Jakie rośliny nadają się na nawozy zielone

Z artykułu dowiesz się:

1. Czym charakteryzują się nawozy zielone?
2. Jakie gatunki roślin nadają się na nawóz zielony?

1. Czym charakteryzują się nawozy zielone?

Co to są nawozy zielone?

Nawozy zielone to świeża masa roślinna, która wprowadzona zostaje do gleby w celu podniesienia jej żyzności. Rośliny na nawóz zielony mogą być wysiewane, jako plon główny, międzyplon lub poplon. Nawożenie zielone stosowane było już w Indiach i Chinach około trzech tysięcy lat temu, a w Europie za czasów Cesarstwa rzymskiego. Nawozy zielone na popularności zyskały w drugiej połowie XIX wieku, gdy odkryto symbiozę roślin motylkowych z bakteriami brodawkowymi żyjącymi w brodawkach korzeniowych roślin.

W jaki sposób określa się przydatność roślin na nawóz zielony?

Wartość poszczególnych gatunków roślin, które uprawia się na nawóz zielony, określa się na podstawie wysokości masy organicznej oraz ilości dostarczanych do gleby składników pokarmowych. Najlepsze są gatunki, które mają szybki wzrost i dają w krótkim czasie duży plon masy organicznej. Stosując właściwy dobór roślin przeznaczonych na nawozy zielone w zależności od warunków glebowo-klimatycznych i racjonalne zabiegi agrotechniczne można w dużym stopniu zwiększyć żyzność i urodzajność zwłaszcza gleb lekkich.

Dlaczego rośliny motylkowe są najbardziej cenione?

Do uprawy na nawozy zielone doskonale nadają się rośliny motylkowe (np. łubin żółty, seradela, peluszka). Wzbogacają one glebę nie tylko w substancję organiczną, ale także są obfitym źródłem azotu oraz wielu innych cennych składników pokarmowych. Wartość nawozowa tej formy dokarmiania roślin zależy m.in. od ilości i składu chemicznego przyoranej masy. Największą skuteczność nawozy zielone wykazują na glebach lekkich oraz ubogich w próchnicę. Odpowiednio dobrana mieszanka międzyplonowa może równoważyć nawet 0,75 wartości nawozowej pełnej dawki obornika.

Czym charakteryzują się rośliny motylkowe?

Szybkim wzrostem i dużą masą organiczną.
Dużą zdolnością wykorzystania azotu pobranego przez bakterie korzeniowe z powietrza oraz innych składników pokarmowych z gleby.
Małymi wymaganiami glebowymi.

Ile składników dostarczają rośliny na nawóz zielony?

Łubin żółty – z uprawy na powierzchni 100m² dostarczymy do gleby około 116kg suchej masy oraz 2,5kg azotu, 0,5kg fosforu i 1,8kg potasu.
Peluszka - z uprawy na powierzchni 100m² dostarczymy do gleby około 110kg suchej masy oraz 2,6kg azotu, 0,8kg fosforu i 1,3kg potasu.
Seradela - z uprawy na powierzchni 100m² dostarczymy do gleby około 103kg suchej masy oraz 2,2kg azotu, 0,6kg fosforu i 2,5kg potasu.
Gorczyca - z uprawy na powierzchni 100m² dostarczymy do gleby około 100kg suchej masy oraz 1kg azotu, 0,5kg fosforu i 1,5kg potasu.

Co to są bakterie brodawkowe?

Bakterie brodawkowe nazywane także bakteriami korzeniowymi to glebowe mikroorganizmy, które żyją w symbiozie z roślinami motylkowatymi. Dzięki ich obecności na korzeniach tych roślin tworzą się narośla, czyli tzw. brodawki korzeniowe. Bakterie te mają zdolność wiązania wolnego azotu z powietrza, dzięki czemu zaopatrują rośliny w azot (40-550 kg N/ha/rok). W wyniku tej symbiozy rośliny przeznaczone na nawóz zielony dają plony o dużej zawartości azotu. W rezultacie przekłada się to na znaczne poprawienie jakości gleby.

Jakie bakterie brodawkowe występują na korzeniach roślin?

