ekologiczny preparat mikrobiologiczny w formie koncentratu. Wzmacnia rośliny aktywując ich naturalne mechanizmy obronne przed grzybami pasożytującymi na liściach, jak mączniak prawdziwy.
Inny preparat do zwalczania mączniaka prawdziwego to Agricolle Spray, którego skład opiera się na roztworze wodnym naturalnych wielocukrów. Działanie preparatu polega na mechanicznym oblepieniu strzępek grzybni. Regularne stosowanie preparatu ogranicza także rozsiewanie się zarodników grzybów. W rezultacie prowadzi to do braku zakażeń i rozprzestrzeniania się choroby, zarówno na roszponkę, jak i inne rośliny.
Przeczytaj także: Czy uciążliwy chwast może zabezpieczyć uprawy
