Choroby i szkodniki hortensji – objawy i zwalczanie

Hortensje nie sprawiają większych problemów, ale tylko jeśli zapewni się im kwaśną ziemię. Wtedy mogą prawidłowo przyswajać z ziemi składniki pokarmowe. Gdy odczyn podłoża jest odpowiednio niski, hortensje mają duże, mocno wybarwione liście i kwiatostany. Bardziej są również odporne na szkodniki oraz choroby. Poszczególne gatunki hortensji mają różne wymagania co do odczynu gleby. Bardziej tolerancyjne są np. hortensja bukietowa oraz hortensja dębolistna. Wymagająca zaś jest hortensja ogrodowa, a także wszystkie odmiany kwitnące w kolorze nieba (jeśli podłoże ma zbyt wysoki odczyn, ich kwiaty nie są niebieskie lecz różowe, fioletowe albo różowoniebieskie).  

Zapewnienie hortensjom kwaśnej ziemi nie jest trudne. Do sadzenia polecane jest gotowe Podłoże do hortensji. To odpowiednio zbilansowana mieszanka o kwaśnym pH 4-5, powstała na bazie torfu frezerowego. Warto też systematycznie ściółkować hortensje takimi materiałami jak Torf ogrodniczy kwaśny oraz kora nieodkwaszona, gdyż obniżają odczyn ziemi (wolno i przez dłuży czas) oraz wzbogacają ją w próchnicę. W razie wątpliwości, czy hortensja ma odpowiednio kwaśne podłoże, łatwo to sprawdzić samodzielnie. Służy do tego Zestaw do badania pH gleby. Wynik, przy pomocy specjalnego paska, otrzymuje się po około pół minucie. Jeśli odczyt wskaże, że podłoże nie jest wystarczająco kwaśne, jego pH można łatwo obniżyć przy pomocy preparatu Podłoże pH Minus. Preparat wsypuje się do wody w konewce (100 ml na 10 l wody). Gdy się rozpuści, należy podlać glebę.  

Kłopotów w uprawie hortensji można też uniknąć wybierając dla nich odpowiednio oświetlone stanowisko. Większość hortensji najlepiej rośnie w półcieniu, np. pod dużymi drzewami. Nadmiar słońca może powodować płowienie liści i kwiatów oraz oparzenia, np. hortensji ogrodowej. Wyjątkami są hortensje bukietowe i hortensje krzewiaste, które bardzo dobrze rosną zarówno w półcieniu, jak i pełnym słońcu. 

Przeczytaj także: Pielęgnacja hortensji – jak uniknąć błędów w uprawie 

Sprawcą choroby jest grzyb Ralstonia solanacearum. Atakuje on nie tylko hortensje, ale też około 200 innych gatunków roślin (największe szkody wyrządza na ziemniakach). Ten chorobotwórczy grzyb wywołuje śluzowate zmiany m.in. w łodygach.  

Objawy: pierwsze objawy to nagłe więdnięcie pojedynczych, najmłodszych liści, co łatwo przeoczyć. Następnie więdną pojedyncze pędy albo nawet całe rośliny (mimo że gleba jest wilgotna). W efekcie hortensje zamierają.  

Zwalczanie: jest trudne, gdyż objawy są zwykle zauważane późno, gdy cała hortensja więdnie. W ramach profilaktyki należy unikać kompostowania obierek ziemniaków, gdyż może być na nich wiele patogenów, w tym grzyba wywołującego bakteryjne więdnięcie hortensji.  

To choroba fizjologiczna, której przyczyną jest niewłaściwy odczyn podłoża (zbyt wysokie pH) oraz używanie niewłaściwych nawozów (nie obniżających odczynu gleby). W efekcie korzenie hortensji nie mogą przyswajać składników pokarmowych, zwłaszcza żelaza i manganu.  

Objawy: najpierw liście drobnieją oraz blakną. Następnie żółkną między nerwami, a potem całe (mogą przedwcześnie opadać). Zahamowany zostaje wzrost krzewu. Hortensja z chlorozą liści jest mniej odporna na choroby, szkodniki i mróz. Kwiatostany są mniejsze i nieliczne. Odmiany o niebieskich kwiatach nie wybarwiają się prawidłowo.  

