Choroby i szkodniki cebuli - objawy i zwalczanie

Wiele patogenów oraz szkodników cebuli zimuje w jej resztkach oraz glebie. Dlatego bardzo ważne jest, aby nie uprawiać tego warzywa rok po roku w tym samym miejscu. Należy uwzględnić zmianowanie przynajmniej co 4 lata. Unikać też trzeba uprawy cebuli po warzywach z nią spokrewnionych, jak czosnek, por czy szczypiorek.

Cebula najlepiej rośnie w ziemi żyznej, ale niezbyt ciężkiej, z dużą zawartością próchnicy, której bogatymi źródłami są np. obornik i kompost. Dzięki tym nawozom, lepsze warunki do rozwoju w glebie mają pożyteczne mikroorganizmy, pozytywnie wpływające na wzrost i plonowanie cebuli.

Cebula choruje, jeśli jest uprawiana na stanowiskach zacienionych, podmokłych, w których zbierają się kałuże oraz występuje mgła. Porażana jest wtedy częściej przez grzyby oraz bakterie. Unikać trzeba również stanowisk otoczonych przez chwasty i nieużytki. Dziko rosnące rośliny także są często żywicielami patogenów niszczących cebulę.

Przeczytaj także: W jaki sposób uprawiać i pielęgnować cebulę

To choroba grzybowa, która poraża liście (głównie starsze) oraz pędy kwiatowe cebuli, zwłaszcza uszkodzone wcześniej przez inne choroby, np. mączniak rzekomy. Infekcji sprzyja pogoda wilgotna i ciepła. Patogeny mogą przenosić wiatr i woda. Najczęściej alternarioza atakuje w sierpniu.

Objawy: najpierw na liściach pojawiają się żółte lub brązowe, wodniste plamy. Następnie plamy powiększają się i ciemnieją. Powstaje na nich nalot grzybni. Alternarioza niszczy szczypior (przedwcześnie zamiera). Zmiany chorobowe są też na cebulach – ich łuski pękają i pokryte są ciemnymi plamami. Takie cebule szybko się psują podczas przechowywania. Grzyb może przetrwać m.in. na nasionach i być przyczyną zgorzeli siewek.

Zwalczanie: unikać podlewania cebuli na liście (grzyb rozwija się szybko, jeśli szczypior jest mokry przez co najmniej 12 godzin). Nie uprawiać cebuli w miejscach, gdzie często tworzą się rosa i mgły. Dbać o zmianowanie cebuli. Starannie zbierać resztki cebuli po zbiorze (patogen może na nich przezimować). Profilaktycznie lub interwencyjnie zastosować oprysk preparatem Biosept Active (na bazie grejpfruta). Oprysk fungicydami: Amistar 250 SC lub Signum 33 WG.

Przeczytaj także: Jak zwiększyć odporność roślin – naturalne preparaty

Infekcję powodują różne bakterie, głównie występujące w glebie. Na bakteriozę szczególnie podatne są cebule rosnące w zbyt mokrej ziemi oraz z uszkodzeniami mechanicznymi, np. powstałymi podczas pielenia czy obcinania szczypioru. Zakażeniu sprzyja pogoda wilgotna i ciepła (18–30°C). Bakterioza może się rozwijać nie tylko na cebuli rosnącej, ale i przechowywanej w niewłaściwych warunkach.

Objawy: bardzo często pojawiają się dopiero podczas przechowywania cebul, mimo że do zakażenia doszło przed zbiorem. Łuski cebuli gniją (wydzielają nieprzyjemny zapach octu i zgnilizny). W zależności od bakterii, gnić mogą tylko łuski zewnętrzne lub wewnętrzne. Łuski są mokre, szkliste, jak nasiąknięte wodą. Zwykle, zanim cebula zostanie obrana, zmiany chorobowe nie są widoczne. Choroba zaczyna się często od szyjek. W zaawansowanym stadium gniją całe cebule.

Zwalczanie: nie uprawiać cebuli w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata oraz w zbyt mokrej ziemi. Systematycznie usuwać chwasty. Dbać o prawidłowe nawożenie. Cebule na przechowanie zbierać tylko podczas suchej pogody i dobrze je wysuszyć. Powinny mieć zaschnięte szyjki przed obcięciem liści.

