Z artykułu dowiesz się:
1. Skąd się wzięły rododendrony?
Nazwa rododendron pochodzi od łacińskiej nazwy Rhododendron (Rhodon – róża, dendron – drzewo). Tak określa się rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae), do którego należą różaneczniki oraz azalie. Obie te grupy roślin są bardzo blisko ze sobą spokrewnione i mają podobne wymagania. Dlatego wszystkie różaneczniki i azalie można nazywać rododendronami lecz nie każdą azalię można nazwać różanecznikiem, a różanecznik - azalią.
Aby zrozumieć, dlaczego w nazewnictwie różaneczników i azalii funkcjonują aż trzy nazwy, trzeba się cofnąć ponad 100 lat wstecz. To były czasy, gdy w nieznane zakątki świata wyruszali łowcy roślin. Ich ekspedycje – często równie niebezpieczne jak poszukiwaczy złota i diamentów - finansowali bogaci mecenasi, zwłaszcza angielscy. Nowe gatunki roślin były wówczas bardzo dochodowym i modnym biznesem. Zamożnych klientów, także z rodzin królewskich i książęcych, którzy chcieli je mieć w swoich ogrodach, nie brakowało. Wspaniale kwitnące rododendrony odkryto w różnych regionach świata. Nowy rodzaj roślin botanicy nazwali Rhododendron.
W Polsce nazwa Rhododendron początkowo była znana prawie wyłącznie przez ogrodników i botaników. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku przyjęło się spolszczone miano rododendron. Wcześniej rododendrony znano w Polsce najczęściej jako różańce (od słowa Rhodon – róża), gdyż ich kwiaty przypominają róże. W XX wieku – od różańca - pojawiła się nazwa różanecznik. Obecnie funkcjonują obie nazwy: rododendron oraz różanecznik, zaś różaniec ma zupełnie inne znaczenie. Która jest prawidłowa? Obie! Nazwa rododendron ma jednak szersze znaczenie, gdyż do rodzaju rododendron zaczęto także zaliczać azalie. Poza tym okazało się, że rośliny z rodzaju rododendron łatwo się krzyżują między sobą. Rododendrony to ogromna rodzina, w której ciągle pojawiają się botaniczne niespodzianki. Włączono do niej np. bagno zwyczajne, dziko rosnące w Polsce, którego jedynie łacińska nazwa - Rhododendron tomentosum – zdradza, że to również… rododendron.
Podsumowując: wszystkie różaneczniki i azalie to rododendrony. Jednak nie każdy różanecznik można nazwać azalią i odwrotnie. Gatunki rododendronów, które mają skórzaste, zimozielone liście nazywa się różanecznikami, zaś te, których liście są miękkie, częściowo lub całkowicie opadające na zimę – azaliami. W praktyce jest… wiele wyjątków.
Wymagania rododendronów określanych jako różaneczniki i azalie są podobne. Nie zawsze jest też łatwo je odróżnić. Różnice między różanecznikami i azaliami są jedynie ogólne. Wiele gatunków oraz odmian ma cechy pośrednie, które przypisuje się zarówno różanecznikom, jak i azaliom. Nie ulega wątpliwości jedno: wszystkie to wspaniale kwitnące krzewy ozdobne. Jeśli zapewni się im odpowiednie warunki i prawidłową opiekę, będą zdobiły ogród przez pokolenia. To krzewy długowieczne.
Przeczytaj także: Najpopularniejsze odmiany rododendronów
? Najwięcej gatunków rododendronów pochodzi z Azji oraz obu Ameryk. Dzikie okazy rosną także w Polsce. Różaneczniki żółte (azalie pontyjskie) można podziwiać w rezerwacie przyrody Kołacznia (województwo podkarpackie). W Karkonaszach zaś występuje różanecznik alpejski.
2. Jakie są cechy różaneczników?
Rododendrony określane jako różaneczniki to zwykle krzewy duże. W Polsce osiągają nawet po kilka metrów wysokości i szerokości (w zależności od odmiany). W cieplejszym klimacie, np. w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii czy we Włoszech, często dorastają nawet do kilkunastu metrów. Jeden z najwyższych to różanecznik drzewiasty – dziko rosnący w Chinach. Jego geny mają odmiany różaneczników kwitnących w czerwonym kolorze.
Liście różaneczników najczęściej są duże, skórzaste, nie opadają na zimę. Tworzą piękne, ciemnozielone tło dla innych roślin w ogrodzie. Opadanie liści nie jest to jednak regułą. Półzimozielony jest np. różanecznik dahurski. Niektóre gatunki, jak różanecznik Smirnowa, mają na liściach i pędach kutner. Takie „futerko” chroni je przed suszą, zarówno latem, jak i zimą.
Kwiaty różaneczników zwykle są duże. W tej grupie wiele jest odmian kwitnących w kolorach białym, fioletowym, różowym, żółtym, czerwonym. Niektóre odmiany pachną. W ogrodach uprawia się wiele gatunków różaneczników w setkach odmian. Szczególnie popularne są mieszańce międzygatunkowe o wielkich kwiatach, które wyróżnia także odporność na mróz.
