Szkodniki biegające i latające

Mogą zagnieździć się w mieszkaniach, spiżarniach, firmach, akademikach, czyli w bliskim otoczeniu człowieka. Domowe szkodniki biegające i latające żywią się resztkami żywności (karaluchy, muszki owocówki, rybiki), krwią ludzi oraz zwierząt (meszki, pluskwy), produktami spożywczymi (karaluchy, mole), tkaninami z wełny, futrami, piórami (mole), książkami (rybiki). Znając tryb życia tych szkodników, łatwiej się ich pozbyć.

SZKODNIKI BIEGAJĄCE
Karaluchy i karaczany prusaki – tryb życia i cykl rozwojowy
Karaluchy (karaczany wschodnie) mają po 2-3 cm długości oraz brunatnoczarne zabarwienie. Samce są uskrzydlone, ale zwykle biegają. Bezskrzydłe samice są nieco większe od samców. Karaczany prusaki zaś są brunatne i mniejsze od karaluchów. Ich długość wynosi 10-14 mm. Zarówno samice, jak i samce mają skrzydła lecz rzadko ich używają. Oba gatunki lubią miejsca ciepłe i wilgotne (giną w chłodnych pomieszczeniach). Mogą występować razem np. w tym samym mieszkaniu. Samice składają po około 20 jaj kilka razy w życiu. Szybciej rozmnażają się prusaki. Karaluchy i karaczany prusaki są wszystkożerne. Żywią się resztkami jedzenia.

Pająki – tryb życia i cykl rozwojowy
Większość pająków występujących Polsce żyje poza siedzibami ludzkimi. Tylko niektóre gatunki na stałe zadomowiły się w domach, pomieszczeniach gospodarczych, garażach, piwnicach, na strychach. To m.in. kątnik domowy, nasosznik trzęś, sidlisz piwniczny, zyzuś tłuścioch. Polują zwykle na inne owady (np. mole, muchy, muszki owocówki, a nawet karaczany). Zdarza się wśród nich kanibalizm.

Pająki dość rzadko same przychodzą do domów. Częściej to ich jaja trafiają do siedzib ludzkich, np. na starych meblach. Domowe pająki prowadzą skryty, raczej nocny tryb życia. Po spłoszeniu szybko uciekają. Zwykle można je zauważyć wieczorami, w czasie godów (latem), gdy poszukują partnerów i częściej wędrują po domu, oraz w dawno niesprzątanych pomieszczeniach. Czasem pająki, szukając pożywienia, wpadają do zlewozmywaka.

Pluskwy – tryb życia i cykl rozwojowy
To pasożytnicze, bezskrzydłe owady o długości około 5 mm i szerokości 3-4 mm, w kolorze czerwonobrunatnym. Żyją w miejscach, gdzie śpią ludzie oraz zwierzęta, najczęściej w mieszkaniach, noclegowniach, internatach, hotelach. Gnieżdżą się w tapicerkach mebli, materacach, zasłonach, za tapetami, listwami, obrazami. Żywią się krwią, którą wysysają specjalną ssawką. Ofiary atakują, gdy jest ciemno. Jeśli nie mają co jeść, zapadają w hibernację na kilka miesięcy.

Samice składają jaja wiele razy po 250-500 sztuk. Młode pluskwy rozwijają się szybko, jeśli mają ciepło. Już po 1-2 miesiącach zaczynają się rozmnażać. Pluskwy trafiają do domów ukryte np. w używanych meblach (zwłaszcza tapicerowanych). Można je też przypadkowo przywieźć w bagażu m.in. z wakacyjnego czy służbowego wyjazdu (pluskwy zdarzają się nawet w dobrych hotelach).

Rybiki – tryb życia i cykl rozwojowy
Ze względu na srebrzysty kolor i ruch ciała podczas biegania przypominają drobne rybki, stąd nazwa rybiki. Trudno je zauważyć, gdyż prowadzą skryty tryb życia. Najłatwiej dostrzec je w łazience tuż po włączeniu światła, np. w wannie lub brodziku prysznicowym. Uciekają wtedy do ich odpływów. Występują także w ogrzewanych bibliotekach i muzeach.

