Drzewa i krzewy do cienia

Zacienione miejsca w ogrodzie nadają się do sadzenia drzew i krzewów, ale nie wszystkich. Wybierać trzeba gatunki, które dobrze znoszą brak nasłonecznienia. Inne, nawet jeśli dobrze rosną w półcieniu, w cieniu nie zawsze sobie radzą. Trzeba też pamiętać, że wszystkie drzewa i krzewy, w tym cieniolubne, potrzebują światła słonecznego do fotosyntezy, która zachodzi tylko w ich zielonych częściach (głównie w liściach). Im mniej są one zielone, np. mają pstrą kolorystykę, tym więcej wymagają światła, gdyż znajduje się w nich mniej chlorofilu (zielonego barwnika niezbędnego do fotosyntezy). Dlatego w głębokim cieniu należy unikać sadzenia odmian innych niż z zielonymi liśćmi.

Wybierając drzewa i krzewy do cienia należy zwracać uwagę na inne ich wymagania. Niektóre świetnie sobie radzą praktycznie w każdych warunkach. Inne wymagają nieco więcej pielęgnacji, np. systematycznego cięcia, podlewania, nawożenia. Na pewno zacieniony ogród może być nie mniej atrakcyjny niż półcienisty i słoneczny.

To zimozielone, zwykle pnące krzewy ozdobne. Rosną wolno i są długowieczne. Wspinają się przy pomocy drobnych, przybyszowych korzonków. Bluszcze, gdy nie znajdują chropowatych podpór, płożą się po ziemi tworząc kobierce zielone cały rok. Dlatego często są sadzone w bardzo zacienionych miejscach zamiast trawników. W Polsce uprawia się różne gatunków bluszczów – wszystkie są cieniolubne. To m.in. bluszcz himalajski, bluszcz kanaryjski, bluszcz kolchidzki, bluszcz Pastuchowa, bluszcz pospolity.

Najpopularniejszy jest bluszcz pospolity (w Polsce rośnie także dziko w lasach). Dostępny jest w dziesiątkach odmian, które różnią się m.in. kształtami liści. Mogą one przypominać serca, strzałki, kurze stopki. Zdarzają się też odmiany o liściach karbowanych. W głębokim cieniu najlepiej sadzić bluszcze z liśćmi zielonymi. Odmiany pstre potrzebują trochę więcej światła i należy je sadzić w półcieniu.

Choć bluszcze są świetnie przystosowane do braku światła, ich pędy zawsze pną się w stronę słońca, bo tylko wtedy mogą zakwitnąć. Łatwo to zauważyć, gdy bluszcz posadzi się np. przy sośnie. Pnącze obrośnie pień, lecz zakwitnie jedynie w koronie drzewa, gdzie jest lepsze nasłonecznienie. Kwiaty pojawiają się jesienią. Są niepozorne, ale miododajne. Chętnie odwiedzają je pszczoły, Ciemnoniebieskie owoce dojrzewają wiosną.

Bluszcze mają niewielkie wymagania. Im są starsze, tym mniej potrzebują opieki, np. podlewania. Jeśli rosną pod drzewami, nie trzeba z nich usuwać opadłych liści oraz igieł. Tworzą one bowiem ściółkę, która wzbogaca glebę w próchnicę, a także chroni ją przed nadmiernym wysychaniem, nagrzewaniem i głębokim przemarzaniem. W takich warunkach bluszcze rosną doskonale. Od maja do lipca bluszcze zasila się 2-3 razy. Odpowiedni jest np. Nawóz granulowany do powojników i pnączy. Cięcie co roku nie jest potrzebne. Bluszcze przycina się tylko wtedy, gdy nadmiernie się rozrosną.

Przeczytaj także: Pnącza łatwe w uprawie – 5 najlepszych

Są jednymi z najlepszych krzewów do cienistych zakątków, ale jednocześnie dobrze rosną również w półcieniu i nasłonecznionych miejscach. Bukszpany to rośliny zimozielone i długowieczne. Bardzo stare, niecięte egzemplarze mogą przybierać formę drzew. Świetnie nadają się do porządkowania ogrodowych aranżacji i nadawania im struktury, np. w postaci obwódek, niskich żywopłotów i topiarów (żywych rzeźb). W ogrodach sadzone są od wieków – zawsze jako krzewy strzyżone. Najpierw pojawiły się przy pałacach, m.in. angielskich, francuskich, a także polskich.

