Jak zaprojektować własny ogród

Z artykułu dowiesz się:

1. O czym pamiętać przed rozpoczęciem projektu?

Gdzie czerpać inspiracje na własny ogród?

Najważniejszy jest pomysł. Można go poszukać w książkach i czasopismach ogrodniczych. Oglądanie cudzych działek czy ogólnodostępnych ogrodów botanicznych, rozmowy o pracach na zieleńcach toczone są wśród praktykujących w tej dziedzinie znajomych i sąsiadów to żywa inspiracja do zaprojektowania własnego ogrodu. Pewne rośliny bardziej przykuwają wzrok, nudzą potrzebę ich posiadania i otaczania się właśnie tego typu gatunkami. Kiedy spisujemy nazwy wybranych sadzonek, w myślach widzimy już przyszły, wymarzony ogród. Wtedy zazwyczaj pojawia się pragnienie umieszczenia także altany, oczka wodnego, uprawy ziół, posiadania strefy odpoczynku, miejsca do uprawiania sportu czy do radosnych harców dzieci lub zwierzęcych pupili.

Co należy wziąć pod uwagę przed przystąpieniem do projektu?

Kwintesencją pomysłu na ogród jak ze snu jest uwzględnienie własnego trybu życia i członków najbliższej rodziny (ewentualnie stałych potencjalnych bywalców, dzieci, zamiłowania do konkretnych roślin). Wskazane jest także zastanowienie się nad ilością czasu, pracy i pieniędzy, które będziemy musieli zainwestować w urzeczywistnienie naszych planów. Nie można przy tym zapominać o kosztownym oraz czasochłonnym utrzymaniu ogrodu. Być może w związku z kosztami trzeba będzie z czegoś zrezygnować, rozłożyć pracę i inwestycje na etapy lub poszukać tańszych materiałów i roślin. A może wręcz przeciwnie – dojdziemy do wniosku, że nie bardzo widzimy siebie w roli projektantów ogrodów i wolimy zatrudnić specjalistów, by cieszyć się efektami ich pracy. Jednak wytrwałość, cierpliwość i uruchomienie wyobraźni przestrzennej mogą nam sprawić mnóstwo frajdy. Już sam wysiłek na świeżym powietrzu to czysta przyjemność i satysfakcja. Warto więc samodzielnie lub w doborowej ekipie zakasać rękawy i zabrać się do pracy ogrodniczej.

Jakie zagadnienia prawne należy uwzględnić przed projektowaniem?

Decydując się na zagospodarowanie działki, musimy uwzględnić nie tylko warunki zabudowy wynikające z planu zagospodarowania przestrzennego, ale również przepisy prawa cywilnego regulujące stosunki sąsiedzkie (tzw. prawo sąsiedzkie). Ma ono rozwiązywać konflikty między właścicielami sąsiednich nieruchomości. Prawo to w niewielkim stopniu ogranicza nasze działania, nakazuje jedynie, by właściciel nieruchomości powstrzymał się od działań zakłócających korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Oznacza to, że nie możemy budować dróg, ogrodzeń czy obiektów małej architektury, które utrudniałyby korzystanie sąsiadom z ich posesji lub negatywnie wpływały na elementy tej posesji (np. zacienienie domu powodujące jego zawilgocenie). Nie powinniśmy również sadzić zbyt blisko granicy działki drzew powodujących zacienianie i wyjaławianie gruntu sąsiada. Zatem planujmy nasz ogród tak, by nie popsuć stosunków sąsiedzkich.

2. Jak wygląda projektowanie ogrodu?

Jak przebiega pierwszy etap projektowania?

