Najważniejsze zabiegi pielęgnacyjne w uprawie jabłoni.

Jabłoń domowa (Malus x domestica), która obecnie posiada setki smacznych odmian powstała w wyniku samoczynnego skrzyżowania dwóch dziko rosnących na Kaukazie jabłoni: Jabłoń niska (Malus pumila) oraz jabłoń dzika (Malus sylvestris). W wyniku działań hodowlanych uzupełnionych o geny kilku innych naturalnie występujących w Europie i Azji gatunków, wyhodowano szlachetne odmiany.

Wybór odpowiedniej odmiany jest ważnym elementem, od którego zależy powodzenie dalszej uprawy czy właściwości zbieranych owoców. Podejmując decyzję o wyborze odmiany, należy wziąć pod uwagę kilka czynników. Podstawowym kryterium wyboru odmiany jest termin plonowania. Jeśli zdecydujemy się na wczesne odmiany to plon uzyskamy już pod koniec lipca (np. Celeste, Piros), w przypadku odmian średniowczesnych w sierpniu (np. Delikates), a późne i bardzo późne zbierzemy dopiero we wrześniu-październiku (np. Gala, Szampion, Rubin, Ligol, Jonagold). Ponadto przyjęło się, że im późniejsza odmiana tym bardziej nadaje się do długiego przechowywania. Wczesne odmiany mają jedynie zastosowanie do bezpośredniego spożycia. Odmiany jabłoni różnią się między innymi genetycznym uwarunkowaniem odporności na najważniejsze choroby. Dlatego należy wybierać odmiany, które są mniej podatne np. na parcha jabłoni. Warto także zwrócić uwagę na podkładkę, która decyduje o sile wzrostu odmiany oraz na wytrzymałość drzew na mróz.

Jabłka to nie tylko smaczne, ale również zdrowe owoce, które posiadają znaczne wartości odżywcze. Są bogatym źródłem witaminy z grupy B, C, E, K, beta karotenu, błonnika pokarmowego (pektyny) czy antyoksydantów i minerałów. W 100g owocu znajduje się przeciętnie około 50 kcal, które pochodzą głównie z węglowodanów. Dzięki zawartości błonnika jabłka pomagają obniżyć poziom złego cholesterolu we krwi. Są także doskonałym uzupełnieniem diety osób z chorobami serca, cukrzycą czy nowotworami. Mają także dobroczynny wpływ na skórę gdyż opóźniają procesy jej starzenia oraz poprawiają koloryt i ukrwienie.

Oprócz spożywania owoców na surowo, stanowią doskonały produkt do obróbki. Jabłka doskonale nadają się do pieczenia, gotowania, prażenia, duszenia czy suszenia. Można z nich przygotować różnego rodzaje napoje takie jak soki, kompoty czy alkohol (wino lub cydr). Z owoców jabłoni uzyskuje się także ocet jabłkowy, a dzięki zawartości pektyn także substancję żelującą. Jabłka stanowią nieodłączny element wielu ciast (np. szarlotka), galaretek, sałatek owocowych czy dań mięsnych (np. pieczona kaczka lub smażona wątróbka).

Jabłonie dobrze rosną na glebach o przeciętnej żyzności, zaliczanych do III i IV klasy bonitacyjnej. Pod drzewa karłowe i półkarłowe bardzo dobre są lekkie gleby gliniaste. Jabłonie można sadzić także na piaskach gliniastych. Na glebach piaszczystych niezbędne jest stosowanie nawadniania. Poziom wody gruntowej powinien być nie wyższy niż ok. 100 cm dla jabłoni karłowych i ok. 140 cm dla jabłoni półkarłowych. Odczyn gleby powinien być lekko kwaśny (pH od 6,0 do 6,7).

Najbardziej popularne są drzewka z odkrytym korzeniem, które można sadzić tylko jesienią lub ewentualnie wczesną wiosną. Jesienne sadzenie ułatwia przyjęcie się drzewek i pobudza ich intensywny wzrost na wiosnę. Zwykle najlepsze warunki panują od początku października do listopada (zanim nastaną mrozy). Nawet pomimo ciepłej pogody nie można sadzić drzew jabłoni zbyt późno, gdyż drzewka nie zdążą przygotować się do nadejścia zimy.

W naszych warunkach klimatycznych podlewanie ma istotny wpływ na siłę wzrostu, plonowanie oraz kondycję roślin. Bardzo ważne jest, aby zastosowana dawka wody zwilżyła glebę na głębokość zalegania systemu korzeniowego drzew. W przypadku jabłoni szczepionych na podkładkach karłowych jest to około 40 cm. Długotrwałe zalanie systemu korzeniowego ogranicza zawartość powietrza w glebie i dodatkowo stwarza warunki sprzyjające rozwojowi patogenów glebowych.

Jabłonie mają szczególnie duże zapotrzebowanie na składniki pokarmowe w okresie kwitnienia. Dlatego już wczesną wiosną (w kwietniu) należy zastosować nawóz wieloskładnikowy przeznaczony pod drzewka owocowe (np. Nawóz granulowany do drzew i krzewów owocowych Target). Drugą i trzecią dawkę nawozu stosujemy w około 4-tygodniowych odstępach. Ponadto pod koniec lata (sierpień-połowa września) warto pamiętać o zastosowaniu nawozów jesiennych. Dzięki temu drzewka będą lepiej przygotowane do zimowania.

