Choroby i szkodniki rododendronów - objawy i zwalczanie

Rododendrony muszą rosnąć w kwaśnej ziemi (pH 3,5-5,5) – wtedy rzadko atakują je choroby i szkodniki. Jeśli odczyn gleby jest za wysoki, nie mogą przyswajać składników pokarmowych. Niezapewnienie odpowiedniego podłoża to najpopularniejszy błąd w uprawie! W efekcie rododendrony rosną słabo, mają niewiele kwiatów lub wcale. O braku prawidłowego odczynu mogą świadczyć liście czerwone lub blade, a także żółte łodygi, zwłaszcza najmłodsze, oraz plamy na nich. Takie osłabione krzewy są mniej odporne na choroby, szkodniki oraz mróz.

Do sadzenia rododendronów polecane jest np. Gotowe podłoże do rododendronów, azalii, wrzosów i wrzośców. Jego skład oraz odczyn są przystosowane do specyficznych wymagań tych pięknych krzewów.

Do ściółkowania rododendronów warto systematycznie używać takich materiałów jak Torf ogrodniczy kwaśny oraz kora nieodkwaszona, ponieważ obniżają odczyn ziemi (wolno i przez dłuższy czas). Wzbogacają też glebę w próchnicę, co poprawia jej zdolność magazynowania wody i składników pokarmowych.

Jak sprawdzić, czy rododendron ma odpowiednio kwaśne podłoże? Służy do tego Zestaw do badania pH gleby. Wynik otrzymuje się po około 30 sekundach. Jeśli podłoże jest za mało kwaśne, jego odczyn można w prosty sposób obniżyć przy pomocy preparatu Podłoże pH Minus. Wsypuje się go do wody w konewce (100 ml na 10 l wody). Następnie należy podlać rododendrony.

Przeczytaj także: Rodzaje gleby a wymagania roślin

Rododendrony najczęściej są atakowane przez choroby grzybowe. Sprzyjają im m.in. deszczowa pogoda, upał, wcześniejsza inwazja szkodników. Powodem złej kondycji rododendronów są też często błędy w uprawie. Spowodowane nimi choroby fizjologiczne mogą być nie mniej groźne, niż te spowodowane przez patogeny. To przede wszystkim nieprawidłowy odczyn gleby (zbyt wysoki), a także niewłaściwe nawożenie (stosowanie nieodpowiednich nawozów oraz ich nadmiar).

Sprawcą antraknozy jest grzyb Colletotrichum gloeosporioides. To groźna choroba, która powoduje nawet zamieranie rododendronów. Jej występowaniu sprzyja wysoka temperatura oraz wilgotność.

Objawy: pierwsze objawy antraknozy to drobne plamy na liściach (mogą się pojawiać od późnej wiosny do końca lata). Najpierw są koloru szarego, a potem brązowieją. Mogą być okrągłe i nieregularne, pojawiają się w różnych miejscach na liściach, także na ich brzegach. Gdy infekcja jest duża, plamy zlewają się ze sobą. Mogą też pojawiać się na najmłodszych pędach. Charakterystyczną cechą jest pierścieniowe zabarwienie plam. Przypominają okręgi w różnych odcieniach brązu. Zainfekowane liście często opadają, a rododendron słabo rośnie. Ma mało kwiatów lub wcale.

Zwalczanie: po zauważeniu pierwszych objawów lub profilaktycznie (jeżeli rododendron chorował sezon wcześniej), należy wykonać oprysk środkiem grzybobójczym. Do zwalczania antraknozy rododendronów skuteczne są preparaty takie jak Scorpion 325 SC. Opadłe, chore liście trzeba usuwać i niszczyć. Nie wolno pobierać sadzonek z rododendronów porażonych przez antraknozę.

Dlaczego żółkną liście rododendronów? Głównymi przyczynami chlorozy nie są patogeny lecz błędy w uprawie - przede wszystkim nieprawidłowy odczyn podłoża (zbyt wysokie pH) oraz używanie niewłaściwych nawozów (nie obniżających odczynu gleby). To sprawia, że korzenie rododendronów nie mogą przyswajać składników pokarmowych, zwłaszcza żelaza. Występowaniu chlorozy sprzyja zbita gleba, w której brakuje próchnicy.

Objawy: liście, zwłaszcza najmłodsze, żółkną między nerwami, a potem całe (mogą za wcześnie opadać). Zahamowany zostaje wzrost krzewu i kwitnienia. Rododendron z chlorozą liści jest bardziej podatny na choroby, szkodniki oraz mróz. Przy dużej chlorozie rododendron może zginąć.