Zaczynamy od rozrysowania planu naszej działki. Na papierze milimetrowym w dowolnej skali (najwygodniej 1:100 – centymetr na planie odpowiada metrowi w terenie) sporządzamy mapę;
Na siatkę nanosimy istniejące obiekty, (np. dom, większe wzniesienia, taras, itd.) oraz zagłębienia terenu;
Mierzymy średnice koron istniejących drzew i zaznaczamy je na planie kółkami odpowiedniej wielkości, uwzględniając także drzewa rosnące na granicy posesji i tuż za nią, ze względu na prawdopodobieństwo rzucania cienia na ogród;
W podobny sposób zaznaczamy krzewy i rośliny, które planujemy pozostawić w ogrodzie;
Kolejno zaznaczamy instalacje podziemne: elektryczną, sanitarną, gazową, gdyż nie można nad nimi sadzić drzew;
Warto także ocenić sąsiedztwo działki, zarówno piękne widoki, jak i rzeczy które chciałaby się zasłonić, choćby uciążliwą uliczkę lub brzydki mur;
Zaznaczamy rzeczy, których nie widać na pierwszy rzut oka: północ, strefę słońca i cienia, kierunek najczęściej wiejących wiatrów - w tym celu koniecznie należy dobrze zapoznać się z terenem przeznaczonym na nasz wyśniony ogród;
Wykonujemy kilka kopii planu, aby mieć na czym szkicować dalsze pomysły.

Jakie strefy funkcjonalne należy uwzględnić w ogrodzie?

reprezentacyjna (czyli przedogródek - przestrzeń przed wejściem do domu);
rekreacyjno-wypoczynkowa (za domem – taras, grill, plac zabaw, miejsce do uprawiania sportów);
użytkowa (ogródek warzywny i ziołowy, drzewa i krzewy owocowe);
gospodarcza (np. altana na narzędzia).

Informacja Pamiętaj: Strefy funkcjonalne w ogrodzie należy zagospodarować według zasady od ogółu do szczegółu, tzn. zaznacza się najpierw ścieżki, murki, schody, pergole, oczka wodne, itp., a w końcu szuka się miejsc na rośliny.

Jakie elementy architektury umieszcza się w projekcie?

Mała architektura ogrodowa to obok roślin bardzo istotny element organizujący przestrzeń w naszym ogrodzie. Obiekty te pełnią funkcję estetyczną (np. kapliczki, rzeźby, fontanny) lub praktyczną (np. tarasy, altany, pergole, huśtawki, grille, murki, schody). Zazwyczaj jednak łączą w sobie obydwie wspomniane funkcje. Ponadto wszystkie elementy małej architektury ogrodowej powinny współgrać z otaczającą je roślinnością.

Taras – to coś w rodzaju przedłużenia salonu lub kuchni, dającego możliwość wypoczynku czy wygodnego spożywania posiłków na świeżym powietrzu. Do jego budowy używa się najczęściej drewna. Taras to odpowiednie miejsce do ekspozycji roślin w donicach i pojemnikach. W tej roli dobrze sprawdzą się zarówno iglaki (cyprysiki, tuje, jałowce, karłowe sosny), jak i rośliny kwiatowe (bieluń, pelargonie, fuksje czy egzotyczne palmy).
Altana – to najczęściej drewniana konstrukcja na planie wielokąta lub koła, ulokowana z dala od głównego budynku. Altanę można zakupić gotową w sklepie budowlanym lub zamówić w profesjonalnej firmie, która wykona ją według własnego lub naszego projektu.
Huśtawki – buduje się z drewnianych lub metalowych elementów. Siedziska mogą być wykonane z miękkich dekoracyjnych materiałów odpornych na warunki atmosferyczne.
Gril – stanowi jedną z większych atrakcji w ogrodzie. Najlepszym materiałem na ten element architektury jest cegła klinkierowa bądź kamień.
Pergole i trejaże – to drewniane, ażurowe konstrukcje, często w kształcie tunelu, stanowiące podporę dla roślin, a dla odpoczywających zaciszny zakątek. Na pergolach doskonale rosną powojniki, glicynie, wiciokrzewy i pnące odmiany róż.
Mury i murki – są niezwykle praktycznym elementem ogrodu. Takie podwyższenie i obsadzenie go roślinnością stanowi m.in. zabezpieczenie przed osuwaniem się gruntu, ogrodzenia czy po prostu element dekoracyjny.
Drogi i ścieżki – umożliwiają przemieszczanie się w ogrodzie. Te biegnące wśród roślinności są zazwyczaj kręte i nieutwardzone. Buduje się je z luźnych materiałów, takich jak kora, żwir, deski czy wbijane w ziemię kołki. Dzięki temu doskonale komponują się z otoczeniem. Natomiast drogi prowadzące do budynków powinny być wygodne i umożliwiać sprawne przemieszczanie się. Dlatego też buduje się je z twardych materiałów, naturalnego kamienia, kostki brukowej czy drewna. Wzdłuż dróg i ścieżek ładnie wyglądają kolorowe rabaty z bylinami, a pod względem praktycznym dobrze sprawdza się zestaw niskich, zwartych roślin tworzących kobierce (np. macierzanka, rogownica, czyściec, żagwin czy karmnik ościsty).

