W jaki sposób uprawiać i pielęgnować pietruszkę?

Pietruszka zwyczajna (Petroselinum crispum) to gatunek rośliny dwuletniej z rodziny selerowatych (Apiaceae). Dziko rośnie na półwyspie Apenińskim i Bałkanach, w północno-zachodniej Afryce i na Wyspach Kanaryjskich. Ponadto występuje zdziczała w całej Europie, Ameryce, Afryce, Nowej Zelandii, Australii i Japonii. Z kolei w ogrodach przydomowych jest chętnie wysiewaną rośliną uprawną. W wyniku pracy hodowców otrzymano liczne odmiany uprawne różniące się m.in. m.in. wczesnością czy zastosowaniem (odmiany korzeniowe i liściowe).

Pietruszka w pierwszym roku tworzy przyziemną rozetę liści i palowy korzeń o funkcji spichrzowej. Jest on najczęściej barwy białej, o zwartym, twardym miąższu. Skład olejku eterycznego z korzeni jest prawie identyczny jak w przypadku liści. Połyskujące, odziomkowe liście pietruszki w zarysie trójkątne są potrójnie lub podwójnie pierzaste. Odcinki ogonkowe mają ząbkowaną krawędź. Liście łodygowe górne są drobniejsze. W drugim roku roślina tworzy nagą, rozgałęzioną w górnej części łodygę o wysokości 50-90 cm. Na jej wierzchołkach ukazują się drobne, w kolorze zielonożółtym kwiaty, zebrane w baldach złożonych od 10 do 20 szypułek. Owocem jest podługowato jajowata rozłupnia, barwy zielonkawobrunatnej, średnicy 2,5-3 mm.

Pietruszka jest rośliną dwuletnią, gdyż w pierwszym roku tworzy tylko część użytkową, czyli korzeń i liście, zaś w drugim roku uprawy zakwita i wydaje nasiona. Wówczas ze środka rozety wyrasta łodyga z kwiatostanem. Pietruszka wytwarza nasiona zużywając zawarte w korzeniu substancje zapasowe.

Nać pietruszki zawiera bardzo dużo prowitaminy A. Korzystne jest także równoczesne występowanie żelaza i witaminy C. Zawiera dużo chlorofilu. Dużo związków mineralnych występuje w korzeniach, a jeszcze więcej w nasionach. Olejek pietruszkowy z liści, który stanowi niewielki procent ich masy (0,01% u pietruszki korzeniowej, 0,04% u pietruszki naciowej) w większości zawiera apiol, mirystycynę i limonen. Pozostałe składniki to głównie mieszanina terpenów. Olejek pietruszki korzeniowej zawiera większy procent mirystycyny. Ponadto owoce zawierają flawonoidy i sole mineralne. Liście pietruszki zawierają także β-karoten (aż 5,410 mg).

Pietruszka posiada właściwości lecznicze dzięki obecnemu zarówno w zielu, jak i korzeniu, olejkowi eterycznemu. Szczególnie polecana jest gdy dochodzi do zmniejszonego wydalania moczu oraz zatrzymywania wody w organizmie (obrzęki), w stanach zapalnych nerek i pęcherza moczowego, w przypadku obecności kamieni nerkowych czy przy zaburzeniach trawienia. Dodatkowo składniki zawarte w surowcach farmaceutycznych działają rozluźniająco na mięśnie dróg moczowych oraz jelit. Przyczyniają się także do pobudzania produkcji śliny i soku żołądkowego. Pietruszka bywa także wykorzystywana w kosmetykach. Dzięki odkażającym właściwościom olejku eterycznego, jej wyciągi są stosowane w kosmetykach do pielęgnacji skóry trądzikowej i tłustej oraz w preparatach do włosów tłustych. Duża zawartość witaminy C stanowi świetne źródło antyoksydantów w kremach rozjaśniających i odmładzających. Poza tym wyciągi z pietruszki są obecne w kosmetykach wybielających, tonizujących skórę.

Pietruszka jest uprawiana jako warzywo, gdzie spożywany jest zarówno korzeń, jak i części zielone. Dostępne jest w kuchni przez cały rok, gdyż późne odmiany doskonale znoszą przechowywanie i mogą być spożywane w postaci świeżej przez całą zimę i wiosnę. Jadalny korzeń oraz liście mają wiele zastosowań w kuchni. Użytkowana jest najczęściej jako składnik zup, wchodzi w skład tzw. włoszczyzny. Pietruszkę warto serwować świeżo posiekaną. Można z niej także przygotować pyszny, owocowy koktajl z dodatkiem świeżej pietruszki. Będzie ona słabo wyczuwalna, a wzbogaci napój w witaminy i minerały.

Pietruszka jest warzywem o stosunkowo niewielkich wymaganiach glebowych.  Podłoże do jej uprawy powinno być lekkie, piaszczysto-gliniaste, dobrze spulchnione i wolne od kamieni. Wówczas korzenie mogą się swobodnie rozwijać i rosnąc prosto w dół. Prawidłowy rozwój korzeni na glebach cięższych czy wilgotnych będzie utrudniony. W takich warunkach silniej rosnące odmiany będą miały tendencję do rozwidlania się i tworzenia korzeni bocznych, co sprawia, że przydatność kulinarna warzyw będzie mniejsza. Wówczas lepszym rozwiązaniem jest uprawa odmian pietruszki naciowej .