Zwalczanie: po zauważeniu pierwszych objawów warto sprawdzić odczyn podłoża (nie powinien być wyższy niż pH 5-6,5 (w przypadku odmian niebieskich preferowany jest niższy). Służy do tego Zestaw do badania pH gleby. Trzeba też zmienić nawóz na przeznaczony do hortensji – dostarczy składników pokarmowych oraz obniży pH ziemi. To mogą być np. granulowany Nawóz do hortensji czy płynny Nawóz Bukiety Kwiatów do hortensji. Do hortensji niebieskich polecany jest rozpuszczalny Nawóz Intensywne Barwy do hortensji niebieskiej.  

Choroba wywoływana przez grzyb, który zasiedla liście oraz młode pędy. Występowaniu choroby sprzyja wysoka temperatura. To jeden z nielicznych grzybów, który potrafi się rozwijać także podczas suchej pogody (wystarcza mu np. rosa). 

Objawy: liście pokrywa biały nalot, który z czasem ciemnieje. Chore hortensje są słabe, bardziej podatne na atak szkodników oraz uszkodzenie przez mróz, zrzucają przedwcześnie liście.  

Zwalczanie: w profilaktyce i wczesnym zwalczaniu infekcji grzybowych pomocny jest Lecitec, w którego składzie są polisacharydy (składniki naturalnego pochodzenia). Preparat oblepia strzępki grzybni, co ogranicza rozprzestrzenianie się infekcji. Grzyby chorobotwórcze wywołujące mączniaka prawdziwego zwalczać można także przy pomocy grzybów pożytecznych, które na nich pasożytują. Zawiera je preparat mikrobiologiczny Polyversum WP. Jesienią trzeba usuwać opadłe liście spod porażonych hortensji. 

Chorobę wywołują wirusy. W ogrodach przydomowych oraz na działkach mozaikowatość kwiatów hortensji jest rzadkością. Zdarza się na hortensjach doniczkowych, które wcześniej były uprawiane w szklarniach. 

Objawy: na płatkach kwiatów oraz liściach pojawiają się mozaikowe plamy. Kwiaty mogą być słabiej wykształcone.  

Zwalczanie: w uprawie amatorskiej polega na systematycznym likwidowaniu mszyc. To szkodniki przenoszące wirusy wywołujące chorobę. 

Sprawcą plamistości liści hortensji są różne grzyby chorobotwórcze. Choroba występuje dość często, zwłaszcza w deszczowe lata, ale rzadko wyrządza duże szkody.  

Objawy: na liściach są małe plamy i cętki – okrągłe lub owalne, czasem z ciemniejszymi obwódkami, najczęściej w kolorach brązowym lub rudym. Z czasem zmieniają barwę na ciemniejszą i zasychają. W blaszkach liściowych mogą w tych miejscach tworzyć się dziurki. Choroba osłabia hortensje, co powoduje, że mniej obficie kwitną. 

Zwalczanie: plamistości liści hortensji sprzyja nadmierna wilgotność. Najłatwiej jej zapobiegać, np. jesienią usuwając opadłe liście spod hortensji. Profilaktycznie oraz po zauważeniu pierwszych objawów hortensję należy opryskać, np. preparatem Lecitec, w którego składzie są polisacharydy (składniki naturalnego pochodzenia). Preparat oblepia strzępki grzybni, ograniczając rozwój chorobotwórczych grzybów.  

Choroba wywoływana przez grzyb Pucciniastrum hydrangeae. Sprzyja jej wysoka wilgotność powietrza oraz częste opady deszczu i podlewanie na liście. Częściej porażane przez rdzę są hortensje rosnące na wilgotnych, nieprzewiewnych stanowiskach. 

Objawy: na liściach pojawiają rdzawe plamy i cętki. Z czasem ich kolor staje się coraz ciemniejszy aż do brązowego i czarnego, przy silnym porażeniu mogą opadać. Chora hortensja słabiej kwitnie, może przemarzać.  

Zwalczanie: jesienią trzeba usuwać opadłe liście spod porażonych hortensji, aby przerwać obieg infekcji. Należy unikać zbyt częstego zraszania liści hortensji. W profilaktyce i wczesnym zwalczaniu rdzy stosować można Biosept Active Spray.   