Rybiki nie mają skrzydeł, ich spłaszczone ciała porośnięte są szczecinkami. Do mieszkań dostają się np. poprzez kanalizację czy w starych książkach i dokumentach. Na świecie znanych jest około 500 gatunków rybików. Większość z nich żyje w lasach i jaskiniach, w ściółce, rozkładających się liściach i martwych pniach drzew. Niektóre, jak rybik cukrowy oraz rybik piekarniczy, zasiedlają mieszkania, biblioteki, muzea, archiwa, urzędy, piekarnie, firmy przetwarzające żywność, a nawet statki przewożące mąkę. Wszystkie rybiki mają aparaty gębowe przystosowane do żucia. Zjadają resztki organiczne, cukier, produkty spożywcze, skórę oraz materiały z celulozą, np. papier.

Rybki potrafią rozmnażać się nawet bez partnerów. Jaja (zwykle po kilka lub kilkanaście) składają w szczelinach mebli czy odpływów kanalizacyjnych. Zanim młode osiągną dorosłość, mija zwykle co najmniej rok. W porównaniu do innych szkodników domowych, rybiki rozmnażają się dość wolno. Preferują pomieszczenia ciepłe, w których temperatura wynosi 23℃ lub więcej. Szczególnie ciepłolubne są rybiki piekarniczne. Dlatego występują np. w piekarniach, gdzie temperatura jest zwykle wyższa niż w mieszkaniach. Jednocześnie mają w nich mnóstwo pożywienia w postaci mąki i cukru. Rybiki mogą przeżyć nawet rok bez pożywienia. Nie przenoszą chorób.

SZKODNIKI LATAJĄCE
Meszki – tryb życia i cykl rozwojowy
Znanych jest około 1750 gatunków meszek. W Polsce występuje prawie 50 z nich. Z wyglądu przypominają małe, czarne muszki z opalizującymi skrzydełkami. Zwykle mają po 3-6 mm długości.

Samice składają jaja (po 200-300 sztuk) w płytkiej, płynącej wodzie. Dlatego meszki często występują nad rzekami i strumieniami. Zwykle czatują na ofiary w zaroślach, na łąkach i skrajach lasów. Mogą wlatywać do domów zwabione ciepłem potencjalnych ofiar (ludzie i zwierzęta). Larwy oraz poczwarki żywią się resztkami organicznymi, które pobierają z wody. Samce zjadają nektar kwiatowy. Samice zaś odżywiają się krwią ludzi oraz zwierząt. W ślinie meszek jest substancja zapobiegająca krzepnięciu krwi. Ich aparat gębowy rozcina skórę i rozrywa tkanki. Z tak powstałej ranki samice wysysają krew.

Ukąszenia meszek powodują u ludzi świąd, ból, reakcje alergiczne. Tropikalne gatunki mogą przenosić chorobotwórcze organizmy. Meszki często atakują nozdrza zwierząt. Jeśli inwazja jest duża, zdarzają się przypadki padania bydła z powodu uduszenia. Pokąsane krowy mogą dawać mniej mleka.

Mole – tryb życia i cykl rozwojowy
Ich ulubione siedliska to szafki kuchenne oraz spiżarnie (mole spożywcze, znane też jako mole kuchenne) oraz szafy i garderoby (mole odzieżowe, znane również jako mole ubraniowe). Postacie dorosłe moli to małe, brązowawe motyle nocne o rozpiętości skrzydeł około 15 mm, które nie pobierają pokarmu. Żerują tylko ich gąsienice. W kuchniach zjadają np. mąkę, kaszę, makaron, otręby, pieprz, ciastka, cukierki, orzechy. W szafach żerują głównie na wełnianej odzieży, futrach, puchowych kurtkach. Od złożenia jaj do stadium dorosłego motyla mija od kilku tygodni do kilku miesięcy (szybciej, jeśli jest ciepło).

Muchy – tryb życia i cykl rozwojowy
W Polsce występuje blisko 300 gatunków owadów z rodziny muchowatych. Popularna jest zwłaszcza mucha domowa, której tryb życia związany jest z siedzibami ludzkimi. Żeruje i rozmnaża się zarówno w domach, jak i stajniach, oborach, kurnikach, chlewniach oraz wszędzie tam, gdzie przetwarzana jest żywność. Naukowcy obliczyli, że uderza skrzydełkami około 200 razy na sekundę. Jej długość wynosi do 8 mm (samice są większe od samców). Mucha domowa gustuje w resztkach żywności, nawozie zwierzęcym i wszelkich odpadkach. Pokarm najpierw rozpuszcza śliną, a następnie zlizuje. Może przenosić patogeny, w tym wywołujące choroby zakaźne, jak cholera, dur brzuszny, polio.

Samice składają jaja wiele razy po około 100 sztuk. Larwy rozwijają się bardzo szybko. Już po około 10 dniach są dorosłe i zaczynają się rozmnażać. Muchy domowe żyją około miesiąca.