Zwalczanie: po zauważeniu pierwszych objawów warto sprawdzić odczyn podłoża (nie powinien być wyższy niż pH 3,5-5,5. Służy do tego Zestaw do badania pH gleby. Jest bardzo prosty w stosowaniu, a wynik otrzymuje się po około 30 sekundach. Jeżeli odczyn ziemi okaże się za wysoki, można go szybko obniżyć, np. przy pomocy preparatu Podłoże pH minus. Potrzebna jest też ściółka, która zapewni odpowiedni odczyn na dłużej. Na ściółkę dla rododendronów nadają się m.in. Torf ogrodniczy kwaśny oraz kora nieodkwaszona.

Chlorozy rododendronów pomagają uniknąć nawozy, które dostarczają składników pokarmowych oraz jednocześnie obniżają odczyn ziemi. To mogą być np. granulowany Nawóz zakwaszający do roślin kwaśnolubnych, granulowany Nawóz do rododendronów i azalii, rozpuszczalny Nawóz Bujne Kwitnienie do rododendronów czy Nawóz Zadbane Kwiaty do rododendronów i azalii z mączką bazaltową. W uprawie doniczkowej szczególnie wygodny jest płynny Nawóz Bujne Kwitnienie do rododendronów.

Przeczytaj także: Różaneczniki i azalie - jak nawozić

To groźna choroba rododendronów. Jej sprawcą jest grzyb Phytophthora, którego środowiskiem jest gleba. Jego rozwojowi sprzyja nadmierna wilgoć. Najczęściej fytoftoroza atakuje rododendrony młode i osłabione, a także ukorzeniane sadzonki.  

Objawy: pierwsze objawy to matowe i pozwijane liście (do dołu). Rododendron sprawia wrażenie jakby usychał i tak jest w rzeczywistości. Grzyb bowiem przerasta wiązki przewodzące pędów, hamując pobieranie wody oraz składników pokarmowych. Czasem atakuje pęd główny lub boczny. Z zależności od tego więdnie cały krzew albo tylko jeden lub kilka pędów. Bez oprysku fytoftoroza rozwija się szybko i niszczy krzew.

Zwalczanie: sadzonki rododendronów trzeba ukorzeniać wyłącznie w świeżej ziemi. Odpowiednie jest np. Gotowe podłoże do rododendronów, azali, wrzosów i wrzośców. Stosować można opryski preparatami Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG oraz Biosept Active Spray (zawiera ekstrakt grejpfruta).

Przeczytaj także: Jak zwalczać choroby roślin przy pomocy grejpfruta

Na rododendronach może pasożytować około 20 grzybów, które wywołują chorobę znaną jako plamistość liści. Jeden z najpopularniejszych to Alternaria alternata, który powoduje plamy i nekrozy liści oraz ich opadanie.

Objawy: na liściach pojawiają się małe plamy w różnych kształtach, czasem z ciemniejszymi obwódkami. Plamy są szare i brązowe z tendencją do ciemnienia i zasychania. Choroba osłabia rododendrony, co powoduje, że słabiej kwitną. Ich wzrost zwykle jest zahamowany; zmniejsza się też odporność na mróz.

Zwalczanie: plamistości liści rododendronów sprzyja nadmierna wilgotność wysoka temperatura. Najłatwiej jej zapobiegać, np. nie podlewać na liście. Trzeba też usuwać i niszczyć opadłe liście spod rododendronów. Profilaktycznie oraz po zauważeniu pierwszych objawów rododendron należy opryskać, np. preparatem Score 250 EC (w jego składzie jest difenokonazol).

Sprawcą powłocznika azaliowego jest grzyb Exobasidium vaccini. Najczęściej patogen atakuje azalie, które rosną w zbyt dużym zagęszczeniu. Rozwojowi tego grzyba sprzyja wysoka wilgotność.

Objawy: na liściach oraz pędach (zwłaszcza najmłodszych) pojawiają się zgrubienia i narośla. Zdarza się, że guz jest większy niż zaatakowany liść. W początkowym stadium zgrubienia są zielone, następnie przebarwiają się kolor rdzawy. Porażone liście opadają. Powłocznik azaliowy szpeci krzewy, ale też może być przyczyną ich zamierania.

Zwalczanie: po zauważeniu pierwszych liści z naroślami trzeba je oberwać i zniszczyć. Należy też usuwać opadłe liście z naroślami, gdyż znajdują się na nich formy przetrwalnikowe. Nie podlewać na liście i unikać zbyt dużego zagęszczenia roślin.