W Polsce uprawia się kilka gatunków bukszpanów oraz ich mieszańce. To bukszpan drobnolistny, bukszpan koreański, bukszpan wieczniezielony. Najpopularniejsze są krzyżówki oraz bukszpan wieczniezielony. Bukszpany różnią się m.in. siłą wzrostu, wielkością, kształtami liści. Do sadzenia w zacienionych miejscach najlepsze są odmiany z zielonymi liśćmi. Odmiany pstre potrzebują trochę więcej słońca (preferują półcień i nasłonecznione miejsca). Wszystkie bukszpany rosną wolno. Okazy mierzące 1-2 m wysokości to krzewy liczące co najmniej kilkadziesiąt lat. Starsze bukszpany – co najmniej 10-letnie - kwitną od kwietnia do czerwca. Kwiaty są tak drobne i niepozorne, że można ich nie zauważyć. Bukszpanowe gałązki bywają używane do dekoracji wielkanocnych.

Bukszpany to rośliny o niewielkich wymaganiach, zarówno co do nasłonecznienia stanowiska, jak i gleby. Dobrze rosną w ziemi przeciętnej, ale warto przed sadzaniem wzbogacić ją kompostem świeżym lub granulowanym (skład na bazie kompostu granulowanego ma np. Nawóz Bezpieczny Trawnik).

Aby bukszpany zdobiły ogród, muszą być systematycznie cięte. Jeśli są niestrzyżone co roku, rozrastają się w nieestetyczne, mało gęste krzaki i drzewa. Cięcie bukszpanów nie jest trudne, ale pod warunkiem, że jest wykonywane nożycami. Wtedy zabieg wykonuje się szybko, a strzyżenie może być nawet przyjemnością. Nie trzeba mieć specjalnych umiejętności, by przyciąć bukszpany np. w kule. Jeśli nabierze się większej wprawy, krzew można przycinać w bardziej fantazyjne kształty.

Największy problem w uprawie bukszpanów sprawiają szkodniki: miodówka bukszpanowa oraz ćma bukszpanowa. Miodówkę bukszpanową łatwo zwalczać bez użycia oprysków. Ten szkodnik żeruje na najmłodszych pędach. Dlatego podczas strzyżenia bukszpanów usuwa się go razem z uciętymi gałązkami. Inny groźny szkodnik to ćma bukszpanowa, który może zniszczyć krzewy nawet w kilka tygodni. Bardzo skuteczny w zwalczaniu ćmy bukszpanowej jest Lepinox Plus. To biopreparat zawierający naturalnie występującą na roślinach oraz w glebie bakterię Bacillus thuringiensis. Wytwarza ona krystaliczne białka, które aktywowane są w przewodzie pokarmowym gąsienic. Zainfekowane gąsienice przestają żerować i giną w ciągu 72 godzin. Biopreparat nadaje się także do zwalczania gąsienic na innych roślinach, jak brokuł, kalafior, kapusta.

Przeczytaj także: Ćma bukszpanowa – 7 sposobów zwalczania oraz Cięcie bukszpanu – praktyczny poradnik

Najlepiej rosną w ogrodach zacienionych, wilgotnych, chłodnych. W zbyt nasłonecznionych miejscach mogą płowieć i schnąć. Choiny (znane również jako tsugi) to iglaste krzewy lub drzewa o wysokości 1-10 m (w zależności od odmiany). W sklepach ogrodniczych dostępne są także jako małe drzewka szczepione na pniach (do 200 cm wysokości). W naturalnych warunkach nierzadko przekraczają ponad 50 m wysokości (rosną dziko w Ameryce Północnej i Azji). Ich miękkie w dotyku igły nie opadają na zimę.

W Polsce uprawia się kilka gatunków choin. To choina kanadyjska, choina karolińska, choina różnolistna. Najbardziej popularna i cieniolubna jest choina kanadyjska (tsuga kanadyjska). Podobne wymagania ma choina karolińska, ale jest rzadko dostępna w sklepach ogrodniczych. Nieco więcej słońca potrzebuje choina różnolistna, której igły są różnej długości. W zacienionych miejscach sprawdzają się odmiany z zielonymi igłami. Choiny w innej kolorystyce, np. złocistozielonej, należy sadzić w półcieniu, gdyż potrzebują trochę więcej słońca.

Choiny nie mają dużych wymagań. Jeśli zapewni się im cień oraz żyzną, wilgotną ziemię, rosną pięknie i nie potrzebują pracochłonnych zabiegów. Od czasu do czasu (wiosną) choiny można przyciąć. Nie jest to jednak konieczne. Cięciem nadaje się im bardziej regularne pokroje – zwykle ucina się tylko pojedyncze gałązki. Każdego roku strzyże się jedynie choiny formowane, np. w kształtach kulistych czy tworzących żywopłot. Rzadko chorują, nie lubią ich szkodniki. Zimą ich igły czasem brązowieją i podsychają. To efekt braku wody w glebie – przed zimą warto choiny obficie podlać, jeśli gleba nie jest naturalnie wilgotna.

