Z artykułu dowiesz się:
1. Czym charakteryzuje się kukurydza?
Którą kukurydzę warto uprawiać?
Kukurydza to wyjątkowe warzywo uwielbiane pod każdą postacią zwłaszcza przez Amerykanów. Popularna jest tzw. kukurydza słodka (Zea mays rugosa), a także kukurydza sucha (Zea mays praecox). W Stanach Zjednoczonych dużą popularnością cieszy się odmiana indiańska (Zea mays indurata), wykorzystywana do celów dekoracyjnych i przyrządzania domowych posiłków. Jednak jeśli wiosny w naszej okolicy są zimne i wilgotne, wybierajmy wcześnie dojrzewające odmiany i sadźmy je, w uprzednio ogrzaną ziemię. Smak i słodkość zależy od odmiany. Standardowa cukrowa kukurydza ma intensywny „kukurydziany" smak. Istnieją także odmiany o wzmocnionym słodkim smaku, który zachowują jeszcze długo po zbiorach.
Jakie właściwości posiada kukurydza?
Ziarna kukurydzy posiadają około 15% białka, około 70% węglowodanów, 8% tłuszczu oraz dość sporą ilość błonnika. Kukurydza charakteryzuje się słodkim smakiem. Spowodowane jest to dużą zawartością cukru w jej ziarnach, większą nawet niż w innych zbożach. W jej składzie znaleźć można także witaminy z grupy B, witaminę C, D i E oraz związki mineralne takie jak magnez, fosfor, potas, selen i żelazo. Swój żółty kolor zawdzięcza karotenoidom, które korzystnie wpływają na nasz narząd wzroku oraz zapobiegają zwyrodnieniu plamki żółtej oka. Obecność luteiny sprawia, że kukurydza jest polecana kobietom w ciąży, ponieważ składnik ten wpływa na odpowiedni rozwój płodu. Z kolei u kobiet nie będących w ciąży przekłada się na owulację. Spożywanie ziaren kukurydzy korzystnie wpływa także na wątrobę i pomaga usuwać złogi cholesterolu zalegającego w organizmie. Ponadto znajdujące się w kukurydzy antyoksydanty wykazują właściwości antynowotworowe. Zarówno witamina C, E jak i beta-karoten zawarty w kukurydzy chroni przed działaniem wolnych rodników. Kukurydza także spowalnia procesy starzenia się organizmu.
Jakie zastosowanie ma kukurydza?
Z uwagi na brak glutenu kukurydza jest doskonałą alternatywą dla osób, które nie tolerują tego składnika lub posiadają na niego alergię. W kuchni polskiej bardzo często kukurydza jest gotowana z dodatkiem masła, prażona lub grillowana. Oprócz tego wykorzystywana jest do produkcji mąki, wafli, płatków czy chrupek (głównie przeznaczonych dla małych dzieci) i oleju kukurydzianego. Ponadto z kukurydzy produkuje się dekstrynę, cukier oraz syrop kukurydziany, który stosuje się w przemyśle spożywczym do słodzenia produktów.
Które odmiany warto uprawiać w ogrodzie?
- Kukurydza ‘Ambrozja’ F1 – wczesna, bardzo słodka, do 180-200 cm wysokości. Tworzy duże kolby, 20-22 cm długości, o masie około 270 g.
- Kukurydza ‘Comanche’ F1 – bardzo wczesna odmiana, bardzo słodka. Osiąga do 180 cm wysokości. Kolby duże, około 25 cm długości, o masie około 300 g. Duże nasiona do bezpośredniego spożycia, konserwowania lub mrożenia.
- Kukurydza ‘Dobosz’ F1 – średnio wczesna. Nadaje się do zbioru gdy nasiona są w pełni dojrzałe. Jest to odmiana tzw. pękająca – idealna na popcorn. Wysuszone, twarde nasiona praży się w przykrytym naczyniu z dodatkiem odrobiny oliwy.