? W Arboretum Wojsławice (województwo dolnośląskie) znajduje się Kolekcja Narodowa Historycznych Odmian Różaneczników (Rhododendron) Rasy Łużyckiej. Znajdujące się tutaj okazy posadzone zostały w latach 1899-1918 przez Fritza von Oheimba - ówczesnego właściciela parku w Wojsławicach. Według rodzinnych przekazów, Fritz von Oheimb zainteresował się różanecznikami po przygodzie w Alpach ze szczęśliwym zakończeniem. Podczas jednej z górskich wędrówek zsunął się ze stoku. Gdy spadał z urwiska, życie miał mu uratować różanecznik alpejski. Fritz von Oheimb sadzonki różaneczników sprowadził ze słynnego zakładu ogrodniczego Rudolfa Seidla (swojego przyjaciela), który miał siedzibę koło Drezna. Obecnie różaneczniki Seidla mają ponad 100 lat i są jednymi z najstarszych rosnących w Polsce. Wszystkie odmiany wyróżniają się wspaniałym kwitnieniem oraz odpornością na choroby i siarczysty mróz (minus 30 stopni Celsjusza i więcej). Wojsławicką kolekcję różaneczników warto oglądać zwłaszcza w pełni kwitnienia, czyli w maju i czerwcu.
3. Jakie są cechy azalii?
Azalie to krzewy zwykle niższe niż różaneczniki. W polskim klimacie osiągają najczęściej do metra wysokości oraz szerokości (w zależności od odmiany), ale zdarzają się większe okazy. Ze względu na mniejsze wymiary, w porównaniu do różaneczników, azalie często uprawiane są w donicach – na balkonach, a nawet na parapetach w mieszkaniach. Bywają wręczane jako prezenty zamiast kwiatów ciętych.
Niektóre azalie zakwitają przed wypuszczeniem liści, a inne, gdy już liście mają. Liście azalii są bardziej miękkie niż różaneczników, zwykle opadają na zimę całkowicie lub częściowo. Bardzo często wspaniale przebarwiają się jesienią w odcieniach kolorów pomarańczowego i czerwonego. Azalie kwitną w palecie barw białej, pomarańczowej, czerwonej, żółtej, różowej. Ich kwiaty często są mniejsze niż różaneczników, ale nie jest to reguła.
W sklepach ogrodniczych wybór gatunków i odmian azalii jest ogromny. W polskim klimacie znakomicie się sprawdza azalia pontyjska (znana też jako różanecznik żółty). Ma duże, silnie pachnące kwiaty w żółtym kolorze. Ten gatunek jest też wyjątkowo tolerancyjny na błędy w uprawie, zwłaszcza co do odczynu gleby. Z innych gatunków bardzo często są uprawiane m.in. azalia japońska oraz azalia gandawska. Zwykle są to odmiany bardzo dobrze przystosowane do polskiego klimatu.
? Święto Kwitnącej Azalii odbywa co roku w maju w Szkółce Krzewów Ozdobnych Pudełek w Pisarzowicach (województwo śląskie), która specjalizuje się w uprawie azalii (pochodzi z niej wiele polskich odmian, jak Liliput, Pinokio czy Profesor Czekalski). Święto trwa kilka dni. Podziwiać można setki odmian kwitnących azalii.
4. Jakie są różnice w uprawie różaneczników i azalii?
Różaneczniki oraz azalie mają podobne wymagania. Przede wszystkim to rośliny kwaśnolubne, którym koniecznie trzeba zapewnić ziemię o odpowiednio niskim odczynie (pH 3,5-5,5). Należy je sadzić w kwaśnej ziemi. Polecane jest np. Gotowe podłoże do rododendronów, azalii, wrzosów i wrzośców.
Podobne jest także nawożenie różaneczników i azalii. Używać należy nawozów, które nie tylko dostarczają składników pokarmowych w odpowiednich proporcjach, ale także obniżają odczyn ziemi. To mogą być m.in. Nawóz w płynie Bujne Kwitnienie do rododendronów, Nawóz rozpuszczalny Bujne Kwitnienie do rododendronów czy Nawóz granulowany do rododendronów i azalii.
Zarówno azalie, jak i różaneczniki preferują stanowiska półcieniste, ale większy cień lepiej znoszą różaneczniki. Wszystkie dobrze rosną pod wysokimi drzewami. Jeśli gleba jest wilgotna, azalie można sadzić także w bardziej nasłonecznionych miejscach, np. w towarzystwie wrzosów. W czasie zimy zawsze zielone różaneczniki mają liście oklapnięte i charakterystycznie zwinięte w tutki. To ich obrona przed fizjologiczną suszą – gdy gleba zamarza, korzenie nie mogą pobierać wody. Aby ułatwić im zimowanie, warto je sadzić w miejscach osłoniętych od wiatru oraz ściółkować. Krzewy z rodzaju rododendron bardzo lubią ściółkowanie naturalnymi materiałami, jak Torf ogrodniczy kwaśny czy kora nieodkwaszona. Azaliom, które zrzucają liście, mniej zagraża susza zimowa. Dlatego uważane są za łatwiejsze w uprawie niż różaneczniki. Jednak w obu grupach są odmiany mniej i bardziej odporne na mróz.
Warto wiedzieć, że odporność różaneczników i azalii, m.in. na brak wody, zwiększają grzyby mikoryzowe. Można je wprowadzić do gleby podczas sadzenia tych krzewów lub później (wystarczy raz w życiu rośliny). Mikoryzę kupuje się w sklepach ogrodniczych.
Przeczytaj także: Różaneczniki i azalie – jak nawozić oraz W jaki sposób stosować mikoryzę