Przeczytaj także: W jaki sposób przechowywać warzywa

Grzyb, który jest sprawcą białej zgnilizny cebuli, rozwija się w temperaturze 17–21°C. Do cebul wnika przez korzenie. Przenosi się najczęściej przez pozostałości grzybni na dymce oraz resztki chorych cebul w glebie. Gdy zadomowi się w ogrodzie, nie jest łatwo się go pozbyć.

Objawy: pierwsze oznaki białej zgnilizny cebuli można zauważyć zwykle w czerwcu. To gniazdowe żółknięcie i zamieranie cebul (pojedynczych lub kilku). Pozostałe wyglądają na zdrowe. Po wyciągnięciu chorych cebul z ziemi okazuje się, że mają zgniłe korzenie, pokryte grzybnią. Chorować mogą tez siewki cebuli (gniją), zwłaszcza z siewu jesiennego.

Zwalczanie: chorobotwórczy grzyb może przetrwać w glebie aż 8 lat. Dlatego jest dużym problemem, jeśli cebulę uprawia się rok w rok w tym samym miejscu. Grzyba można się skutecznie pozbyć poprzez wprowadzenie 8-letniej przerwy w uprawie warzyw cebulowych, czyli m.in. cebuli, czosnku, pora. Chorobie zapobiega też zaprawianie nasion i dymki.

Przeczytaj także: Jakie warzywa sadzić obok siebie

Chorobę wywołuje grzyb, który powszechnie występuje w glebie. Zimuje m.in. na resztach roślin oraz dymce. Poraża najczęściej cebulę kiełkującą oraz młode rośliny.

Objawy: siewki cebuli więdną, mimo podlewania, i zamierają. W przypadku kiełkującej cebuli zamieranie może być nagłe. Trochę starsze rośliny zwykle najpierw żółkną. Najczęściej choroba poraża tylko niektóre rośliny na zagonie. Pozostałe wyglądają na zdrowe. Fuzaryjna zgnilizna może też niszczyć duże cebule podczas przechowywania. Pierwsze objawy to brązowe, zapadające się plamy. Następnie cebule gniją. Korzenie są brunatne.

Zwalczanie: koniecznie pamiętać o zmianowaniu (nie uprawiać cebuli w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata). Nie uprawiać cebuli w miejscach podmokłych i zacienionych. Zaprawiać nasiona oraz dymkę.

Przeczytaj także: Zmęczenie gleby – na czym polega

Sprawca tej choroby to grzyb. Wnika on w tkanki cebuli przez korzonki, gdy siewki mają po kilka dni. Następnie grzybnia wnika w listki. Infekcji sprzyja temperatura 18–20°C oraz nadmierna wilgotność gleby.

Objawy: na listkach siewek pojawiają się ciemne, wydłużone zgrubienia. Następnie – zarówno na szczypiorze, jak i łuskach cebul - zauważyć można szare, pękające smugi, z których wydobywają się brunatnoczarne zarodniki. Choroba często niszczy wszystkie lub prawie wszystkie siewki cebuli. Jej rozwój hamuje temperatura gleby powyżej 23°C. Jednak osłabione cebule są wtedy mniejsze.

Zwalczanie: koniecznie stosować zmianowanie cebuli. Nie przyśpieszać kiełkowania nasion (ryzyko infekcji jest wtedy większe). Spróbować uprawiać cebulę z dymki, czyli małych cebulek.

Przeczytaj także: Rodzaje gleby a wymagania roślin

Ta choroba jest uważana za najpopularniejszą chorobę cebuli. Grzyb, który powoduje mączniaka rzekomego, preferuje pogodę deszczową i chłodną (temperatura 10–14°C). Szacuje się, że choroba zmniejsza plon do 30%.

Objawy: małe, jasnozielone lub zielonożółte plamy na liściach. Następnie plamy powiększają się i obejmują znaczną część liści. Jeśli jest wilgotno, na plamach można zauważyć szary nalot z fioletowym odcieniem. Szczypior żółknie i zasycha. Cebule źle się przechowują i wybijają w szczypior.