- Kukurydza ‘Golden Bantam’ - bardzo słodka i bardzo plenna, o wysokich walorach smakowych. Kolby duże, 22-24 cm długości, o żółtym zabarwieniu.
- Kukurydza ‘Landmark’ - bardzo wczesna o słodkim ziarnie.
- Kukurydza ‘Mini Pop’ – dorasta do 150 cm wysokości, tworzy 2–3 małe kolby. Idealnie nadają się do konserwowania w całości.
- Kukurydza ‘Płomyk’ - średnio plenna, osiąga do 160 cm wysokości. Kolby zbiera się, gdy nasiona są w pełni dojrzałe. Odmiana tzw. pękająca – idealna na popcorn.
- Kukurydza ‘Złota Karłowa’ –bardzo wczesna, silnie rozkrzewiona. Tworzy 2–3 nieduże kolby długości 8–12 cm. Ziarno jasnożółte, bardzo smaczne.
2. W jaki sposób uprawia się kukurydzę?
Jakie miejsce i glebę wybieramy pod kukurydzę?
Kukurydza preferuje miejsca dobrze nasłonecznione i bogate podłoże gliniaste o pH 5,5- 6,8. Warzywo to wymaga nawożenia. Przed rozpoczęciem uprawy warto wzbogacić glebę w kompost w ilości 9-13 kg na każde 10 m2. Pamiętajmy, aby przekopać ziemię co najmniej na głębokość 20 cm. Jeśli gleba w naszym ogrodzie źle odprowadza wodę, powinniśmy zbudować wysoki zagon.
Jak przyspieszyć uprawę kukurydzy?
Aby przyspieszyć dojrzewanie kukurydzy, zwłaszcza na wiosnę, powinniśmy przykryć glebę folią ogrodniczą na kilka tygodni przed wysianiem, a same rośliny chronić pod przenośnymi tunelami. Jeśli sezon wegetacyjny w naszej okolicy jest krótki, nasiona powinny wykiełkować w pomieszczeniach na jakieś 4 tygodnie przed przesadzeniem roślin do ogrodu. Pamiętajmy, że kukurydza nie jest rośliną, którą łatwo się przesadza, przenośmy więc sadzonki niezwykle ostrożnie i podlewajmy je obficie, dopóki się nie przyjmą.
Dlaczego kukurydza potrzebuje dużo wody?
Kiedy kukurydza już wykiełkuje, powinniśmy zapewnić jej wystarczającą ilość wody, by mogła dać nam zdrowe kolby i miękkie ziarno. O potrzebach wodnych tej rośliny decyduje współczynnik transpiracji (ilość litrów wody, potrzebna roślinie do utworzenia 1 kg suchej masy) oraz ilość wytwarzanej suchej masy z jednostki powierzchni. W ciągu okresu wegetacji zapotrzebowanie na wodę waha się w granicach 350 litrów na 1m2 powierzchni uprawy. Należy pamiętać, iż zapotrzebowanie na wodę wzrasta w miarę wzrostu roślin.
Co z zapylaniem kukurydzy?
Wszystkie odmiany mogą zapylać się wzajemnie, co może powodować powstawanie zmian w kolorze i teksturze ziaren. Jeśli uprawiamy więcej niż jedną odmianę kukurydzy i nie chcemy mieszańców, rozplanujmy czas sadzenia roślin tak, by nie pyliły w tym samym okresie (najlepiej zachować co najmniej 2-tygodniowy odstęp). Jeżeli posiadamy wystarczająco dużo miejsca, możemy posadzić poszczególne odmiany w odległości około 80 metrów, by zapobiec krzyżowemu zapylaniu. Jest to niezwykle istotne dla supersłodkich odmian, które w przypadku zapylenia krzyżowego ze zwykłymi osobnikami mogą stać się twarde i łykowate. Spróbujmy zasadzić między kukurydzą inne warzywa, takie jak dynie czy fasole pnące, by zagospodarować niewykorzystaną przestrzeń.