Najczęściej spotykane bakterie brodawkowe to Rhizobium leguminosarum (występują na korzeniach grochu, fasoli, bobu, soczewicy i koniczyny) oraz Bradyrhizobium japonicum (występują na korzeniach łubinu i soi). Ponadto na niektórych gatunkach roślin motylkowych spotykane są także bakterie z rodzaju Azorhizobium, Sinorhizobium i Mesorhizobium.

Od czego zależy efektywność symbiozy?

Nadmierna chemizacja upraw prowadzi do zubożenia gleb w bakterie brodawkowe. Nawet stosowanie zapraw nasiennych opóźnia tempo wzrostu szczepów Rhizobium i Bradyrhizobium oraz zmniejsza liczebność i wielkość ich kolonii. Dlatego w celu zapewnienia jak największej efektywność symbiozy między roślinami motylkowatymi a bakteriami brodawkowymi należy ograniczyć stosowanie pestycydów oraz unikać zanieczyszczeń gleby metalami ciężkimi. Negatywny wpływ na symbiozę ma także obecność bakteriofagów i niektórych szkodników glebowych (np. oprzędzika), które niszczą brodawki korzeniowe.

Kiedy wysiewać rośliny na nawóz zielony?

Wybierając konkretny gatunek rośliny na nawóz zielony, należy kierować się terminem jego siewu, rodzajem gleby i celem jego przeznaczenia. Od lipca do połowy sierpnia wysiewamy rośliny, które zostaną przekopane jesienią (np. łubin czy gorczyca). Natomiast na przełomie sierpnia i września wysiewa się gatunki zimotrwałe, które będą przekopane dopiero na wiosnę. takie jak: żyto, wyka ozima, które będą przekopane wiosną.

Czy nawozy zielone poprawiają fitosanitarny stan gleby?

Nawozy zielone mają zdolność poprawiania fitosanitarnego stanu gleby, poprzez zahamowanie rozwoju larw, nicieni i innych patogenów. Należy jednak pamiętać, aby nie uprawiać roślin z tej samej rodziny bezpośrednio po sobie. Wyjątek stanowi biofimigacja, czyli metoda zwalczania kiły kapusty przy pomocy innych roślin z rodziny krzyżowych (np. czarna rzepa, gorczyca, rzepak ozimy).

Jakie gatunki roślin posiadają działanie fitosanitarne?

Gorczyca biała, rzepik, rzodkiew oleista – hamują one rozwój nicieni, drutowców oraz utrudniają kiełkowanie chwastów.
Gryka - hamuje rozwój pędraków i kiełkowanie nasion chwastów.
Nostrzyk – to gatunek bardzo odporny na suszę. Skutecznie odstrasza gryzonie w uprawach polowych. Dodatkowo jest ceniony przez pszczelarzy, gdyż kwiaty są miododajne.

Jakie korzyści przynosi uprawa roślin na nawóz zielony?

Dostarczają niezbędne dla roślin składniki pokarmowe, a zwłaszcza azot (rośliny motylkowe).
Wzbogacają glebę w próchnicę (duża ilość masy zielonej).
Poprawiają strukturę gleby (staje się bardziej pulchna, m.in. dzięki głębokiemu systemowi korzeniowemu roślin motylkowych).
Zwiększają aktywność mikrobiogiczną gleby (obecność bakterii brodawkowych).
Zmniejszają skutki erozji i wymywanie składników pokarmowych (składniki zatrzymywane są przez korzenie roślin motylkowych).
Stanowią ochronę przed wysuszaniem się gleby (duże zagęszczenie roślin ogranicza parowanie wody z gleby).
Zmniejszają zachwaszczenie (dzięki dużemu zagęszczeniu hamują kiełkowanie i utrudniają rozwój chwastów).
Poprawiają zdrowotność roślin (ochrona przed chorobami, np. kiła kapusty oraz przed szkodnikami, np. pędraki i nicienie).

Kiedy i w jaki sposób przekopać rośliny na nawóz zielony?