Zwalczanie: przestrzegać zmianowania cebuli. Sadzić wyłącznie zdrową dymkę. Starannie usuwać resztki cebuli po jej zbiorze, gdyż mogą na nich przezimować chorobotwórcze grzyby. Profilaktycznie oraz interwencyjnie można opryskać cebulę preparatem Biosept Active (na bazie ekstraktu z grejpfruta). Opryski chemiczne: Amistar 250 SC lub Signum 33 WG.

Przeczytaj także: Jak zwalczać choroby przy pomocy grejpfruta

Chorobotwórczy grzyb rozwija się w korzeniach cebuli. Jego rozwojowi sprzyja  temperatura 15-20°C i sucha pogoda. W takich warunkach chora cebula często kończy wegetację przedwcześnie. Plon jest niewielki, a cebule nie nadają się do przechowywania.

Objawy: w drugiej połowie lata cebula zaczyna słabo rosnąć. Szczypior ma zaschnięte wierzchołki i się załamuje. Korzenie chorej cebuli są słabe, zniszczone przez grzyba, w różowych kolorze.

Zwalczanie: patogen potrafi przetrwać wiele lat na fragmentach obumarłych korzeni cebuli. Dlatego trzeba pamiętać, by nie uprawiać cebuli w tym samym miejscu rok po roku. Występowanie choroby ogranicza nawożenie organiczne, np. obornikiem i kompostem. Patogenów, nie tylko wywołujących różową zgniliznę korzeni cebuli, nie zawierają ich granulowane wersje, jak Obornik bydlęcy i Obornik koński.

Przeczytaj także: Obornik granulowany – jak stosować jesienią

Infekcji sprzyjają częste deszcze i podlewanie na liście, temperatura około 20°C, przenawożenie nawozem oraz uszkodzenia mechaniczne, np. przez szkodniki i podczas pielenia. To choroba grzybowa, która często powoduje masowe gnicie cebuli podczas przechowywania.

Objawy: tkanki wokół szyjek cebuli stają się szkliste, jak nasiąknięte wodą. Następnie pojawia się proces gnilny, które obejmuje łuski. W zaawansowanym stadium, jeśli przekroi się chorą cebulę, wśród zgnilizny można zauważyć czarne skrelocja grzybów. Dość często zgnilizna pojawia się dopiero podczas przechowywania.

Zwalczanie: chorobotwórczy grzyb może przetrwać kilka lat w glebie. Dlatego trzeba przestrzegać zmianowania cebuli. Zbiór cebuli należy przeprowadzać, gdy pogoda jest sucha. Oprysk na zgniliznę szyjki cebuli to Switch 625 WG.

Przeczytaj także: Apteczka ogrodnika - co warto w niej mieć

To choroba wirusowa. Patogen rozwija się również m.in. na narcyzach i szafirkach. Na rozwój choroby nie ma wpływu pogoda.

Objawy: żółte smugi na liściach. Najpierw zmiany chorobowe pojawiają się na ich nasadach, a następnie obejmują całe powierzchnie liści. Szczypior żółknie, jest karbowany, spłaszczony, niewyrośnięty. Załamuje się i końcami dotyka do ziemi. Cebule drobnieją, zwłaszcza jeśli do zakażenia doszło wiosną.

Zwalczanie: usuwać chore rośliny i niszczyć (można głęboko zakopać). Ograniczać populację mszyc, gdyż roznoszą wirusy.

Przeczytaj także: Skuteczny sposób na mszyce

Wirus żółtej smugowatości cebuli sieje zniszczenie także m.in. na porach oraz irysach. Nie należy uprawiać tych roślin blisko siebie. 

Objawy: żółtawe, kanciaste plamy z zielonymi środkami. Następnie plamy powiększają się i łączą. Liście stopniowo zasychają. Plon cebuli jest mniejszy.

Zwalczanie: dbać o prawidłowe nawożenie. Ograniczać populację wciornastków, które roznoszą tę chorobę. Wirusy, które wywołują żółtą smugowatość cebuli, mogą przetrwać w resztkach cebuli. Dlatego nie należy uprawiać cebuli rok po roku. 

Przeczytaj także: Jakie błędy popełniają ogrodnicy

To mały szaro-czarny chrząszcz (o długości około 3 mm). Na cebuli żerują zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe chowacza szczypioraka. Szczególnie duże szkody wyrządzają w maju oraz czerwcu.

