Uprawa warzyw na podwyższeniach - poradnik

Uprawa warzyw na podwyższeniach ma wiele zalet. Przede wszystkim porządkuje przestrzeń. Tam gdzie są podwyższone grządki, łatwiej wytyczać kwatery na warzywa i zioła oraz ścieżki między nimi. Podwyższone grządki na warzywa są dzięki temu wyjątkową dekoracją. Sprawiają, że warzywnik staje się atrakcyjną wizualnie częścią ogrodu. Przestrzeń jest zadbana, uporządkowana, a jednocześnie ma naturalny charakter. Choć powierzchnia wysokich grządek jest zwykle mała, można z nich zbierać duże plony.

Co istotne: wysokie grządki nadają się do ustawienia nie tylko w warzywniku. Umieszczać je można np. na rabatach kwiatowych, balkonach, tarasach. W dużym stopniu uniezależniają od rodzaju podłoża, dzięki czemu warzywa uprawiać można nawet na glebie kamienistej, podmokłej, nieurodzajnej, leśnej, trawniku.

W ogrodach małych oraz zacienionych przez wysokie krzewy, drzewa i budynki nie jest łatwo znaleźć nasłonecznione stanowiska do uprawy warzyw. Podwyższone grządki umożliwiają zmianę lokalizacji i maksymalne wykorzystanie nasłonecznienia. Łatwiej je wkomponować między inne rośliny i wykorzystać niewielkie powierzchnie do uprawy warzyw.

Podwyższone grządki z warzywami to także mniej schylania się podczas pielenia oraz zbierania plonów. Dlatego taki sposób uprawy warzyw polecany jest m.in. osobom, które mają problemy ze kolanami, kręgosłupami oraz koordynacją ruchową. Po dobraniu odpowiedniej wysokości grządki możliwe jest nawet ich uprawianie przez osoby siedzące na wózkach inwalidzkich.

Skrzynie na warzywa mogą pełnić rolę inspektów lub miniszklarni. Wystarczy zrobić nad nimi osłony z folii lub agrowłókniny. Na skrzyniach łatwo zamontować podpory dla warzyw pnących, jak dynia, fasola tyczna, fasolnik, groch, ogórek.

Przeczytaj także: Nawozy organiczne do warzyw – granulowane czy w płynie

Nie ma jednej, najlepszej wysokości podwyższonych grządek dla wszystkich. Każda ma zalety oraz wady. Trzeba ją dopasować do własnych potrzeb! Nic też nie stoi na przeszkodzie, aby mieć kilka skrzyń na warzywa o zróżnicowanych wymiarach.

Grządki niskie (o wysokości około 20 cm) potrzebują najmniej podłoża do napełniania. Z tego powodu łatwiej je także opróżnić, jeśli mają być przeniesione w inne miejsce. Warzywa rosnące w niskich grządkach są mniej narażone na brak wody z powodu wysychania podłoża. Nawet płytko korzeniące się rośliny mogą ją czerpać z ziemi pod skrzynią. Niskie grządki nadają się do uczenia dzieci ogrodnictwa. Wadą niskich skrzyń jest schylanie się podczas prac ogrodniczych.

Grządki średniej wysokości (30-40 cm) to rozwiązanie pośrednie między niskimi a wysokimi skrzyniami, dlatego jest najbardziej popularne.

Grządki wysokie (50 cm i wyższe) umożliwiają pielęgnację warzyw bez schylania się, a także w pozycjach stojącej lub siedzącej (można np. zrobić szerokie krawędzie podwyższenia, by na nich siadać podczas pracy). Aby zapełnić wysoką skrzynię, potrzeba kilka razy więcej podłoża, niż do skrzyń niskich. Trudniej jest taką skrzynię opróżnić i przenieść w inne miejsce. Ziemia w wysokich grządkach najszybciej wysycha. Korzenie płytko korzeniących się warzyw nie mogą jej czerpać z ziemi pod skrzynią. Na wysokich grządkach ustawionych na gruncie (bez dna) świetnie rosną nawet największe warzywa o dużych wymagania pokarmowych, jak cukinia, dynia, kalafior.