To choroba fizjologiczna spowodowana nadmiernym nawożeniem rododendronów. Występuje latem, gdy panują duże upały. W tym czasie rododendrony pobierają z gleby więcej wody wraz ze składnikami pokarmowymi. Gdy nawozu w glebie jest za dużo, może dojść do uszkodzenia liści.

Objawy: przy krawędziach liści pojawiają się jasnozielone, smugowate plamy. Następnie ich kolor zmienia się na brązowy. Brzegi liści wyglądają jak spalone. Krzewy są osłabione i mogą być atakowane przez patogeny.

Zwalczanie: podlać rododendron dużą ilością wody, najlepiej deszczówką, aby wypłukać z gleby nadmiar nawozu. Następnie wyściółkować powierzchnię ziemi wokół krzewu. Odpowiednie są np. Torf ogrodniczy kwaśny i kora nieodkwaszona.

Przeczytaj także: Różaneczniki i azalie – jak nawozić

Grzyb Rhizoctonia solani, który wywołuje rizoktoniozę rododendronów, występuje w glebie. Często powoduje zamieranie krzewów.

Objawy: w początkowym stadium trudno zdiagnozować infekcję, gdyż grzyb atakuje głównie korzenie i przyziemne części pędów. Pojawiają się na nich brunatne plamy, często zapadnięte. Powoduje to zaburzenia w transporcie wody oraz składników pokarmowych z korzeni roślin. Rododendrony wyglądają, jakby usychały mimo podlewania. Na rizoktoniozę najbardziej są podatne krzewy młode i sadzonki.

Zwalczanie: do sadzenia używać tylko świeżej ziemi. Odpowiednie jest np. gotowe Podłoże do rododendronów, azalii, wrzosów i wrzośców. Po wystąpieniu pierwszych objawów choroby zastosować oprysk np. preparatem Signum 33 WG.

To choroba grzybowa. Szara pleśń najczęściej atakuje sadzonki rododendronów, które są ukorzeniane  w szklarniach. Jej rozwojowi sprzyjają wysoka wilgotność, mała ilość naturalnego światła, a także duże zagęszczenie roślin. Podczas deszczowej, ciepłej pogody szara pleśń atakuje czasem także same kwiaty.

Objawy: na liściach, pędach i kwiatach pojawiają się najpierw gnilne plamy, a następnie szary, pylący się nalot. Grzyb osłabia rododendrony, często niszczy kwiaty i może być przyczyną zamierania roślin, zwłaszcza młodych.

Zwalczanie: ukorzeniane sadzonki rododendronów często wietrzyć. Stosować opryski zapobiegawczo oraz po zauważeniu pierwszych objawów. Grzyby chorobotwórcze wywołujące szarą pleśń zwalczać można np. przy pomocy grzybów pożytecznych, które na nich pasożytują. Zawiera je preparat mikrobiologiczny Polyversum WP. Profilaktycznie i po zauważeniu pierwszych objawów można stosować Biosept Active Spray. Skład tego produktu opiera się na bazie ekstraktu z grejpfruta. Skuteczny jest też oprysk preparatem Switch 62,5 WG.

Silne, zdrowe rododendrony rzadko są atakowane przez szkodniki, a ewentualne uszkodzenia nie są duże. Aby uniknąć problemów, warto co jakiś czas lustrować krzewy. O inwazji szkodników świadczyć mogą np. plamy, przebawienia, dziury i pajęczynki na liściach. Na rododendronach żeruje wiele szkodników.

Zwykle kibitniki azaliaczki żerują na azaliach. Postacie dorosłe to małe motyle (rozpiętość ich skrzydeł wynosi około 1 cm). Szkody wyrządzają ich gąsienice, które żerują wewnątrz liści.

Objawy: na blaszkach liściowych pojawiają się białawe plamy przypominające miny, a na ich wierzchołkach cieniutka przędza. Uszkodzone liście zwijają do dołu, tworząc rodzaj kryjówek dla poczwarek. Liście brązowieją i opadają.

Zwalczanie: po zauważeniu min i przędzy od razu zrywać liście i niszczyć (jeśli jest ich mało). Trzeba też koniecznie usuwać i także niszczyć opadłe liście, gdyż zimują w nich poczwarki kibitników.