Objawy: rzędy drobnych dziurek na szczypiorze (w nich chowacze składają jaja). Larwy – w żółtym kolorze - żerują wewnątrz liści. Na zewnątrz szczypioru są widoczne drobne, podłużne przebawienia z nieuszkodzoną skórką. Uszkodzone liście nie nadają się do jedzenia, żółkną i zasychają częściowo lub całkowicie.

Zwalczanie: jeśli chowaczy jest mało, obcinać nożyczkami liście z larwami w środku i niszczyć. Gdy inwazja jest większa, zastosować oprysk, np. preparatem NeemAzal T/S (na bazie ekstraktu drzewa neem). Oprysk fungicydem: Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Po jakim czasie od wykonaniu oprysku można zbierać plony

Na cebuli żerują miniarka cebulówka oraz miniarka porówka. To muchówki, które niszczą szczypior. Postacie dorosłe przypominają z wyglądu czarne muszki. Mniejsze są także zbiory cebul.

Objawy: jasne plamki, ułożone w rzędach, przypominające małe miny na liściach. Kręte korytarze wygryzione przez larwy w tkance liści między dolną a górną skórką.

Zwalczanie: liście z minami (całe lub ich fragmenty) obrywać i niszczyć. Do monitorowania obecności i odłowu postaci dorosłych miniarek stosować Żółte tablice lepowe. W uprawie amatorskiej miniarki rzadko wyrządzają na cebuli duże szkody.

Przeczytaj także: Żółte tablice lepowe – jak używać w domu i ogrodzie

Na cebuli żeruje niszczyk zjadliwy. To nicień, który uszkadza też wiele innych warzyw, np. marchew i pietruszkę. Ma zaledwie 1-1,5 mm długości i jest bezbarwny. Dlatego bardzo trudno go dostrzec bez lupy. Łatwiej zauważyć ślady jego żerowania. W sprzyjających warunkach szybko się rozmnaża (samice składają po około 500 jaj).

Objawy: liście cebuli są zniekształcone, skarłowaciałe, jasnozielone, mogą pękać u podstawy. Siewki czasem giną zanim wypuszczą pierwsze listki. Cebule starszych roślin są gąbczaste, z popękanymi piętkami i zdeformowanymi szyjkami.

Zwalczanie: nie uprawiać cebuli w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata. Jeśli na cebuli były objawy żerowania nicieni, należy przerwę zrobić jeszcze dłuższą (5-8 lat). Nie kompostować resztek cebuli uszkodzonej przez nicienie. Między cebulą oraz innymi warzywami uprawiać rośliny fitosanitarne, np. aksamitki. Glebę opryskiwać albo podlewać preparatem Wrotycz Ekstrakt.

Przeczytaj także: Wrotycz – zioło do zwalczania szkodników w ogrodzie

Zjadają korzenie oraz wygryzają dziury w cebulach. To larwy chrząszczy z rodziny żukowatych. Na cebuli żerują zwykle chrabąszcz majowy (larwy długości do 5 cm), guniak czerwczyk (larwy długości do 3 cm), ogrodnica niszczylistka (larwy długości do 2 cm). Rozwój larw trwa 1-5 lat (w zależności od gatunku i pogody). Postacie dorosłe wygryzają dziury w liściach.

Objawy: nieregularne dziury wygryzione w liściach. Zjedzone korzenie i dziury w cebulach. W glebie – blisko korzeni cebuli - można znaleźć pędraki.

Zwalczanie: systematycznie zbierać i niszczyć pędraki znalezione podczas przekopywania ziemi. Zastosować preparaty mikrobiologiczne. Zawierają mikroorganizmy pasożytujące pędraki. Przykładowo, w składzie preparatu Larva Stoper są niepatogeniczne, pożyteczne nicienie. Nieatrakcyjne warunki bytowania dla szkodników glebowych stwarza Wrotycz Ekstrakt.