Muszki owocówki – tryb życia i cykl rozwojowy
To drobne (2-4 mm długości), uskrzydlone owady. Na świecie znanych jest około 1500 gatunków muszek owocówek. Większość z nich nie jest szkodnikami upraw lecz bytują w domach, sklepach, magazynach, restauracjach, firmach przetwarzających żywność. Ich pokarmem są zwykle fermentujące owoce i warzywa, ale wiele gustuje też w gnijących grzybach, resztkach organicznych, spadzi, soku wypływającym z drzew i krzewów. W pomieszczeniach zasiedlają patery z owocami, kosze na śmieci, suszone owoce, otwarte słoiki z dżemami czy butelki po winie, piwie, sokach. Mogą się legnąć nawet w brudnych, mokrych ścierkach i mopach.

Rozmnażają się w temperaturze powyżej 10 stopni Celsjusza, czyli praktycznie cały rok. Zwabia je zapach fermentujących owoców. Do domu można je przynieść w torbie z zakupami, ale do pomieszczeń dostają się też przez drzwi, okna, otwory wentylacyjne. Zanieczyszczają żywność jajami, larwami, odchodami, drobnoustrojami.

Szkodniki biegające
Zwykle ich obecność zauważa się dopiero wtedy, gdy jest ich dużo. Szkodniki biegające, takie jak karaluchy, pająki, pluskwy, prusaki, rybiki są bowiem najbardziej aktywne nocą. Nie wszystkie są tak samo uciążliwe. Przykładowo, mieszkanie z pluskwami, karaluchami i prusakami jest nie do zniesienia. Bardziej akceptowalne zwykle są pająki, ale zdarzają osoby czujące na ich widok paniczny lęk. Pajęczyny, w które łapią swoje ofiary, np. muchy, są postrzegane za przejaw zaniedbanego, brudnego mieszkania. Odchody pająków zanieczyszczają ściany, podłogi, meble. To ciemne plamy lub smugi, pojedyncze lub zebrane w jednym miejscu (często w narożnikach pomieszczeń).

Szkodniki biegające, takie jak karaluchy, prusaki i rybiki, najłatwiej zauważyć wieczorem lub w nocy, po włączeniu oświetlenia. Uciekają wtedy do swoich kryjówek w zakamarkach pomieszczenia czy odpływów kanalizacyjnych. Obecności pluskiew można się domyślać po licznych ugryzieniach na skórze ludzi i domowych zwierząt. Spłoszone pluskwy wydzielają także charakterystyczny zapach przypominający aromat kolendry. Na krawędziach materaców można zauważyć ciemne plamy (odchody pluskiew), a czasem nawet znaleźć żywe owady.

Jeśli po blatach w kuchni, w szafce pod zlewozmywakiem lub w koszu na śmieci biegają „chrząszcze”, podejrzewać można, że są w niej karaluchy lub prusaki (często występują razem). Warto wtedy odsunąć lodówkę i sprawdzić, czy z tyłu nie ma na niej siedliska tych owadów. Jest tam ciepło i bardziej wilgotno, co sprzyja ich rozmnażaniu.

Rybiki najczęściej można zauważyć w wannach i brodzikach. Jednak największe szkody wyrządzają w kuchniach i piekarniach, w których zanieczyszczają żywność. Zjadają także książki, dokumenty, rysunki, czasopisma, zasuszone kwiaty, tapety, a nawet skórzane okładki. Papier i tapety, na których żerują rybiki, mają powierzchnie jak wytarte drobnym papierem ściernym oraz stają się kruche.

Szkodniki latające
Okresy największej aktywności większości szkodników latających to wiosna, lato i jesień (meszki, muchy, muszki owocówki). Przez cały rok żerują i rozmnażają się mole odzieżowe i mole spożywcze. Insektów aktywnych w ciepłe pory roku nie sposób nie zauważyć. Muchy i muszki owocówki zwabiają resztki żywności oraz produkty spożywcze pozostawione na stołach, blatach czy znajdujące się w koszach na śmieci. Zdarza się, że jest ich mnóstwo, zwłaszcza jeśli blisko są np. obora czy stajnia (muchy) albo w sezonie przygotowywania przetworów (muszki owocówki). Swoją obecnością uprzykrzają codzienne życie i zanieczyszczają produkty spożywcze. Muchy mogą przeszkadzać podczas snu, zwłaszcza nad ranem, a także w czasie posiłków. Meszki atakują głównie na zewnątrz, np. podczas wypoczynku na tarasie. Kąsają, by napić się krwi.