Zastosować można oprysk preparatem Lepinox Plus, który zawiera naturalnie występującą na roślinach oraz w glebie bakterię Bacillus thuringiensis. Zainfekowane przez nią gąsienice przestają żerować i giną w ciągu 72 godzin. Inny skuteczny preparat do oprysku to Mospilan 20 SP. Wnika do wnętrza roślin i wraz z sokami dociera do wszystkich jej tkanek. Gąsienice giną w ciągu kilku godzin po ich zjedzeniu.

Najczęściej mączliki różanecznikowe atakują podczas ciepłej, słonecznej, bezwietrznej  pogody. Szczególnie duże szkody mogą wyrządzić wśród rododendronów doniczkowych uprawianych na balkonach. Szkodniki osłabiają krzewy, przez co są one bardziej wrażliwe na choroby i mróz.

Objawy: przy poruszeniu rododendronów unoszą się nad nimi drobne, białe muszki (bardzo podobne do mączlika szklarniowego). Muszki tworzą kolonie na dolnych stronach liści, zwłaszcza młodych. Tam składają jaja, z których wylęgają się zielonożółte larwy. Szkodniki wysysają sok z rododendronów. Liście, na których żerują mączliki, karłowacieją i się marszczą. Stają się także klejące od spadzi, którą mączliki wydzielają. Po pewnym czasie spadź zasiedlają grzyby sadzakowe w czarnym kolorze. W efekcie liście mają zmniejszoną możliwość fotosyntezy, co dodatkowo osłabia rododendrony.

Zwalczanie: po zauważeniu pierwszych białych muszek należy wykonać oprysk, np. środkiem najnowszej generacji Mospilan SP. Zastosować też można preparaty na bazie oleju rydzowego: Agrocover Koncentrat i Agrocover Spray oraz Emulpar 940 EC i Emulpar Spray. Ciecz oblepia szkodniki, co utrudnia im oddychanie, a także żerowanie. W efekcie giną. Mączliki można także odławiać przy pomocy pułapek. Służą do tego duże Żółte tablice lepowe (do używania w ogrodzie) oraz małe Żółte tablice lepowe do doniczki (do stosowania na balkonie lub tarasie).

Przeczytaj także: Żółte tablice lepowe – jak używać w domu i ogrodzie

Zwykle mszyce żerują na najmłodszych pędach oraz liściach. Mogą też zasiedlać pąki kwiatowe. Wysysają z nich soki, co osłabia rododendrony. Ich inwazji sprzyja słoneczna oraz bezdeszczowa pogoda. Mszyce mogą przenosić patogeny wywołujące choroby. Dorosłe osobniki są jasnozielone, zaś larwy - szarozielone.

Objawy: liście zwijają się do spodu i karłowacieją. Pędy, kwiaty oraz liście są zdeformowane i klejące od spadzi wydzielanej przez mszyce. Po pewnym czasie na spadzi rozwijają się grzyby sadzakowe, które przypominają czarny pył. Ograniczają one proces fotosyntezy, co prowadzi do dodatkowego osłabienia rododendronów.

Zwalczanie: po zauważeniu pierwszych mszyc wykonać oprysk preparatami olejowymi jak Agrocover Koncentrat i Agrocover Spray oraz Emulpar 940 EC i Emulpar Spray. W ich składzie jest olej rydzowy, który oblepia szkodniki, utrudniając im oddychanie oraz żerowanie. Mszyce giną. Jeżeli inwazja mszyc jest duża (co zdarza się sporadycznie), zaatakowane rododendrony można opryskać preparatem Mospilan 20 SP. Mszyce można też odławiać bez użycia chemii. Służą do tego duże Żółte tablice lepowe (do używania w ogrodzie) oraz małe Żółte tablice lepowe do doniczki (do stosowania na balkonie lub tarasie).

Przeczytaj także: Skuteczny sposób na mszyce

Jest jednym z najpopularniejszych i najgroźniejszych szkodników rododendronów. Dorosłe opuchlaki to małe, szaro-czarne chrząszcze o długości około 1 cm. Mają charakterystyczny ryjek. Larwy są białe z jasnobrązową głową. Opuchlaki żerują na liściach oraz wśród korzeni.

Objawy: dorosłe opuchlaki wygryzają dziury na krawędziach liści, które przypominają kształtami zatoki (koliste i owalne). Liście są oszpecone. Z powodu ich zmniejszonej  powierzchni ograniczony jest proces fotosyntezy (co prowadzi do osłabienia rododendronu). Larwy opuchlaków zaś żerują w glebie. Zjadają korzenie, zwłaszcza drobne, oraz niszczą szyjkę korzeniową. Zaatakowane rododendrony rosną słabo, mają mało kwiatów, a nawet zamierają.

