W jaki sposób uprawiać i pielęgnować leszczynę

Leszczyna pospolita (Corylus avellana) jest bardzo wysokim i szerokim krzewem dorastającym do 5 metrów wysokości. Na przedwiośniu ozdobę stanowią męskie kwiaty zebrane w zwisające kwiatostany zwane kotkami, które bardzo obficie pylą na żółto. Żeńskie kwiaty rozwijają się na krótkopędach ale są bardzo drobne i niepozorne. Po kwitnieniu pojawiają się szeroko owalne do okrągłych, podwójnie piłkowane liście o długości do 10cm. Młode liście są z obu stron owłosione, natomiast jesienią przebarwiają się na żółty lub żółtobrązowy kolor. Od września na krzewach dojrzewają jasnobrązowe orzechy, które są otoczone powstałą ze zrośnięcia trzech podkwiatków okrywą.

Leszczyna pospolita na stanowiskach naturalnych spotykana jest prawie w całej Europie (z wyjątkiem północy Skandynawii). W Polsce występuje na terenie całego kraju, nawet do 1000 metrów wysokości. Dziko rosnące krzewy bądź nieduże drzewka liściaste można zauważyć na różnych siedliskach. Leszczyna pospolita najczęściej stanowi podszycie lasów liściastych i mieszanych oraz kserotermiczne zarośla.

Orzechy laskowe doskonale smakują na surowo, zarówno spożywane same, jak i w mieszankach z innymi orzechami czy różnymi bakaliami. Owoce leszczyny stanowią także doskonały dodatek do wielu potraw. Oprócz walorów smakowych są także bardzo zdrowe. Są bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych (tzw. zdrowego tłuszczu) oraz łatwo przyswajalnego białka. Zawierają także cukier, wapń, potas, magnez, fosfor, żelazo i mangan. Ponadto w owocach leszczyny znajdują się witaminy takie jak: A, B1, B2, C, E i F.  Orzechy laskowe powinny być spożywane przez osoby podatne na wszelkiego rodzaju infekcje oraz cierpiące na bezsenność i nadpobudliwość. Ponadto powinny być uzupełnieniem diety osób chorujących na miażdżycę, cukrzycę czy choroby serca. Dzięki zawartości lecytyny regularne spożywanie orzechów wspomoże pracę mózgu.

Leszczyna pospolita należy do roślin o niewielkich wymaganiach w stosunku do gleby oraz stanowiska. Pod uprawę krzewów odpowiednia będzie umiarkowanie wilgotna, średnio żyzna, piaszczysto-gliniasta gleba. Bezwzględnie należy unikać miejsc całkowicie podmokłych oraz bardzo suchych. Leszczynę można posadzić na stanowisku zarówno słonecznym, jak i bardziej ocienionym. Należy jednak pamiętać, że rośliny rosnące na jaśniejszym stanowisku obficiej plonują.

Ze względu, że krzewy źle reagują na zbyt wilgotne, a także przesuszone stanowiska należy pamiętać o utrzymaniu właściwej wilgotności gleby. Na lżejszych i bardziej piaszczystych glebach zabieg ten wykonujemy nieco częściej, natomiast cięższe gleby dłużej zatrzymują wilgoć więc częste podlewanie nie będzie konieczne.

Leszczyna ma niewielkie wymagania pokarmowe. Do zapewnienia prawidłowego wzrostu wystarczą dwie dawki nawozu  w ciągu sezonu wegetacyjnego. Pierwsze nawożenie wykonujemy jak tylko na roślinie pojawią się liście, natomiast kolejne na początku lata. Aby zapewnić lepsze zimowanie krzewów warto na przełomie sierpnia i września sięgnąć po nawóz jesienny do roślin ozdobnych Target. Dzięki zawartości potasu, fosforu i mikroelementów wszystkie pędy zdrewnieją przed nadejściem zimy (szczególnie ważne u odmian ozdobnych takich jak ‘Contorta’).