O czym należy pamiętać w dalszej części projektowania?

Szkicując ścieżki, zazwyczaj lokuje się je w taki sposób, aby prowadziły do jakiegoś ciekawego zakątku lub punktu widokowego;
W miejscach, po których chce się przejść suchą nogą lub wygodnie przejechać taczką, warto położyć utwardzoną powierzchnię, natomiast w przedogródku świetnie wyglądają proste drogi zapewniające łatwe przejście od furtki do drzwi wejściowych lub przejazd od bramy do garażu;
Należy pamiętać o oddzieleniu śmietnika od reszty ogrodu;
W strefie rekreacji lokuje się taras, altanę, wiatę z kominkiem, miejsce na ognisko albo oczko wodne; tutaj ścieżki mogą mieć bardziej wymyślne linie.

Jakie triki można wykorzystać przy projektowaniu ogrodu?

ogród wyda się zwiększy, jeżeli podzieli się go na odrębne przestrzenie, w optycznym powiększeniu ogrodu pomoże też wytyczenie zaokrąglonych linii, a jeśli działka sąsiaduje z łąką, lasem lub wodą, to dobrze otworzyć ją w ich stronę, tworząc ciekawe okno widokowe;
sadzenie roślin zaczyna się od drzew i od założenia trawnika, a obsadzenie rabat kwiatowych zostawia się na koniec;
duża różnorodność gatunków sprawia wrażenie chaosu, a duża liczba roślin optycznie pomniejsza przestrzeń;
zwarte bryły zieleni stosuje się, by wydzielić strefę wypoczynkową albo przesłonić nieciekawy widok;
Warto rozejrzeć się po okolicy, by się zorientować jakie rośliny rosną tu lepiej, a jakie nie, jednak zwykle łatwiejsze w uprawie są większe i starsze rośliny, które szybciej się aklimatyzują i sprawiają mniej kłopotów.

W jaki sposób zaaranżować ogród w zabudowie szeregowej?

W przypadku aranżacji ogródka w zabudowie szeregowej na niedużym obszarze musimy pogodzić wiele funkcji. Wobec tego dobrze jest wizualnie połączyć ogród z wnętrzem domu. Wtedy stanie się on rodzajem dodatkowego pokoju. W ty celu kontynuujemy w ogrodzie styl wnętrza, tak by te dwie przestrzenie tworzyły spójną całość. By zapewnić sobie intymność i uchronić się przed spojrzeniami sąsiadów, można postawić duże donice z roślinami lub stworzyć osłaniający nasyp z niskimi roślinami, co z pewnością powiększy optycznie teren. Ogradzając się od sąsiedztwa, należy jednak pamiętać o odpowiednim nasłonecznieniu, wysokie, szczelne przesłony wprowadzają intymność, ale zmniejszają ilość światła. Ażurową, przepuszczającą światło przesłonę stworzą żywopłoty i pnącza zrzucające liście na zimę. Jeśli planujemy grille lub zabawy z dziećmi, to utwardzona powierzchnia sprawdzi się na pewno. Żeby ogród nawiązywał stylistycznie do wnętrza budynku, można wykończyć podłogę na tarasie za pomocą materiałów podobnych do użytych w salonie, co powiększy obie powierzchnie. Oczywiście dodatki w ogrodzie (np. lamy, pufy, itp.) pięknie komponują się z całością krajobrazu, jeśli korelują z dodatkami wewnątrz domu. Na niewielkiej przestrzeni sprawdzą się też sztuczki optyczne w postaci luster. To taki bardziej nowoczesny styl. Obecnie bardzo modne jest sadzenie różnych roślin w zbliżonych kolorach.

Jak zaprojektować ogród położony na skarpie?