Od marca do połowy lipca choiny zasila się raz w miesiącu. Polecane są np. Nawóz do iglaków wzmacniający wybarwienie igieł oraz Nawóz do iglaków przeciwko brązowieniu igieł. W sierpniu, wrześniu lub październiku można zastosować Nawóz jesienny do iglaków i tui. Zawarte w nim składniki pomagają iglakom m.in. przetrwać w dobrej kondycji suszę zimową.

Przeczytaj także: Sposób na zdrowe iglaki

W Polsce dziko rośnie tylko cis pospolity. W ogrodach – oprócz tego gatunku - uprawiane są również cis japoński, cis kanadyjski, cis krótkolistny, cis pośredni. Wszystkie dobrze rosną w cieniu, półcieniu oraz w nasłonecznionych miejscach. W zależności od odmiany są krzewami lub drzewami - najmniejsze osiągają około 100 cm wysokości, a najwyższe – 15 m. Ich igły są miękkie, nie opadają na zimę. Najczęściej wykorzystywane są na strzyżone żywopłoty oraz topiary (żywe rzeźby).

To rośliny dwupienne, czyli żeńskie lub męskie. Tylko cisy żeńskie zawiązują czerwone nibyjagody, które są przysmakiem ptaków, np. sikorek modraszek. Jedną z zalet cisów jest ich duża zdolność regeneracji. Jeśli zostaną mocno przycięte, czy się złamią, wypuszczają młode pędy nawet z grubych pni. Do sadzenia w zacienionych miejscach najlepiej wybierać odmiany cisów z zielonymi igłami. Egzemplarze z igłami złocistozielonymi potrzebują nieco więcej światła.

Cisy najlepiej rosną w żyznej ziemi, ale dobrze znoszą także mniej zasobną w składniki pokarmowe. Aby zapobiec występowaniu fytoftorozy (chorobie grzybowej korzeni i podstawy pnia), warto je od czasu do czasu profilaktycznie podsypywać korą sosnową. Od marca do połowy lipca – raz w miesiącu – cisy się nawozi. Odpowiednie są np. Nawóz do iglaków wzmacniający wybarwienie igieł oraz Nawóz do iglaków. W sierpniu, wrześniu lub październiku można zastosować Nawóz jesienny do iglaków i tui, który zawierają m.in. potas oraz fosfor pomagające przetrwać cisom zimę w dobrej kondycji.

To jedne z najlepszych roślin do cięcia w różne figury oraz na formowane żywopłoty. Jeśli rosną w zacienionych miejscach, cięcie jest wręcz zalecane, gdyż pozytywnie wpływa na zagęszczanie gałązek. Główne cięcie cisów wykonuje się wiosną, a kolejne w miarę potrzeby przez cały sezon.

Przeczytaj także: Nawożenie iglaków jesienią – kiedy i jakie nawozy

Do uprawy w dużym cieniu nie nadają się wszystkie hortensje. Najlepiej radzą sobie gatunki ozdobne głównie z liści: hortensja dębolistna oraz hortensja pnąca. Oba dobrze znoszą brak nasłonecznienia, ale najlepiej sadzić je tak, aby docierało do nich światło przefiltrowane, np. przez liście wysokich drzew. Wtedy lepiej kwitną! Ich koronkowe kwiaty nie są aż tak okazałe i kolorowe, jak np. hortensji bukietowej czy hortensji ogrodowej. Jednak też zachwycają i długo zdobią ogród.

Hortensja dębolistna to krzew dorastający do 1-3 m wysokości. Hortensja pnąca zaś wspina się po murach, drzewach, ogrodzeniach. Pędy starego egzemplarza mogą mieć do 20 m długości, dlatego podpora powinna być mocna. Do sadzenia w cieniu należy wybierać odmiany, które mają liście zielone. Odmiany pstre i złocistozielone lepiej rosną w półcieniu, gdzie mają lepszy dostęp do słońca.

Hortensje preferują żyzną ziemię. Do ich sadzenia polecane jest Gotowe podłoże do hortensji. W pierwszych latach uprawy trzeba dbać o systematyczne podlewanie. Młode egzemplarze warto też okrywać na zimę. Wszystkie hortensje rosną lepiej, jeżeli są ściółkowane, np. korą.

Od maja do połowy lipca hortensje należy zasilać raz w miesiącu. Optymalne składy mają nawozy przeznaczone do tych krzewów, jak Nawóz do hortensji i Nawóz Zadbane Kwiaty do hortensji plus mączka bazaltowa oraz Nawóz do hortensji Bukiety Kwiatów.

Hortensję pnącą przycina się tylko wtedy gdy nadmiernie się rozrośnie (dobrze znosi ten zabieg). Cięcie hortensji dębolistnej najlepiej zrobić wiosną. Jej kwiatostany zasychają i są dekoracyjne także zimą. Wiosną ścina się resztki kwiatostanów, skraca pędy i usuwa przemarznięte gałązki.