Przymrozki wiosenne mogą w krótkim czasie zniweczyć naszą pracę i uszkodzić drzewka w taki sposób, że nie będą w stanie owocować. Deszczowanie roślin w okresie występowania przymrozków może zapobiegać uszkodzeniu kwiatów, nawet przy spadku temperatury do -5°C. W przypadku stwierdzenia uszkodzeń spowodowanych przez przymrozki należy natychmiast sięgnąć po Superplon K. Jest to preparat, który skutecznie wzmacnia odporność roślin w warunkach stresowych.

Przerzedzanie zawiązków to zabieg ważny dla jakości produkowanych jabłek. Ręcznie można przerzedzać już w czasie od kwitnienia do chwili, gdy zawiązki osiągną wielkość orzecha włoskiego. W trakcie zabiegu należy usuwać najpierw zawiązki uszkodzone, słabe, zniekształcone. Należy pozostawić zawiązki wyrównane i silne, w odległości co 10-20 centymetrów.

Owoce należy zrywać delikatnie, unikając mechanicznych uszkodzeń skórki. Również ewentualny transport owoców powinien być wykonany z należytą starannością, aby zapobiec obijaniu i uszkadzaniu jabłek. Owoce po zbiorze w miarę możliwości powinny zostać jak najszybciej schłodzone. Do przechowywania powinny być przeznaczone tylko owoce najwyższej jakości, zebrane w optymalnym stadium dojrzałości zbiorczej. Zbyt późny zbiór sprawi, m.in. że owoce będą się gorzej przechowywać (bardziej podatne na zgnilizny).

Zabieg bielenia pni drzewek jabłoniowych zabezpiecza je przed powstaniem ran zgorzelowych, które powstają pod wpływem promieni słońca za dnia silnie nagrzewających korę oraz silnego mrozu w nocy. Taka gwałtowna zmiana temperatury może sprawić, że tkanki jabłoni zamierają, a kora odrywa się od pnia i pęka. Bielenie pni drzew owocowych przeciwdziała temu zjawisku, ponieważ biały kolor odbija promienie słońca i zapobiega nagrzewaniu się kory drzewa. Zabieg należy wykonać od listopada do końca stycznia.  Do bielenia pni drzew stosujemy Wapno do bielenia drzew Target o dużej przyczepności. Dzięki zawartości substancji poprawiającej przyczepność wapno nie jest tak narażone na niekorzystne działanie warunków atmosferycznych, a pnie są zabezpieczone aż do wiosny.

Zasadniczym celem zabiegu cięcia jabłoni jest ustanowienie i utrzymanie właściwej równowagi między wzrostem i rozwojem wegetatywnym drzew a ich owocowaniem. Ponadto zabieg ten spełnia funkcje zabiegu formującego kształt (formę) korony i regulującego jej rozmiar i zagęszczenie. Cięcie jest również bardzo ważnym zabiegiem fitosanitarnym. Prawidłowo wykonane umożliwia swobodny ruch powietrza i przenikanie promieni słonecznych w obrębie korony drzewa. Optymalne warunki wilgotności i nasłonecznienia wszystkich części korony, w połączeniu z właściwym odżywieniem drzewa, w sposób bezpośredni wpływają na zwiększenie odporności roślin i owoców na atak niektórych patogenów. W trakcie cięcia usuwa się pędy porażone przez patogeny (rak bakteryjny, zgorzel kory, mączniak, zaraza ogniowa). W ten sposób eliminuje się źródła możliwych infekcji drzew w czasie wegetacji.

Wybór właściwego terminu cięcia należy do ważnych decyzji podejmowanych w uprawie jabłoni. Cięcie wykonane niewłaściwie lub w nieodpowiednim terminie, może zwiększać podatność drzew na choroby. Tak może się stać na przykład w sytuacji, gdy cięcie jabłoni będzie prowadzone w pierwszej połowie zimy, zamiast  w okresie od końca stycznia do połowy marca. Wtedy rany po cięciu będą zabliźniały się wolniej a drzewka będą bardziej wrażliwe na mróz i inne czynniki stresogenne. Aby zapobiec rozwojowi patogenów warto pamiętać, aby po wykonanym zabiegu zabezpieczyć miejsca cięcia. W tym celu należy zastosować Maść ogrodniczą.

Rozmnażaniem jabłoni zajmują się wyspecjalizowane gospodarstwa ogrodnicze. Większość obecnie uprawianych odmian rozmnaża się przez okulizację, ewentualnie szczepienie. Okulizacja polega na przeszczepieniu tylko samego pąka liściowego z niewielkim fragmentem pędu odmiany szlachetnej na pęd podkładki. Najpopularniejszą metodą jest okulizacja w „literę T”. Nazwa pochodzi od kształtu nacięcia, które wykonuje się na podkładce. Najlepszym terminem wykonania zabiegu jest lipiec i sierpień.

Mimo, że jabłonie są drzewkami owocowymi to ich obecność w ogrodzie może także stanowić element dekoracyjny. Już na przełomie kwietnia i maja trudno oderwać wzrok od ich dekoracyjnych, pięciopłatkowych, jasnoróżowych kwiatów. Drzewka prezentują się rewelacyjnie w towarzystwie niewysokich, zadarniających się bylin, które dodatkowo uniemożliwiają rozwój chwastów.  Późnym latem i jesienią dekorację stanowią dojrzewające i soczyste owoce. Obecnie dostępne są także odmiany owocowe z przeznaczeniem do uprawy w pojemnikach. Ze względu na niewielkie rozmiary drzewek mogą stanowić dekorację nawet niewielkiego tarasu czy balkonu.