Przeczytaj także: Warzywa mało znane – przegląd najciekawszych

Podwyższone grządki można wykonać z desek, bali, palet, wikliny, płyt betonowych, metalu, cegieł, tworzywa sztucznego oraz wielu innych materiałów. Z reguły mają one kształt skrzyń prostokątnych lub kwadratowych. Jednak mogą też być owalne, okrągłe oraz o fantazyjnych kształtach. Najwygodniejsze są konstrukcje, które – po usunięcia podłoża – można przenosić w inne miejsca.

Gotowe skrzynie na warzywa, najczęściej z drewna, tworzyw i metalu, kupuje się również w sklepach ogrodniczych. Niektóre można kompletować ze specjalnymi matami nieprzepuszczającymi wody, dzięki czemu grządki ustawia się nawet na tarasie lub balkonie. Do upraw balkonowo-tarasowych nadają się też skrzynie na wysokich nóżkach (ich dna nie mają styczności z podłożem).

Przeczytaj także: Warzywa łatwe w uprawie – 5 najlepszych dla początkujących

Skrzynie na warzywa nie muszą być tak szczelne jak donice (wyjątkiem są konstrukcje przeznaczone na balkon lub taras). Nie jest konieczne wykładanie ich ścianek od wewnątrz, aby nie przepuszczały wody. Konstrukcja może być nawet ażurowa, np. z wikliny. Aby zbyt sypka ziemia nie wydostawała się przez szpary, zwłaszcza podczas podlewania, można boki podwyższonej grządki wyłożyć od środka np. agrowłókniną, deskami, matami z wełny owczej.

Na dnach podwyższeń na warzywa układa się ewentualnie siatkę na krety, jeśli są w ogrodzie, albo drenaż, np. z Keramzytu, jeżeli skrzynia ma nóżki i szczelne dno.

Przeczytaj także: Warzywa na balkonie – co uprawiać

Podwyższone grządki najwygodniej i najszybciej napełnia się gotowymi podłożami. Wtedy od razu można siać i sadzić. Odpowiednie są np. Ziemia do pomidorów i warzyw, Ziemia Domowa Plantacja Pomidory i Zioła, Ziemia do warzyw czy Gotowe Podłoże do ziół i warzyw Natural+.

Podłoże warto wzbogacić naturalnymi, granulowanymi nawozami. Wtedy warzywa będą rosły w oczach. Polecane są nawozy zwierzęce, jak Obornik bydlęcy granulowany oraz Obornik koński granulowany, a także na bazie kompostu, np. Nawóz ekologiczny do warzyw i Nawóz ekologiczny do pomidorów, ogórków i ziół. Wszystkie mają postać suchych granulek, które dopiero w podłożu pęcznieją i się rozpadają. Nie wydzielają nieprzyjemnego zapachu i nie zwabiają much. Nie ma w nich nasion chwastów, jaj owadów, nicieni. Tymi samymi nawozami można wzbogacać podłoże w skrzyniach w następnych sezonach.

Inny sposób napełniania skrzyń polega na potraktowaniu ich w pierwszych miesiącach jak kompostownika. Wrzucać do nich można resztki ogrodowe oraz z kuchni, np. fusy i obierki, a także obornik. Na dnie można umieścić grubsze resztki, np. gałązki, ale nie jest to konieczne. Zanim zrobi się  kompost upływa wiele miesięcy. Dlatego warto zastosować preparat Active Komposter, który przyśpiesza kompostowanie. Tak przygotowywane podłoże można wzbogacać. Odpowiednie są np. Mączka bazaltowa oraz granulowane oborniki. Można też napełniać grządki kompostem zrobionym w kompostowniku.