Zwalczanie: profilaktycznie i po zauważeniu pierwszych objawów podlewać rododendrony preparatami mikrobiologicznymi: Wrotycz ekstrakt (w jego składzie jest wrotycz) lub P-Drakol (zawiera pożyteczne bakterie, które pasożytują larwy chrząszczy). Jeśli uszkodzeń jest dużo, zastosować można oprysk preparatem Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Wrotycz – zioło do zwalczania szkodników w ogrodzie

Oba szkodniki zostały zauważone w Polsce w latach 90. XX wieku. Niewiele się różnią od siebie i wyrządzają podobne szkody.

Objawy: larwy (1-2 mm długości) i osobniki dorosłe (3-4 mm) żerują na dolnych stronach liści. Wysysają soki z rododendronów, co powoduje ich osłabienie albo nawet zamieranie. W pierwszej fazie ataku prześwietlików na górnych powierzchniach liści pojawiają się żółte plamki. Następnie plamy się zlewają. Liście żółkną, a potem brązowieją, zasychają i często opadają. Prześwietliki wydzielają brązowe odchody, które wyglądają jak mikroskopijne kropelki.

Zwalczanie: po zauważeniu pierwszych szkodników opryskać rododendrony, zwłaszcza ich dolne strony liści. Skuteczne są preparaty zawierające związki z grupy pyretroidów, np. Karate Gold lub Karate Spray. W ograniczeniu populacji prześwietlików oraz innych szkodników pomagają środki na bazie oleju rydzowego: Agrocover Koncentrat i Agrocover Spray oraz Emulpar 940 EC i Emulpar Spray. Ciecz użytkowa pokrywa szkodniki lepką powłoką, która utrudnia im oddychanie, poruszanie oraz żerowanie. Powoduje, że giną. Prześwietliki zimują w postaci jaj, które samice składają wewnątrz zdrowych liści. Dlatego usuwanie i niszczenie opadłych liści nie zawsze pomaga w eliminacji prześwitlików.

To motyl, którego gąsienice żerują m.in. na wrzosach oraz rododendronach. Rozpiętość jego skrzydeł wynosi około 3 cm. Pyliniaki wrzosiaki mogą mieć różne kolory – od kremowego po brązowy (w plamki). Samice są zwykle jaśniejsze niż samce. Dorosłe osobniki trudno zauważyć na rododendronach. Szkody wyrządzają ich gąsienice.

Objawy: na liściach są nieregularne plamy, jak zeskrobane nożykiem, a także nieregularne dziury. To skutki żerowania małych, szarobrązowych gąsienic pyliniaków wrzosiaków.

Zwalczanie: zastosować oprysk preparatem Lepinox Plus. To środek przeznaczony do kontroli gąsienic motyli. W jego składzie jest pożyteczna bakteria Bacillus thuringiensis. Wytwarza ona krystaliczne białka, które aktywowane są w przewodzie pokarmowym gąsienic. W efekcie szkodniki giną. Inny skuteczny preparat to Mospilan 20 SP. Środek wnika do tkanek rododendronów. Gąsienice giną po ich zjedzeniu.

Groźnym szkodnikiem występującym na rododendronach jest skoczek różanecznikowy. Osobniki dorosłe są zielone, z charakterystycznymi pomarańczowymi paskami na górnej stronie tułowia. Ich dolna część zaś jest w żółtym kolorze. Spłoszone skaczą (stąd nazwa skoczki). Mogą przenosić patogeny wywołujące zamieranie pąków kwiatowych.

Objawy: skoczki najłatwiej zaobserwować w czasie słonecznych dni, gdy wygrzewają się na górnych stronach liści rododendronów. Dość łatwo je zauważyć ze względu na pomarańczowe akcenty na górnej stronie tułowia.

Zwalczanie: rododendron opryskać preparatami olejowymi jak Agrocover Koncentrat i Agrocover Spray oraz Emulpar 940 EC i Emulpar Spray. W ich składzie jest olej rydzowy, który oblepia szkodniki, utrudniając im oddychanie oraz żerowanie – w efekcie giną. Drapieżnikiem polującym na skoczki jest np. biedronka. Dlatego w ogrodzie warto mieć hotel dla owadów, w którym zimują biedronki oraz inne pożyteczne owady. Dzięki temu ich populacja w ogrodzie się zwiększa.