Cięcie należy do podstawowych zabiegów, które przeprowadza się w uprawie leszczyny. Młode rośliny nie wymagają ciecia, jednak już po kilku latach przeprowadzenie tego zabiegu jest koniecznie jeśli chcemy w przyszłości zapewnić obfite plonowanie. Najlepsze rezultaty osiąga się z krzewów składających się z 6-8(9) głównych pędów. Wraz ze wzrostem ilości pędów następuje spadek plonu. Cięcie leszczyny możemy podzielić na zachowawcze, formujące i odmładzające. Optymalny termin wykonania tych zabiegów to luty i marzec.

Rozpoczyna się jeszcze przed sadzeniem roślin (w październiku lub w marcu) i polega na częściowym przycięciu korzeni oraz skróceniu pędu głównego (pozostawiamy 3-4 oczka). W celu pobudzenia młodych roślin do lepszego rozkrzewienia i zagęszczenia się należy na przedwiośniu drugiego i trzeciego roku uprawy o około połowę skrócić wszystkie pędy. Dodatkowo można całkowicie usunąć te najsłabsze wyrastające u podstawy krzewu.

Cięcie zachowawcze to przede wszystkim prześwietlanie wnętrza roślin. Podczas prac szczególną uwagę należy zwrócić na wycięcie wyrastających wilków, drobnych gałązek oraz słabych pędów u podstawy krzewu. Prawidłowo przeprowadzony zabieg umożliwia lepsze doświetlenie wnętrza leszczyny, co w rezultacie przekłada się na obfitsze plonowanie. Najstarsze gałęzie, które wydają coraz mniejszy plon należy co około 5 lat usuwać. Dzięki temu możemy spodziewać się nowych i silnych pędów.

Zabieg odmładzania krzewów należy przeprowadzać po około 10 latach uprawy. Najczęściej polega on na wycięciu tuż nad ziemią wszystkich pędów. Wadą tej metody jest ponowne formowanie krzewu oraz brak plonu przynajmniej w kolejnym sezonie. Mniej inwazyjnym rozwiązaniem jest rozciągnięcie zabiegu w czasie. Coroczne usuwanie 2-3 najstarszych pędów pozwala na utrzymanie plonowania. Tym sposobem leszczynę udaje się odmłodzić w ciągu 3-4 lat.

Nierównomierne dojrzewanie sprawia, że owoce należy zbierać kilkukrotnie w ciągu sezonu. Zwykle pierwszy plon uzyskujemy we wrześniu, natomiast ostatnie zbiory są jeszcze pod koniec października. Orzechy zbiera się ręcznie bądź też z zastosowaniem mat, które podkłada się pod krzewy.

Leszczyna należy do roślin, którą bardzo łatwo się rozmnaża. Wystarczy po prostu umieścić w glebie orzechy, które już wiosną kiełkują i stosunkowo szybko osiągają okazałe rozmiary. Wadą tego sposobu rozmnażania jest późniejsze rozpoczęcie owocowania (zwykle po około 8-10 latach). Często praktykowaną metodą jest rozmnażanie wegetatywne przez odkłady. Przygięte do ziemi pędy bardzo szybko ukorzeniają się i tworzą samodzielną roślinę. Odrywanie odrostów także umożliwia szybkie i łatwe pozyskanie nowych krzewów. Leszczyna rozmnażana metodami wegetatywnymi wchodzi w owocowanie już po 3-4 latach uprawy.

Odmiany ozdobne leszczyny doskonale wyglądają jako soliter, czyli posadzone samotnie np. na środku ogrodu. Z uwagi, że są to duże rośliny najefektowniej prezentują się we większych ogrodach. Liczne odmiany doskonale się także prezentują w zestawieniach z innymi roślinami. Pod leszczyną pięknie wyglądają niewysokie byliny oraz krzewinki o niewielkich wymaganiach świetlnych. Barwne zestawienia z odmianami o purpurowych czy złocistych liściach ożywią każdy ogród, natomiast powyginane pędy leszczyny ‘Contorta’ dodadzą niepowtarzalnego uroku w okresie zimowym. Dodatkowo pędy pogiętych odmian atrakcyjnie prezentują się ścięte i ułożone w wazonie lub w innych wiosennych kompozycjach. Nie można też zapomnieć o zwisających, żółtych kwiatostanach, które zdobią ogród w okresie kiedy jeszcze większość roślin nie myśli o wybudzeniu z zimowego uśpienia.