Sprawcą choroby jest grzyb Septoria hydrangea. Jej występowaniu sprzyja nadmierne zagęszczenie roślin. Septorioza hortensji zwykle występuje w drugiej połowie lata, ale nie jest to reguła.  

Objawy: na liściach pojawiają się brązowe plamy różnej wielkości w ciemniejszych obwódkach (czasem czerwonych). Na plamach powstają czarne, drobniutkie zarodniki grzybów. Liście żółkną i masowo opadają.  

Zwalczanie: usuwać i niszczyć opadłe liście z oznakami choroby. Unikać trzeba zbyt gęstego sadzenia hortensji.

To choroba grzybowa. Szara pleśń rzadko atakuje hortensje rosnące w ogrodzie. Występuje zwykle na sadzonkach hortensji ukorzenianych w pojemnikach przykrytych folią lub w szklarniach. Szarej pleśni sprzyjają wysoka wilgotność, mała ilość naturalnego światła oraz duże zagęszczenie roślin. 

Objawy: w pierwszej fazie na liściach i pędach pojawiają się gnilne plamy, które dość łatwo przeoczyć. Następnie powstaje szary, puszysty nalot. Zainfekowane hortensje często zamierają. 

Zwalczanie: ukorzeniane sadzonki hortensji trzeba często wietrzyć i profilaktycznie opryskiwać. Grzyby chorobotwórcze wywołujące szarą pleśń zwalczać można np. przy pomocy grzybów pożytecznych, które na nich pasożytują. Zawiera je preparat mikrobiologiczny Polyversum WP. Skuteczny jest też oprysk preparatem Switch 62,5 WG. 

Najczęściej żerują na najmłodszych pędach, liściach i pąkach kwiatowych hortensji. Wysysają z nich soki, co skutkuje osłabieniem krzewów. Mszyce szczególnie lubią zasiedlać rośliny obficie zasilane azotem. Ich rozmnażaniu sprzyja słoneczna i bezdeszczowa pogoda. Niektóre są uskrzydlone, dzięki czemu mogą się przenosić na inne rośliny. 

Objawy: na najmłodszych liściach, pędach i pąkach kwiatowych żerują kolonie prawie nieruchomych mszyc. Liście i kwiaty  karłowacieją, są zniekształcone i klejące od spadzi wydzielanej przez mszyce. Wśród nich biegają mrówki, które zbierają rosę miodową wydzielaną przez mszyce. Gdy inwazja trwa dłużej, rosa miodowa staje się pożywką grzybów sadzakowych (w czarnym kolorze). Szkodliwość mszyc zależy od stopnia inwazji. Zawsze osłabiają hortensje przez co są one bardziej podatne na choroby. 

Zwalczanie: unikać przenawożenia hortensji azotem (najlepiej stosować nawozy przeznaczone do hortensji). Po zauważeniu pierwszych mszyc wykonać oprysk preparatami olejowymi jak Agrocover Koncentrat i Agrocover Spray oraz Emulpar 940 EC i Emulpar Spray. Zawierają one olej rydzowy i nie mają okresu karencji. Jeśli inwazja mszyc jest bardzo duża (co zdarza się rzadko), zaatakowane hortensje można opryskać preparatem Mospilan 20 SP. 

Z nicieni na hortensjach najczęściej żerują mątwiki (wśród korzeni) i węgorki (w pędach). Bardzo trudno je dostrzec, gdyż mają zaledwie około 1 mm długości. Ich ciała są obłe, robakowate.  

Objawy: nicienie są sprawcami deformacji różnych części hortensji. Powodują karłowacenie krzewów i liści, ale także guzy i narośla na korzeniach. Na łodygach mogą występować pęknięcia, plamy oraz rany. Liście czasami czernieją i mogą mieć grubsze nerwy. Takie hortensje słabo rosną i kwitną.  

Zwalczanie: są trudne do wyeliminowania. Nie jest też łatwo postawić diagnozę, że hortensje zaatakowały właśnie nicienie. Warto zastosować preparat mikrobiologiczny P-Drakol. W jego składzie są wyselekcjonowane szczepy pożytecznych bakterii, które w naturalny sposób ograniczają rozwój nicieni, ale także innych szkodników glebowych. Środek nie zawiera substancji chemicznych oraz pochodzących od organizmów genetycznie modyfikowanych. Jego stosowanie jest proste: w postaci oprysku lub podlewania konewką. 