Głównym czynnikiem determinującym projekt jest nachylenie stoku, które powoduje, że możemy mieć do dyspozycji za mało płaskich powierzchni, trudności w przemieszczaniu się oraz zagrożenie erozją. Dlatego też często potrzebna jest korekta ukształtowania terenu polegająca na ścięciu podstawy skarpy w celu powiększenia powierzchni płaskich. Na takich działkach nieodzownymi elementami są murki i ściany podtrzymujące masy ziemi, wydzielające trasy, otaczające zagłębienia lub podwyższone rabaty. Szlaki komunikacyjne (ścieżki i drogi) zastępuje się schodami. Mają one nie tylko znaczenie funkcjonalne, ale i ozdobne. Wśród roślin powinny znaleźć się gatunki niskie i rozłożyste oraz takie, których system korzeniowy będzie podtrzymywał glebę na stokach, np. irga pozioma, jałowiec płożący. Zaletą położenia na stoku jest możliwość zorganizowania ogrodu na kilku poziomach.

3. Jak dobrać rośliny do ogrodu?

Jaka funkcję pełnią rośliny w ogrodzie?

Rośliny mają przede wszystkim zdobić ogród i pełnić odpowiednie funkcje kompozycyjne – jedne wyznaczą przestrzenie ogrodu, inne stworzą poziome płaszczyzny, pokrywając dywanowo powierzchnię, a zadaniem jeszcze innych będzie zasiedlenie murków lub miejsc pomiędzy kamieniami na skalniku. Na większych powierzchniach sprawdza się tzw. runo parkowe, składające się głównie z roślin kobiercowych. Ładnie będą wyglądać umiejscowione pomiędzy nimi cebule roślin ozdobnych i nieduże krzewy. Sprawdzą się tam, gdzie nie ma dobrych warunków do utrzymania trawnika, jest za to sporo wilgoci i cienia. Wyjątkowy klimat stworzą byliny i bluszcze.

Informacja Pamiętaj: Wybierając gatunki roślin do ogrodu, trzeba wziąć pod uwagę rodzaj gleby, jej wilgotność oraz nasłonecznienie działki.

Które gatunki sprawdzą się w pełnym słońcu?

Rośliny, które lubią słońce ta takie, które jednocześnie dobrze znoszą suszę, bo ich liście pokryte są srebrnymi włoskami lub woskiem (czyściec, mikołajek, oliwnik, rokitnik) albo są grube i sztywne (juki, liliowce, wiele trwa). Słońce lubią też rośliny o fioletowych lub bordowych liściach oraz niektóre o liściach żółtych lub żółtozielonych. Jeśli zostaną posadzone w cieniu, niekiedy tracą barwę i zielenieją.

Czy w cieniu można sadzić rośliny?

Rośliny preferujące półcień lub cień to rośliny o dużych, delikatnych liściach (funkie, języczki, paprocie), ale i o liściach żółtych. Najlepiej lokować w miejscach oświetlonych rozproszonym , subtelnym światłem. Znane są też rośliny, które pomimo że mają liście dwubarwne, najlepiej rosną w cieniu lub półcieniu – należą do nich parkowe lub leśne runa (gajowiec, miodunka), doskonale zdobią zacienione miejsca, niesłusznie uznawane za nieprzydatne.

Informacja Pamiętaj: Należy odpowiednio dobrać gatunki do warunków panujących w ogrodzie, choćby po to by uniknąć chorób i osłabienia roślin. Jeśli nie chcemy co roku zmieniać wyglądu ogródka, warto zainwestować w gatunki długowieczne, które wymagają szczególnej uwagi przy planowaniu, bo przecież wybrane drzewa i krzewy spędzą wiele lat w warunkach, które im stworzymy.

Jakie zasady są ważne przy doborze kolorystyki roślin?

najbezpieczniej jest zaprojektować poszczególne części ogrodu w jednej tonacji kolorystycznej;
jeżeli taki zabieg wydaje się monotonny, warto kierować się zasadami doboru barw i nie łączyć przy tym zbyt wielu kolorów, aby w efekcie uniknąć wrażenia chaosu i bałaganu;
aby zapewnić harmonię w ogrodzie, lepiej jest wprowadzić mniej barw, niż liczyć na „zaplanowany chaos”;
różnobarwne kompozycje lepiej wyglądają na dużych przestrzeniach, czyli w dużych ogrodach;
w małym ogrodzie lepiej wyglądają dwu-trzybarwne zestawienia, powtarzane na całej jego powierzchni.