Przeczytaj także: Jak wyeliminować szkodniki glebowe w sposób ekologiczny

To motyle z rodziny sówkowatych. Szkody wyrządzają ich gąsienice, które zjadają zarówno części nadziemne, jak i podziemne roślin. Postacie dorosłe odżywią się nektarem kwiatów i spadzią mszyc. Na cebuli żeruje kilka gatunków: rolnica czopówka (gąsienice brunatnoszare), rolnica gwoździówka (gąsienica ciemnozielona), rolnica panewka (szarozielona lub brązowa), rolnica zbożówka (ciemnooliwkowa). Wszystkie gąsienice rolnic, jeśli się je dotknie, się zwijają.

Objawy: młodsze gąsienice zjadają liście, zaś starsze – zarówno liście, jak i części podziemne cebuli.  O ich obecności świadczą czarne odchody na liściach. Młode rośliny mogą zostać zniszczone całkowicie. W cebulach starszych gąsienice wygryzają dziury.

Zwalczanie: zbierać gąsienice rolnic ręcznie i niszczyć (najłatwiej je znaleźć na cebuli w godzinach porannych, gdyż na dzień chowają się w ziemi). Skuteczny jest oprysk preparatem mikrobiologicznym Lepinox Plus, który zawiera pożyteczne szczepy bakterii. Zainfekowane nimi gąsienice przestają żerować i giną w ciągu 72 godzin.

Przeczytaj także: Jak rozpoznać i zwalczać szkodniki glebowe

Postacie dorosłe tej muchówki przypominają małe (około 6 mm długości), ciemnoszare muszki (odżywią się nektarem kwiatów). Na cebuli żerują białożółte larwy (około 7 mm długości).

Objawy: żółknięcie oraz zasychanie siewek. Gnicie cebul. Wewnątrz tkanek można zauważyć larwy śmietki.

Zwalczanie: muchówki zwabiane są przez nierozłożone resztki roślin. Dlatego trzeba je usuwać z zagonów i unikać nawożenia nie w pełni rozłożonym kompostem. W tym samym miejscu nie uprawiać cebuli częściej niż co 4 lata. Stosować preparat Wrotycz Ekstrakt. Do monitorowania i odłowu osobników dorosłych służą Żółte tablice lepowe. Muchówki zwabia żółty kolor. Gdy usiądą na tablicy, przeklejają się do niej i giną. Zwalczanie chemiczne: preparaty Karate Zeon 050 CS lub Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Jak walczyć ze szkodnikami zanim zaatakują

Trudno go zauważyć, gdyż ma mikroskopijne wymiary (około 1 mm długości). W zależności od stadium i pory roku wciornastki tytoniowce są żółte lub szarobrązowe, ze skrzydłami lub bez nich. Rozwojowi tych szkodników sprzyja ciepła, bezdeszczowa pogoda.

Objawy: liczne, bardzo drobne, białosrebrzyste plamki na liściach. Następnie liście blakną i zasychają. Cebule są mniejsze. Najczęściej wciornastki najpierw atakują cebule rosnące na obrzeżach zagonu.

Zwalczanie: usuwać chwasty, gdyż na nich także żerują i rozmnażają się wciornastki. Po zauważeniu pierwszych objawów wykonać oprysk preparatem na bazie oleju rydzowego, np. Emulpar Spray lub Emulpar 940 EC. Opryski chemiczne: Karate Zeon 050 CS lub Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Dlaczego okres karencji jest tak ważny

Postacie dorosłe to niepozorne, szarobrunatne motyle o długości około 7 mm. Gąsienice są kremowe z odcieniem zielonym (o długości około 1 cm) i to one niszczą cebulę. Nazwa tego szkodnika – wgryzka szczypiorka – jest bardzo trafna, gdyż gąsienice wgryzają się w szczypior.

Objawy: gąsienice żerują wewnątrz młodych liści. Od wewnątrz zjadają miękisz liści, powodując powstawanie podłużnych, jasnych smug. Skórka w tych miejscach zasycha i pęka. W szczypiorze powstają nieregularne dziury. Wewnątrz znajdują się czarne granulki (odchody gąsienic). Uszkodzone liście są podatne na choroby, a także często zjadają je ślimaki.

Zwalczanie: nie uprawiać cebuli w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata, gdyż wgryzki mogą przetrwać w resztkach roślinnych i glebie. Po zauważeniu szkodników zastosować oprysk, np. preparatami NeemAzal T/S lub Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Jak przygotować dobry kompost