Termin przekopania roślin na nawóz zielony uzależniony jest m.in. od gatunku gleby czy szybkości rozkładu masy zielonej. Na glebach cięższych i gliniastych rośliny przekopuje się jesienią. Rozkład i mineralizacja masy roślinnej jest w nich powolniejsza i nie grozi wymywanie składników pokarmowych z rozłożonej masy roślinnej. Na glebach lekkich celowe jest pozostawienie roślin na okres zimy i przekopanie ich dopiero wczesną wiosną. Na glebach tych bowiem następuje szybszy rozkład masy roślinnej, co może powodować większe straty składników pokarmowych przez wymywanie z warstwy uprawnej gleby. Na glebach zwięźlejszych, w których rozkład masy roślinnej przebiega wolniej, należy nawozy zielone przekopywać płycej, zaś na lekkich – głębiej. Niezależnie jednak od właściwości fizycznych gleby, rośliny uprawiane na nawóz zielony należy przekopywać nie płycej niż na 15cm.

Jak długo działają nawozy zielone?

Nawozy zielone wpływają na zwiększenie plonu roślin nie tylko bezpośrednio po nich uprawianych. Działają one na danym polu również w latach następnych. Na ogół im większa jest masa przekopanych nawozów zielonych i im wolniej ulega ona rozkładowi, tym silniej występuje i dłużej może trwać jej działanie następcze.

2. Jakie gatunki roślin nadają się na nawóz zielony?

Łubin żółty – wzbogaca glebę przede wszystkim w azot. Posiada bardzo długie korzenie. Wysiew od kwietnia do września (około 1,5kg nasion na 100m²). Nadaje się na wszystkie gleby, zwłaszcza słabe i piaszczyste.
Łubin wąskolistny - wzbogaca glebę przede wszystkim w azot. Posiada bardzo długie korzenie. Wysiew od kwietnia do września (około 1,5kg nasion na 100m²). Nadaje się na wszystkie gleby, lecz lepiej udaje się na glebach zasobniejszych i bardziej wilgotnych.
Wyka - wzbogaca glebę głównie w azot. Wysiew od maja do września (około 0,5kg nasion na 100m²). Doskonale nadaje się na wszystkie rodzaje gleb.
Peluszka – oprócz azotu, dostarcza także bardzo duże ilości fosforu. Gatunek jest odporny na niskie temperatury. Wysiew już od marca (około 0,8kg nasion na 100m²). Szczególnie polecana na gleby średnie i cięższe.
Bobik – bogaty w składniki pokarmowe. Bardzo odporny na nadmiar wilgoci w glebie. Wysiew od kwietnia do lipca (około 1,5kg nasion na 100m²). Bardzo dobry przedplon dla zbóż. Nie nadaje się pod uprawę grochu, fasoli i bobu.
Seradela - wzbogaca glebę w składniki pokarmowe oraz poprawia jej stan fitosanitarny. Wysiew od kwietnia do sierpnia (około 0,4kg nasion na 100m²). Nadaje się na wszystkie gleby, zwłaszcza na słabe i piaszczyste.
Żyto – oprócz dostarczenia składników pokarmowych produkuje sporo biomasy. Hamuje rozwój chwastów. Wysiew we wrześniu (około 2kg nasion na 100m²). Szczególnie polecane w mieszankach z roślinami motylkowymi, np. z wyką ozimą.
Facelia błękitna- wytwarza bardzo dużo masy zielonej. Hamuje rozwój chwastów. Wysiew od marca do sierpnia (około 0,1kg nasion na 100m²). Roślina bardzo ceniona przez pszczelarzy – kwiaty miododajne.
Rzepik - wytwarza bardzo dużo masy zielonej. Wysiew od marca do września (około 0,2kg nasion na 100m²). Wytrzymały na niskie temperatury. Nadaje się na wszystkie gleby, zwłaszcza na słabsze i piaszczyste.
Gorczyca biała – wytwarza bardzo dużo masy zielonej. Poprawia stan fitosanitarny gleby (nicienie). Wysiew od lipca do września (około 0,3kg nasion na 100m²). Ulega bardzo szybkiej mineralizacji. Nadaje się na wszystkie gleby, zwłaszcza na słabsze i piaszczyste.