Jak zaaranżować ogród z przewagą żółtego koloru?

Rośliny w kolorze żółtym sprawiają wrażenie ciepła i kojarzą się ze słońcem. Świetnie wyglądają z niebieskim, fioletowym i szarym.

wiosenne kwiaty: rannik zimowy, żonkil, krokus, pięciornik, ziarnopłon, kaczeniec, przykwiatek.
letnie kwiaty: słonecznik, nasturcja, nagietek, aksamitka, rojnik, wiesiołek, uczep, liliowiec, rudbekia, krwawnik, nawłoć ogrodowa, trojeść kropkowana.
krzewy: oczar, forsycja, mahonia pospolita, złotlin, pigwowiec, dziurawiec kielichowaty.

Jakie zalety mają rośliny w kolorze pomarańczowym?

Rośliny w kolorze pomarańczowym ożywią i ogrzeją każdą kompozycję ogrodową.

wiosenne kwiaty: krokus (pomarańczowo-żółty z brązowymi żyłkami).
letnie kwiaty: aksamitka, liliowiec, nagietek, rudbekia, miechunka (torebki nasienne).
krzewy: pigwowiec (kwiaty), igra i ognik szkarłatny (owoce).
pnącza: milin amerykański, wiciokrzew (owoce).

Czy sprawdzi się ogród w czerwonej kolorystyce?

Rośliny w kolorze czerwonym dodają wyrazistości i przyciągają uwagę.

letnie kwiaty: szałwia, mak, krokosomia, tawułka.
krzewy: fuksja, głóg, krzewuszka cudowna.
owoce roślin: głóg, irga, ognik.
liście roślin: koleus, berberys, winobluszcz (jesienią), klon palmowy, perukowiec.

Dlaczego rośliny w kolorze różowym chętnie sadzimy?

Rośliny w kolorze różowym sprawdzają się w zestawieniu z kolorem fioletowym i żółtym, a z białym dodadzą ogrodowi świeżości i lekkości.

wiosenne kwiaty: wawrzynek wilczełyko, stokrotka, niezapominajka.
letnie kwiaty: floks, dzwonek, kosmos, tawułka, goździk siny, ślazówka, lędźwian szerokolistny, mak, wilec.
krzewy i drzewa: magnolia, wiśnia japońska, tamaryszek, głóg, hortensja, krzewuszka cudowna, tawuła japońska.

Czy warto zdecydować się na dominację białych roślin?

Rośliny w kolorze białym dają uczucie świeżości i chłodu, a także elegancji.

wiosenne kwiaty: przebiśnieg, konwalia, margaretka, niezapominajka, stokrotka.
letnie kwiaty: kosmos, goździk siny, dzwonek, gipsówka, rumianek, liatra kłosowa.
krzewy: magnolia, pieris japoński, laurowiśnia wschodnia, żylistek, głóg, bez czarny, kalina koralowa, jaśminowiec, hortensja bukietowa, tawuła wczesna, igra, żylistek, lilak (bez).
pnącza: hortensja pnąca.

Jakie gatunki o niebiesko-fioletowej kolorystyce sprawdzą się w ogrodzie?

wiosenne kwiaty: cebulica, przylaszczka, szafirek, niezapominajka, barwinek, brunera, sasanka, krokus.
letnie kwiaty: ostróżka, lobelia, szałwia, przetacznik, dzwonek, chaber, przymiotno ogrodowe, kocimiętka, żeniszek, lawenda, liatra, heliotrop.
krzewy: hortensja, psinka (szafirowa burza).

Które gatunki wyróżniają się srebrzysto-szarym zabarwieniem?

Rośliny w kolorze srebrzysto-szarym stanowią spokojne tło i dodają elegancji.

kwiaty: szarotka, przegorzan, mikołajek i dziewięćsił bezłodygowy.
krzewy i drzewa: rokitnik zwyczajny, wierzba szara.
liście roślin: starzec srebrzysty, lawenda, lebiodka, szałwia, ostrogowiec, rogownica kutnerowata, goździk siny, czyściec wełniasty, przetacznik kłosowy, kostrzewa sina.