Kiedy zbierać kukurydzę?
Kukurydza cukrowa jest dojrzała, gdy wiechy na czubkach kolb stają się brązowe, lecz wciąż wilgotne w dotyku. Odciągnijmy liście okrywające kolbę i naciśnijmy ziarno. Jeśli wypływający płyn jest przejrzysty, kukurydza nie nadaje się jeszcze do zerwania. Kiedy natomiast ma barwę mleczną, można ją natychmiast zbierać. Jeżeli po naciśnięciu z kolby nie wypływa żaden płyn, oznacza to, że kukurydza straciła część swoich walorów smakowych.
Czy kukurydzę można przechowywać?
Słodką kukurydzę powinniśmy zbierać późnym popołudniem i podawać na stół natychmiast, zanim cukier w niej zawarty zamieni się w skrobię. Odmiany o normalnej zawartości cukru możemy przechowywać w lodówce przez 2-3 dni. Kukurydzę z wysoką i bardzo wysoką zawartością cukru można przechowywać w lodówce ponad tydzień. Pamiętajmy, aby przetwory robić jak najszybciej po zbiorach. Suche kolby powinniśmy zostawić w liściach okrywowych, dopóki są one suche i brązowe albo dopóki nie pojawi się pierwszy przymrozek. Następnie zanieśmy kolby do pomieszczenia, gdzie możemy kontynuować suszenie.
3. W jaki sposób rozmnaża się kukurydzę?
Kiedy wysiewać nasiona kukurydzy?
Na wiosnę wstrzymajmy się z sianiem, dopóki temperatura gleby nie osiągnie na stałe temperatury 10°C (12-13°C dla supersłodkich odmian). Jeśli chcemy kontynuować uprawy, sadźmy wiosenne odmiany co dwa tygodnie. Ostatni raz powinniśmy posiać kukurydzę na 10 tygodni przed pierwszymi jesiennymi przymrozkami. Możemy także spróbować wysiać odmiany wczesne, średnie i późne w tym samym czasie na wiosnę.
Ile sadzić nasion kukurydzy?
Jeśli chodzi o bieżące potrzeby, zwykle wystarczy 10-15 sztuk na osobę. Kiedy chcemy robić przetwory lub zapasy, powinniśmy posadzić 30-40 roślin. Jedna roślina jest w stanie wydać 2 kolby (odmiany karłowate mogą dawać nawet 4 kolby). Zwykle 50-gramowa paczka nasion wystarcza na pokrycie 20-25 mb grządki.
W jaki sposób wysiewać nasiona?
Nasiona wysiewa się w rzędy oddalone od siebie co 60-90cm (50-60 cm dla odmian karłowatych). Z kolei w rzędzie zaleca się zachować odstęp około 20-25cm. Nasiona przykrywa się 3-4cm warstwą ziemi.
Porada: Lepiej stworzyć
blok kilku krótszych grządek z jedną odmianą
kukurydzy, zamiast budować jedną długą. W ten
sposób rośliny będą miały ułatwione wzajemne
zapylanie.
Jak pozyskiwać nasiona kukurydzy do wysiewu?
Jeśli chcemy uzyskać nasiona, by zachować je na następny sezon, uprawiajmy otwarcie pylące rośliny. Powieśmy na kolbach wodoodporne (ale nie plastikowe) torebki zanim zniknie wiecha. Kiedy kitki zaczną się pylić, usuńmy torebki i zapylmy ręcznie rośliny. Wybierzmy dobrze rozwinięte kolby, które chcemy zachować, i oznaczmy sznurkiem lub wstążką. Zbierzmy je, kiedy liście okrywowe są suche i brązowe lub po pierwszym przymrozku. Oderwijmy liście i powieśmy kolby w pomieszczeniu. Możemy je zdjąć, gdy będą zupełnie suche.
4. Jakie problemy występują w uprawie?
Jakie problemy dotyczą liści i łodyg?
