W jaki sposób uprawiać i pielęgnować ogórki?

Ogórek siewny (Cucumis sativus L.) to gatunek warzywa z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae). Wywodzi się prawdopodobnie z gatunku Cucumis hardwickii dziko rosnącego u podnóża Himalajów. W Indiach uprawiany był już około 3 tysiące lat temu, później został szeroko rozpowszechniony i obecnie znany jest we wszystkich strefach klimatycznych. W zachodniej części Europy upowszechnili go Rzymianie, zaś do ludów słowiańskich dotarł z Bizancjum. W średniowieczu warzywo to pojawiło się w uprawie w Europie Północnej. W Polsce uprawa ogórka upowszechniła się w wieku XVI wieku. Owoce ogórka siewnego wykorzystywane są powszechnie w kuchni wielu krajów. Nazwa odnosi się zarówno do rośliny płożącej, jak i jej cylindrycznych, jadalnych owoców.

Ogórek tworzy rośliny o pokroju płożącym z owłosionymi, dłoniastymi i pięcioklapowymi liśćmi. Możliwa jest także uprawa pionowa przy podporach. Z kątów liści wyrastają żółte kwiaty, które dzielą się na trzy typy płci: męskie (z pręcikami), żeńskie (ze słupkiem) i hermafrodytyczne (organy żeńskie i męskie). Owocem jest jagoda mniej lub bardziej wydłużona, różnej wielkości, o skórce gładkiej lub pokrytej brodawkami, wypełniona nasionami. Kolor owoców jest zróżnicowany od ciemnozielonego do żółtego. Uprawia się wiele odmian gruntowych i szklarniowych w tym również odmiany partenokarpiczne, które nie wymagają zapylania i pozbawione są nasion.

Wartość żywieniowa ogórka polega głównie na smaku i usprawnianiu procesu trawienia. Owoce ogórka zawierają niewielkie ilości witamin i składników mineralnych. Ogórek w 96% składa się z wody i jest niskokaloryczny. Pomaga w usuwaniu nadmiaru wody z organizmu i dlatego znajduje zastosowanie w dietach odchudzających. Większość składników znajduje się nie w miąższu, lecz w skórce. Surowe owoce są dla niektórych osób ciężkostrawne, zawierają też askorbinazę, enzym, który utlenia witaminę C. Surowych owoców ogórka nie należy mieszać np. w sałatkach z innymi warzywami, takimi jak pomidory czy papryka, gdyż ich wzajemne działanie eliminuje witaminy. Dzięki zdolnościom regeneracyjnym soku ogórkowego, znalazł on zastosowanie w kosmetyce. Sok ogórkowy doskonale oczyszcza skórę i zalecany jest nawet dla skóry nadwrażliwej.

Ogórek ma właściwości orzeźwiające, gasi pragnienie, pięknie pachnie i równie dobrze smakuje. Można spożywać go na surowo, w postaci gotowanej, a także robić z niego pyszne przetwory na zimę. Świetnie nadaje się jako dodatek do kanapek, surówek i sałatek.

Ogórki można uprawiać w gruncie, szklarni oraz w tunelach foliowych. Do uprawy w gruncie powinniśmy wybrać miejsce osłonięte i dobrze nasłonecznione. Należy pamiętać, że ogórek jest wrażliwy nawet na najmniejsze przymrozki i ginie już przy 0°C. Optymalna temperatura wzrostu wynosi 18-25°C.

Ogórek najlepiej udaje się na glebach przepuszczalnych, ciepłych i zasobnych w próchnicę. Bogata w składniki pokarmowe i łatwo nagrzewająca się gleba to klucz do osiągnięcia dorodnych roślin i obfitych plonów. Najlepsze dla ogórka jest pH 6,5 - 7,0, czyli zbliżone do obojętnego. Dobrze jest przed uprawą zbadać glebę za pomocą kwasomierza i w miarę potrzeb zakwasić lub odkwasić. Warto jednak pamiętać, że w celu odkwaszenia gleby nawozy wapniowe, np. Dolomit ogrodniczy nie należy stosować w tym samym roku, co siew, bo ogórek nie lubi gleby świeżo wapnowanej. Glebę pod uprawę ogórków należy przekopać i wzbogacić dobrze rozłożonym obornikiem lub kompostem.

Ogórki możemy uprawiać w pierwszym roku po oborniku dlatego uprzednio warto wzbogacić glebę w ten materiał. W przypadku braku dostępu do świeżego czy przekompostowanego obornika warto zastosować Obornik granulowany. W uprawie ogórków sprawdzą się także inne nawozy organiczne, które oprócz dostarczenia składników pokarmowych korzystnie wpłyną na strukturę gleby i zawartość próchnicy. W tym celu doskonale sprawdzi się Biohumus Max wyprodukowany na bazie biohumusu czy Nawóz ekologiczny granulowany do warzyw. Dobrym rozwiązaniem jest także stosowanie gnojówek z pokrzywy. W przypadku braku dostępu do zielonego materiału problem można rozwiązać sięgając po Nawóz z pokrzywy. W celu uniknięcia pojawienia się objawów niedoboru składników pokarmowych należy także zastosować nawożenie mineralne. Właściwe uzupełnienie składników pokarmowych zapewni Nawóz granulowany do warzyw.

Ogórek wymaga wilgotnego podłoża oraz intensywnego podlewania gdyż ma stosunkowo płytki system korzeniowy, a wytwarza dużą masę zieloną. Największe zapotrzebowanie na wodę ma w okresie kwitnienia i zawiązywania owoców. Ponadto w przypadku nieregularnego podlewania reaguje zrzucaniem zawiązków, pomimo obfitego kwitnienia. Warto także pamiętać, że ogórków nie należy podlewać zimną wodą, gdyż powoduje to zahamowanie wzrostu i prowadzi również do opadania zawiązków.