Trudno je dostrzec, gdyż są bardzo małe. Przędziorki nawet pod lupą wyglądają jak czerwone lub żółte punkciki. Wysysają soki z liści przez co hortensje są osłabione. Najczęściej żerują na spodnich częściach liści. Inwazje przędziorków zwykle zdarzają się w suche, upalne lata, szczególnie na hortensjach doniczkowych.  

Objawy: początek inwazji przędziorków bardzo łatwo przeoczyć. Dlatego od czasu do czasu warto przeglądać spodnie części liści. Jeśli pojawią się na nich drobniutkie punkciki jak kolorowy pył i pajęczynka, to znak, że są na nich przędziorki. W zaawansowanym stadium na liściach pojawiają się żółtawe plamy. Następnie liście szarzeją i przedwcześnie opadają.  

Zwalczanie: zaatakowane hortensje należy opryskać, zwłaszcza spodnie części liści. Polecane są środki na bazie oleju rydzowego: Agrocover Koncentrat, Agrocover Spray, Emulpar 940 EC i Emulpar Spray. Preparaty oblepiają przędziorki utrudniając im oddychanie i żerowanie. Szkodniki giną.

Do pluskwiaków (czerwców) zaleczane są m.in. miseczniki (mają zgrubiałą stronę grzbietową), tarczniki (pokryte są białymi lub brunatnymi tarczkami) oraz wełnowce (ich ciała pokryte są woskowatą wydzieliną, która przypomina watę). Najczęściej żerują na hortensjach doniczkowych.  

Objawy: na łodygach i dolnych stronach liści pluskwiaki tworzą skupiska, które wyglądają jak skorupy (miseczniki i tarczniki) albo jak wata (wełnowce). Szkodniki są małe i zwykle prawie nieruchome. Wysysają soki z hortensji, co powoduje ich osłabienie albo nawet zamieranie. Liście i pędy żółkną, a następnie często opadają. Na odchodach szkodników rozwijają się grzyby.  Dlatego, gdy żerowanie pluskwiaków trwa od tygodni, pędy i liście stają się klejące i pokryte czarnym nalotem. 

Zwalczanie: unikać uprawy hortensji w nieprzewiewnych miejscach. Szkodniki można usuwać wilgotną szmatką (trzeba często ją zmieniać) albo patyczkiem. Kurację trzeba powtarzać co 2-3 tygodnie, aż do wyeliminowania szkodników (nie jest to łatwe). Zaatakowane hortensje można opryskać preparatem Mospilan 20 SP. 

W ograniczeniu populacji pluskwiaków oraz innych szkodników skutecznym i ekologicznym orężem są preparaty na bazie oleju rydzowego: Agrocover Koncentrat i Agrocover Spray oraz Emulpar 940 EC i Emulpar Spray. Ciecz użytkowa, naniesiona na rośliny, pokrywa szkodniki lepką powłoką, która utrudnia im oddychanie, poruszanie i żerowanie - powoduje, że giną.  

Najwięcej szkód wśród hortensji ślimaki wyrządzają wiosną. Zjadają przede wszystkim młode, miękkie liście. Gdy blaszki liściowe twardnieją, hortensje przestają być dla nich atrakcyjne. Ze ślimaków nagich na hortensjach zwykle żerują pomrowiki. Mniejsze szkody wyrządzają ślimaki skorupowe (np. wstężyki ogrodowe). 

Objawy: w liściach hortensji są nieregularne dziury, uszkadzane są też najmłodsze pędy. Ślimaki żerują głównie w nocy, dlatego trudno znaleźć je na liściach. Na ziemi można czasem dostrzec srebrzyste ślady śluzu.  

Zwalczanie: użyć preparatów w granulkach do zwalczania ślimaków, jak Ferramol (ślimaki po jego zjedzeniu chowają się w kryjówkach i tam zamierają) albo Ślimak Control (po spożyciu tego środka są odrętwiałe i giną w wyniku odwodnienia). Do wyłapywania tych szkodników praktyczna i skuteczna jest Pułapka na ślimaki. 

Przeczytaj także: Ślimaki nagie – 7 sposobów zwalczania