- Nie pojawiają się siewki – przyczyną najczęściej jest zbyt niska temperatura gleby. Przesadźmy, gdy temperatura gleby osiągnie 10°C. Jeśli ziemia ma taką temperaturę, przyczyną mogą być także szkodniki, np. nicienie.
- Siewki nadgryzione na poziomie ziemi – sprawcą uszkodzeń jest najczęściej ploniarka zbożówka. Poszukajmy i zniszczmy owady znajdujące się w ziemi dookoła podstaw zniszczonych roślin. W przypadku dużych uszkodzeń warto zastosować środek owadobójczy.
- Dziury w liściach siewek – kukurydza często pada ofiarą ślimaków. Prześledźmy ślady wędrówek ślimaków. Dzięki temu będziemy mogli zlokalizować szkodniki. Rozrzućmy trochę popiołu drzewnego czy mączki bazaltowej. Pamiętajmy, by odnawiać tę warstwę po każdym deszczu.
- Szczytowe liście z małymi, okrągłymi dziurkami – sprawcą uszkodzeń są skrzypiarki. Zniszczenie liści jest bardzo poważne, ale następne pokolenia mogą wywiercać się w łodygę i kolby. Warto stosować insektycydy, np. Mospilan 20SP.
- Liście pokryte smugami, skarłowaciałe rośliny – przyczyną jest wirus mozaiki. Wyrwijmy i zniszczmy zainfekowane rośliny. W przyszłości starajmy się zdobyć rośliny odporne na tę chorobę. Postarajmy się też kontrolować mszyce, które roznoszą chorobę po ogrodzie.
- Liście pokryte szarozielonymi plamkami – przyczyną jest septerioza. Spryskajmy rośliny środkami opartymi na siarce. Czynność tę powtarzajmy co 2 tygodnie.
- Liście z małymi brązowymi kropkami – sprawcą najczęściej jest rdza. Spryskajmy rośliny środkami opartymi na siarce. Czynność tę powtarzajmy co 2 tygodnie.
- Na liściach występuje gołożer – sprawcą są chrząszcze – chrabąszcz majowy. Rankiem strząśnijmy chrabąszcze do pojemnika z roztworem mydła i zniszczmy je. Jeśli nie możemy sobie w ten sposób z nimi poradzić, zastosujmy środki owadobójcze, np. Mospilan 20SP.
- Łodygi łamią się, wewnątrz są dziury i gąsienice – sprawcą tych objawów jest pryszczarek pszeniczny. Wyrwijmy i zniszczmy zainfekowane rośliny. W przyszłym roku posadźmy kukurydzę w zupełnie nowym miejscu. Postarajmy się znaleźć odmiany mniej podatne na tego szkodnika.
Które problemy dotyczą kolb?
- Wygryzione dziury w kolbach i ziarnach – sprawcą uszkodzeń są larwy omacnicy prosowianki. Niezniszczone części kolb są nadal jadalne. Odchylmy liście okrywowe przykrywające kolby i usuńmy stamtąd owady, zanim spowodują dalsze zniszczenia.
- Niektóre lub wszystkie ziarna przestają się rozwijać – przyczyną jest najczęściej słabe pylenie lub niedobór składników odżywczych. W przyszłości zasadźmy rośliny w blokach, by zapewnić im dobrą wymianę pyłku. Upewnijmy się także, że nawozimy je odpowiednio.
- Liście okrywowe nie przylegają do kolby, wyjedzone ziarna – przyczyny najczęściej należy się doszukiwać w ptakach, dla których kukurydza stanowi doskonały pokarm. Aby zapobiec dalszym zniszczeniom, także na dopiero rozwijających się kolbach, chrońmy je pod papierowymi torbami.
- Liście okrywowe nie przylegają do kolby, wyjedzone ziarna – podobne uszkodzenia jak ptaki powodują także gryzonie. Specjalną taśmą przymocujmy liście okrywowe do kolb.