Zmianowanie, a także uprawa współrzędna korzystnie wpływają na ogórki i w znacznym stopniu ochronią je przed chorobami i szkodnikami. Ze względu na znaczne wymagania pokarmowe ogórek uprawiamy po roślinach o średnich wymaganiach pokarmowych, uprzednio stosując nawożenie organiczne obornikiem lub kompostem. Należy także pamiętać, że nie jest wskazana uprawa ogórków po innych warzywach dyniowatych, np. po kabaczku, patisonie czy cukinii. W uprawie współrzędnej dobrym sąsiedztwem dla ogórka jest fasola, groch, kapusta, kalarepa, sałata, buraki, selery, szpinak, koper, cebula i kukurydza cukrowa. Z kolei źle rośnie w towarzystwie ziemniaków, rzodkiewki i pomidorów.

W pierwszym okresie uprawy ogórków, zwłaszcza jeśli nasiona zostały wysiane przed „Zimną Zośką” zalecane jest stosowanie białej agrowłókniny wiosennej. Materiał ten ochroni wysiane lub posadzone rośliny przed wiosennymi przymrozkami. Ponadto przyspiesza wzrost i plonowanie roślin. Agrowłókninę należy jednak bezwzględnie zdjąć na początku kwitnienia ogórka, ponieważ stanowiłaby przeszkodę dla owadów zapylających.

Ściółkowanie korzystnie wpływa na wzrost i rozwój ogórków. Dzięki zabiegowi skutecznie zapobiega się wzrostowi chwastów oraz nadmiernemu parowaniu wody z gleby. Ponadto ściółka zabezpieczy korzenie roślin przed wahaniami temperatury. Najodpowiedniejszym materiałem do ściółkowania ogórków jest czarna agrowłóknina lub agrotkanina.

Spulchnianie gleby w uprawie ogórków korzystnie wpływa na plony. Należy jednak pamiętać, żeby zabieg przeprowadzać dość płytko (na głębokość nie większą niż 2-3 cm) aby nie uszkodzić korzeni ogórka.

Ogórki gruntowe są wrażliwe na zachwaszczenie, zwłaszcza w początkowym okresie uprawy. Należy wiec regularnie usuwać chwasty, wyrywając je ręcznie bądź za pomocą motyczki czy pazurków. W uprawie płaskiej rozrastające się ogórki z czasem same hamują wzrost chwastów poprzez cieniowanie i przygniatanie ich masą pędów, liści i owoców.

Ogórki wysiane w pierwszej połowie maja można zacząć zbierać już w lipcu. W zależności od odmiany zbiór może trwać nawet do początku września. W okresie plonowania ogórki szybko rosną, najlepiej więc przeglądać je codziennie i zbierać w miarę dorastania. Ponadto częsty zbiór korzystnie wpływa na wytwarzanie się kolejnych zawiązków i dorastanie owoców. Z uwagi iż ogórki źle znoszą przechowywanie powinny od razu zostać przeznaczone do bieżącego spożycia lub na przetwory (kwaszenie, konserwowanie, sałatki). Jeśli planujemy przechować ogórki przez kilka dni, umieśćmy je w chłodnym miejscu, na przykład w piwnicy. Maksymalny okres przechowywania to 7 dni. W profesjonalnych chłodniach, w temperaturze od 1 do 2°C i przy wilgotności 80 - 90% ogórki można przechowywać nawet do 20 dni.

Ogórki najczęściej uprawiane są z siewu nasion bezpośrednio na grządkę. Nie należy się jednak za bardzo z nim spieszyć, ponieważ wiosną zdarzają się niekorzystne dla nich ochłodzenia. Nasiona wysiewać najlepiej wtedy, gdy temperatura gleby na głębokości 10 cm osiągnie około 12°C. Najszybciej kiełkują w wilgotnej i ciepłej glebie, wtedy ich wschody są równomierne. Zwykle możemy siać ogórki już w pierwszej połowie maja, jednak jest to uzależnione od temperatury gleby. Należy pamiętać, że ogórki gruntowe potrzebują dużo miejsca do rozrastania się, więc rzędy powinny być oddalone od siebie co około 120 - 130 cm. Nasiona siejemy gniazdowo (po 2-3 nasiona w punkcie) co 15 – 20 cm na głębokość około 2 cm.

Uprawa ogórków gruntowych z rozsady jest bardziej pracochłonna, ale przyspiesza zbiór owoców nawet o 3 tygodnie. Rozsadę najlepiej przygotować od razu w doniczkach lub wielodoniczkach, gdyż ogórki źle znoszą przesadzanie. Nasiona siejemy już w kwietniu. Do kiełkowania nasiona potrzebują światła i temperatury około 20-25°C. Do doniczek wypełnionych w 2/3 substratem torfowym wysiewamy po dwa nasionka. Po wschodach słabszą roślinkę usuwamy i dosypujemy ziemi do góry doniczki, co wpływa korzystnie na rozwój systemu korzeniowego rośliny. Rozsada jest gotowa na wysadzenie do gruntu po około 4-5 tygodniach, zwykle w drugiej połowie maja. Rośliny powinny mieć po kilka liści i wysokość około 15-25 cm. Tydzień przed wysadzeniem dobrze jest zahartować sadzonki, ograniczając podlewanie i wystawiając je na zewnątrz w ciągu dnia. Ogórki z rozsady sadzimy w rządkach nieco dalej od siebie niż przy metodzie z siewu (co 20-30 cm).