Przeczytaj także: Pielęgnacja hortensji – jak uniknąć błędów w uprawie

Dorastają do 100-200 cm wysokości. Niewiele krzewów ma tak małe wymagania jak śnieguliczki. Dobrze rosną zarówno w miejscach zacienionych, jak i półcienistych oraz nasłonecznionych. Odpowiada im prawie każda ziemia, w tym kamienista, sucha i jałowa. Najczęściej śnieguliczki sadzi się w miejscach, gdzie inne krzewy sobie nie radzą, bo ziemia jest zbyt słaba. Sprawdzają się np. jako niskie żywopłoty oraz pojedyncze egzemplarze w zakamarkach ogrodu. Ich kwiaty są drobne, niezbyt dekoracyjne, ale miododajne, z czego chętnie korzystają pszczoły.

Ozdobny charakter mają owoce śnieguliczek, które dojrzewają na początku jesieni i utrzymują się na gałązkach aż do wiosny. Przypominają gąbczaste kulki i zebrane są w grona. W zależności od gatunku krzewów owoce są białe (śnieguliczka biała) lub czerwone albo różowe (śnieguliczka koralowa, śnieguliczka Chenaulta, śnieguliczka Doorenbosa). Większość śnieguliczek ma liście w zielonym kolorze, rzadkie są odmiany pstre. Na zacienionych stanowiskach lepiej sprawdzają się odmiany z zielonymi liśćmi.

Śnieguliczki można posadzić i... nie robić nic więcej latami. Jednak za minimum pielęgnacji zrewanżują się większą ilością liści oraz owoców. W marcu warto przycinać śnieguliczki, aby nadać im bardziej regularny kształt. Te krzewy wypuszczają odrosty korzeniowe, co sprawia, że powstają zarośla. Dlatego najstarsze oraz zbędne pędy wycina się u nasady. Jeśli śnieguliczki tworzą żywopłot, można je strzyc nożycami.

Śnieguliczki nie mają dużych wymagań pokarmowych. Wystarczy je zasilić 1-2 w sezonie (w kwietniu i maju). Odpowiedni jest np. Nawóz do kwitnących. W jego składzie jest dużo m.in. potasu, który wpływa na obfite kwitnienie i odporność roślin oraz magnezu gwarantującego soczyście zielone liście.

Przeczytaj także: Jak wygląda projektowanie ogrodu

To mało wymagające, popularne krzewy pnące. W cieniu najlepiej sprawdza się winobluszcz pięciolistkowy, ale można go też sadzić w miejscach półcienistych i nasłonecznionych. Popularny jest również winobluszcz trójklapowy, lecz najlepiej go sadzić na stanowiskach półcienistych i nasłonecznionych.

Winobluszcze wspinają się przy pomocy wąsów z przylgami. Dzięki temu mogą się piąć praktycznie po każdej podporze. Ich ozdobą są przede wszystkim liście. Większość odmian ma ulistnienie w kolorze zielonym, nieliczne są pstre. W cienistych miejscach lepiej sprawdzają się odmiany zielone, gdyż pstre potrzebują nieco więcej słonecznego światła. Liście winobluszczy przebarwiają się na przełomie lata i jesieni w kolorach czerwonym lub żółtym (w zależności od odmiany). Niestety, w cieniu liście zmieniają kolorystykę słabo lub wcale. W maju winobluszcze kwitną. Kwiaty są niepozorne, mało dekoracyjne, ale miododajne, co sprawia, że chętnie odwiedzają je pszczoły. Granatowe owoce zdobią winobluszcze późnym latem i jesienią.

Wybierając winobluszcz do ogrodu warto zwracać uwagę, jak szybko rosną poszczególne odmiany. Niektóre są ekspansywne i po kilku latach mogą np. zarosnąć oraz doprowadzić do obumarcia nawet wysokie drzewa. Rozmiary winobluszczów można regulować cięciem, które wykonuje się w marcu. Krzewy znoszą je bardzo dobrze.

Warto wiedzieć, że winobluszcze tworzą dużą masę liści. Ich grabienie jesienią, zwłaszcza odmian mocno rosnących, może być pracochłonne, np. jeśli opadają na trawnik. Dlatego najlepiej sadzić winobluszcze w miejscach, w których liści nie trzeba grabić, np. na rabatach z cieniolubnymi bylinami. Pozostawione na ziemi rozkładają się do wiosny i zamieniają w naturalny nawóz. Winobluszcze zasila się wiosną. Polecany jest Nawóz do powojników i pnączy. Zaletą winobluszczy jest ich odporność na brak wody. Dobrze sobie radzą nawet na suchych stanowiskach, np. pod wysokimi sosnami.

Przeczytaj także: Jak rosną pnącza