Skryty tryb życia prowadzą mole odzieżowe i mole spożywcze. Ich postacie dorosłe to małe motyle nocne, których, gdy siedzą na ścianie albo suficie, często nie podejrzewa się o niszczycielską działalność. Częściowo jest to prawda, gdyż szkody wyrządzają ich gąsienice (motyle nie pobierają pokarmu). O ich obecności świadczą wygryzione dziury i przetarcia w tkaninach czy wyliniałe futra (mole ubraniowe) oraz zanieczyszczenia (np. odchody i oprzędy gąsienic) w mące, kaszy, słodyczach, suszonych grzybach i innych produktach spożywczych.

Jak żywią się szkodniki biegające
Domowe szkodniki biegające żywią się krwią ludzi i zwierząt domowych (pluskwy), resztkami organicznymi i żywności oraz produktami spożywczymi (karaluchy, prusaki, rybiki), papierem i skórą (rybiki) albo polują na drobne organizmy, np. na muchy i muszki (pająki).

Jak żywią się szkodniki latające
W ich jadłospisie znajdują się odpadki i produkty spożywcze (muchy, muszki owocówki, mole spożywcze), tkaniny, futra, pióra (mole odzieżowe), krew ludzi i zwierząt (meszki). Najmniej wybredne są muchy. Zwabiają je zarówno resztki obiadowe, jak i mięso, wędliny, ciasto, mleko, jak i rozlana krew czy ekstrementy.

Jak zwalczać insekty biegające
Zwalczanie biegających insektów domowych jest trudne i często żmudne. Dlatego bardzo istotna jest profilaktyka, aby w ogóle nie trafiły do mieszkania czy firmy. Przede wszystkim trzeba pamiętać, że karaluchy, prusaki, pluskwy można przywieźć np. w bagażu z wakacji. Jaja pająków mogą być przyczepione do mebli kupionych np. na giełdach staroci. Rybiki czasem znajdują się w starych książkach.

Odkurzanie, pranie, stosowanie urządzeń parowych do czyszczenia, gęste siatki w kratkach wentylacyjnych, dezynfekcja odpływów kanalizacyjnych, bieżące usuwanie wszelkich resztek pożywienia, które mogą przyciągać owady, to proste sposoby, by eliminować zagrożenie inwazji szkodników biegających. Skuteczne są pułapki, dzięki którym można monitorować obecność insektów i szybko zlikwidować zagrożenie, np. Lep na prusaki (odławia też inne owady biegające).

Jeśli w pomieszczeniach czuć zapach kolendry, a nie używa się jej do przyrządzania dań, można podejrzewać, że są w nich pluskwy. Profilaktycznie warto przeglądać łóżka, pościel, kołdry, materace, obrazy (mogą się w nich gnieździć pluskwy).

Istnieje wiele skutecznych preparatów likwidujących domowe szkodniki biegające, jak Down Control Max Spray na pająki. Wiele środków zwalcza różne owady. Przykładowo, Bomba na pluskwy likwiduje także m.in. karaluchy, komary, meszki, muchy, pchły, prusaki, rybiki, a preparat 4Roach Gel żel na karaczany i inne biegające - również mrówki i rybiki.

Jak zwalczać insekty latające
Muchy, muszki owocówki i meszki dostają się pomieszczeń zwykle przez uchylone okna i drzwi. Aby temu zapobiec, należy montować w nich moskitiery (chronią też przed komarami) i stosować pułapki. Praktyczne są np. Lep okrągły na muchy i Pułapka na muszki owocówki. Na muchy oraz inne uciążliwe owady w pomieszczeniach stosuje się też preparaty w aerozolach, proszku, w postaci płytek. To np. Up Control Max Spray na muchy, Max płytka na owady czy Ascyp 10 WP+ na owady latające i biegające.

Na zewnątrz przed ukąszeniami przez meszki chroni odzież zakrywająca całe ciało oraz preparaty odstraszające owady. Bezpośrednio na skórę stosować można np. MAX DEET 50% płyn na komary, kleszcze i meszki.

Mole spożywcze mogą przywędrować do domu w mące czy kaszy kupionej w sklepie. Mole ubraniowe trafiają do szaf np. na używanej odzieży. Jedne i drugie odławia ta sama Pułapka na mole 2w1. Warto ją stosować profilaktycznie. Mole to jedne z najpopularniejszych szkodników domowych! Odzież można także wietrzyć na mrozie (mole giną w temperaturze –15°C i niższej). Jaja i gąsienice moli niszczy też pranie.