Pietruszka jest rośliną klimatu umiarkowanego i ma niewielkie wymagania cieplne, dzięki czemu jej uprawa jest możliwa na całym obszarze Polski. Jest to warzywo odporne na niską temperaturę. Stosunkowo dobrze znosi przymrozki nawet do -9°C (zarówno siewki jak i dorosłe rośliny). Jednak dla prawidłowego wzrostu pietruszka korzeniowa wymaga optymalnej temperatury na poziomie 16-18°C. Aby uzyskać wysoki plon zaleca się uprawę na stanowisku słonecznym.

Utrzymywanie umiarkowanej wilgotności podłoża będzie sprzyjać prawidłowemu i bujnemu rozwojowi korzeni. Ziemia na grządkach z pietruszką nie powinna być zbyt wilgotna, ani zbyt sucha.  Najbardziej wrażliwa na suszę pietruszka jest w okresie wschodów i intensywnego wzrostu, kiedy to brak wody powoduje duży spadek plonu. Dlatego szczególnie w tych okresach konieczne jest regularne podlewanie marchwi. Z kolei na glebach ciężkich i wilgotnych korzenie łatwo gniją i pękają.

Pietruszkę warto uprawiać w płodozmianie, tak aby warzywo na te same grządki nie było wysiewane częściej niż raz na 3 lata. Pietruszka należy do warzyw o średnim zapotrzebowaniu na azot ale za to wyższym w inne minerały. Dlatego po nawożeniu obornikiem zaleca się uprawę warzyw o dużym zapotrzebowaniu na azot, a dopiero później uprawę pietruszki. Pietruszka należy do warzyw korzeniących się głęboko, dlatego dobrze jest ją uprawiać po warzywach korzeniących się płytko. Nie powinna zaś być uprawiana bezpośrednio po innych warzywach korzeniowych, takich jak marchew, seler czy burak ćwikłowy.

Pietruszka w płodozmianie 3-letnim może być uprawiana po warzywach dyniowatych (dynia, cukinia, ogórek), warzywach kapustnych (kalafior, kapusta głowiasta biała i czerwona, kapusta włoska) czy po kukurydzy cukrowej. W drugim roku wysiewamy pietruszkę, a w trzecim groch lub fasolę. Następnie nawozimy obornikiem i ponownie powtarzamy płodozmian. Z kolei w płodozmianie 4-letnim w pierwszym roku po oborniku można uprawiać warzywa kapustne (kapusty i kalafior), w drugim roku warzywa strączkowe (groch, fasola i bób), w trzecim roku cebulę i poplon (np. gorczyca biała) i na zakończenie w czwartym roku pietruszkę czy marchew.

Spulchnianie gleby w uprawie pietruszki korzystnie wpływa na plony. Niepożądane rośliny stanowią problem, zwłaszcza w początkowym okresie uprawy. Należy wiec regularnie usuwać chwasty, wyrywając je ręcznie bądź za pomocą motyczki czy pazurków. Zabieg przeprowadza się bardzo uważnie, aby wraz z chwastami nie usunąć młodych pietruszek. Pewną trudność może sprawiać usuwanie chwastów korzeniących się głęboko. Pietruszka z czasem sama przyhamuje wzrost chwastów poprzez cieniowanie i przygniatanie ich swoim ulistnieniem.

Najwcześniejsze odmiany pietruszki można wykopywać już na przełomie czerwca i lipca. Z uwagi na delikatny smak przeznacza się zwykle na bezpośredni użytek. Z kolei do przechowywania najodpowiedniejsze są późne odmiany, których okres wegetacji wynosi około 150 dni i zbiera się je zwykle we wrześniu i październiku. Korzenie przeznaczone do przechowywania powinny obeschnąć po wykopaniu. Nie mogą być także okaleczone ponieważ miejsca zranień łatwo ulegają infekcjom, zarażając pozostałe, zdrowe korzenie. Przed złożeniem w chłodnym miejscu należy również obciąć nać, tuż nad korzeniem. Pietruszkę przechowuje się najczęściej w kopcach, jednak najlepsze rezultaty daje przechowywanie w specjalnych przechowalniach o regulowanej temperaturze i wilgotności atmosfery.

Pietruszkę rozmnaża się poprzez wysiew nasion bezpośrednio do gruntu. Odmiany wczesne, na pierwszy zbiór można wysiewać już w marcu. Na wczesny zbiór praktykowany jest także siew ozimy w listopadzie i w grudniu, o ile pozwalają na to warunki atmosferyczne. Z kolei odmiany przeznaczone do przechowywania wysiewa się zwykle w kwietniu i w maju. Nasiona wysiewamy na głębokości od 1 do 2 cm. Odległość między rzędami powinna wynosić około 20cm u odmian wcześniejszych lub 25-30cm u odmian późnych do przechowywania. W rzędzie odległość pomiędzy roślinami powinna być taka, aby korzenie mogły swobodnie przyrastać na grubość, czyli 3-5cm. Jeśli pozostawimy rośliny rosnące zbyt gęsto, korzenie będą długie i cienkie. Aby zapewnić równomierny wysiew nasion dobrze jest uprzednio wymieszać materiał siewny z piaskiem. Ponadto poprzez zalanie nasion na 1 dzień wodą o temperaturze pokojowej można znacząco przyspieszyć proces kiełkowania. W sprzyjających warunkach wschody następują po około 3 tygodniach.