Praktyczne jest jednoczesne wykorzystanie obu sposobów napełniania skrzyń na warzywa. Na wierzchu kompostu rozsypuje się gotowe podłoże. Wtedy szybciej można siać i sadzić.

Przeczytaj także: Jak dobrać podłoże do roślin - poradnik

Po kilku latach składniki pokarmowe w podłożach, które wypełniają podwyższone grządki, wyczerpują się, mimo nawożenia. W starych podłożach może się także nagromadzić nadmiernie dużo patogenów, zwłaszcza szkodników oraz wywołujących choroby grzybowe. Sprzyja temu m.in. bliskie pokrewieństwo warzyw. Zachodzi wtedy zjawisko znane jako zmęczenie gleby.

Dlatego ziemię w podwyższonych grządkach należy wymieniać, najlepiej co 4 lata. Stare podłoża można przekompostować albo zużyć do sadzenia np. krzewów i drzew. Pustą grządkę zostawia się w tym samym miejscu albo przenosi na nowe. Następnie wypełnia się ją świeżym podłożem.

Przeczytaj także: Zmęczenie gleby – na czym polega

Na podwyższonych grządkach można uprawiać prawie wszystkie warzywa. Unikać trzeba jedynie warzyw wieloletnich, jak cebula siedmiolatka i rabarbar. Lepiej dla nich znaleźć inne miejsce w ogrodzie, gdzie będą mogły rosnąć i plonować dłużej niż 4 lata (co tyle lat zwykle wymienia się w grządkach podłoże).

Wyjątkiem są podwyższone grządki na nóżkach, które ustawia się na balkonach i tarasach. Mają one dna, dlatego nadają się do uprawy warzyw o mniej rozbudowanym systemie korzeniowym, jak ogórek, pomidor karłowy, pietruszka, rzodkiewka, sałata.

Na podwyższonych grządkach warzywa warto uprawiać razem z ziołami i roślinami przyprawowymi. Polecane są np. bazylia, melisa, nagietek, ogórecznik, oregano. Wśród warzyw i ziół albo na zewnętrznych obrzeżach grządki można posadzić np. aksamitki, które mają właściwości nicieniobójcze.

Przeczytaj także: Mieszana uprawa ziół i innych roślin

Podłoże na podwyższonych grządkach, zwłaszcza wysokich, ma tendencję do szybszego wysychania. Dlatego trzeba dbać o ich systematyczne podlewanie. Aby podłoże było mniej narażone na przesuszenie, dodać do niego można np. odżywkę TerraCottem Universal, która zawiera hydrożel, nawóz, materiał nośnikowy i lawę wulkaniczną. Preparat zwiększa zdolność podłoża do magazynowania wody.

Unikać należy podlewania warzyw na liście. Gdy są często mokre, zwiększa się ryzyko wystąpienia chorób grzybowych. Szczególnie wrażliwe są ogórki i pomidory. Najlepiej podlewać warzywa przy korzeniach. Stosować też można nawadniacze wykonane z gliny lub tworzyw. Wlewa się do nich wodę, która następnie sączy się do podłoża przez dłuższy czas.

Przeczytaj także: Jak ograniczyć podlewanie – 10 pomysłów

Dzięki ściółkowaniu, podłoża w podwyższonych grządkach są mniej narażone na przesuszenie. Takie grządki rzadziej się podlewa! Ściółka chroni również ziemię przed nadmiernym nagrzewaniem, co chroni warzywa np. przed pośpiechowatością (przedwczesnym kwitnieniem). Warzywa są także bardziej czyste (niezapiaszczone).

Do ściółkowania warzyw na podwyższeniach najlepsze są naturalne materiały, jak słoma, kora, Torf ogrodniczy odkwaszony, maty z wełny owczej, włókno kokosowe. Wszystkie z czasem się rozkładają i zamieniają w próchnicę, która wzbogaca ziemię. W takich podłożach warzywa rosną najlepiej.

Przeczytaj także: Ściółki naturalne – z czego zrobić