Czy porzeczki mogą stanowić ozdobę ogrodu?

Porzeczka (Ribes) to rodzaj krzewu z rodziny agrestowatych (Grossulariaceae) do którego należy około 150 gatunków. Występują one na obszarach o klimacie umiarkowanym na całej półkuli północnej. Zazwyczaj zasiedlają wilgotne pobocza rzek (stąd ponoć wywodzi się ich polska nazwa). W Polsce rośnie dziko 6 gatunków porzeczek, w tym także ozdobna porzeczka alpejska. Wiele gatunków to ważne rośliny owocowe (porzeczka agrest, porzeczka czerwona, porzeczka czarna), jednak nie można zapomnieć o gatunkach i odmianach, które są cenionymi roślinami ozdobnymi. Niektóre w okresie kwitnienia są bardzo efektowne, inne, choć z daleka nie przyciągają wzroku, z bliska zadziwiają finezją kwiatów.

Najurodziwsza jest porzeczka krwista (Ribes sanguineum), która tworzy okazałe krzewy dorastające do 3 metrów wysokości. Kilkucentymetrowe grona różowych lub czerwonych kwiatów rozwijają się zwykle w kwietniu tuż przed ukazaniem się liści. Choć występują też odmiany kwitnące nieco później lub na biało. Na szczególną uwagę zasługuje odmiana ‘King Edward VII’. Pomimo, iż kwitnie późno (koniec kwietnia-maj) rozwija największe wśród porzeczek grona o długości około 8cm. Ponadto u odmiany ’Brianjou’ dodatkową ozdobą są złociste liście, zaś u odmiany ‘Pulborough Scarlet Variegata’ są one żółto-zielone. Latem na krzewach dojrzewają ciemnoniebieskie owoce.

Porzeczka alpejska (Ribes alpinum) to kolejny ozdobny gatunek, które w Polsce występuje także w naturze. Wczesną wiosną pojawiają się na niej żywo zielone liście i drobne grona żółtawych kwiatów. Z uwagi, iż jest to gatunek dwupienny kwiatostany na okazach męskich są bardziej okazałe, osiągając 4-5cm długości. Atrakcyjna jest także odmiana ‘Aureum’ tworząca złocisto czerwone liście i dojrzewające pod koniec lata czerwone owoce. Z kolei męska odmiana ‘Smith’ wyróżnia się pionowymi pędami co sprawia, że idealnie nadaje się na formowane żywopłoty.

Porzeczka złocista (Ribes aureum), nazywana także porzeczką wonną to kolejny okazały gatunek w obrębie tego rodzaju. Tworzy proste i sztywne bądź nieco łukowate gałęzie. Na przełomie kwietnia i maja obsypuje się gronami intensywnie żółtych i słodko pachnących kwiatów z czerwonym środkiem. Ponadto jesienią krzew przybiera czerwono-fioletowe odcienie co stanowi dodatkową atrakcję krzewu.

Porzeczka laurolistna (Ribes laurifolium) to doskonały zimozielony gatunek osiągający do 2 metrów wysokości do nasadzeń w ogrodach przydomowych czy w ogrodach miejskich (dobrze znosi zanieczyszczone powietrze). Główną ozdobą są kremowe, lekko pachnące kwiaty. Oprócz walorów ozdobnych tworzy smaczne owoce nadające się do mrożenia, na nalewki, przetwory, soki czy na wino. Warto zaznaczyć, że jest to odmiana w pełni mrozoodporna i wytrzymuje spadki temperatur do -32°C.

Porzeczka Beatona (Ribes beatonii) to okazały krzew osiągający do 2 metrów wysokości. Tworzy bardzo atrakcyjne, czerwono-złociste kwiaty. Kilkucentymetrowe grona rozwijają się zwykle w kwietniu tuż przed ukazaniem się liści. Może stanowić niezwykłą ozdobę ogrodu.

Ozdobne odmiany porzeczek najlepiej udają się na dość wilgotnej, umiarkowanie żyznej i próchnicznej glebie o pH 5,5-7,5. Choć porzeczka alpejska i złota urosną także na uboższej glebie. Aby uzyskać obfite kwitnienie zalecane jest stanowisko słoneczne. Natomiast odmiany o liściach przebarwiających się na żółto lepiej udają się w półcieniu, gdyż wówczas blaszka liściowa nie ulega poparzeniu. Większość ozdobnych porzeczek dobrze zimuje w naszych warunkach.

Co kilka lat warto usuwać najstarsze gałęzie, a także te nadmiernie zagęszczające koronę oraz wyrównywać kształt rośliny. Jeśli chcemy, by krzew się zagęścił, możemy po kwitnieniu nieco przyciąć jego pędy. Częste cięcie doskonale znoszą porzeczka alpejska i porzeczka złocista, więc często tworzy się z nich żywopłoty.

Największym problemem w uprawie porzecek ozdobnych są mszyce (Aphididae). Do tej grupy należy bardzo wiele szkodliwych owadów. Są to najczęściej małe owady o długości 1 – 7 mm. Formy uskrzydlone mszyc posiadają 2 pary błoniastych skrzydeł. Występuje u nich bardzo duża zmienność ubarwienia od kolorów matowych, szarych, zielonych do błyszczących czerwonych, pomarańczowych czy lśniąco czarnych. Na końcu odwłoka mszyce posiadają dwie rurki wydzielające krzepnącą ciecz. Wyraźnie wydzielona głowa posiada dwie czułki. Na ozdobnych odmianach porzeczek można spotkać mszycę porzeczkową (Aphis schneideri), mszycę porzeczkowo-poziewnikową (Cryptomyzus galeopsidis), mszycę porzeczkowo-czyściecową (Cryptomyzus ribis) czy mszycę porzeczkowo-mleczową (Hyperomyzus lactucae). Wszystkie te gatunki mszyc odżywiają się sokami roślin (aparat gębowy ssący). Najczęściej żerują gromadnie uszkadzając młode pędy i liście ozdobnych porzeczek. Żerowanie powoduje wstrzymanie wzrostu, przebarwienia, powstawanie galasów a w konsekwencji usychanie liści, pędów, kwiatów i całych roślin. Ponadto mszyce przenoszą choroby wirusowe z rośliny na roślinę.

Na ograniczenie liczebności mszyc korzystnie wpływa sadzenie roślin, których mszyce nie lubią, np. czosnek. Pomocne w ograniczaniu mszyc są również owady, dla których mszyce są atrakcyjnym pokarmem (np. biedronki, pryszczarek mszycojad). Aby przywabić owady pożyteczne, starajmy się uwzględnić w naszym ogrodzie jak najwięcej kwiatów miododajnych. W walce z mszycami sprawdzają się preparaty pochodzenia naturalnego, np.: Emulpar 940EC czy Agrocover Spray. W przypadku silnej inwazji szkodników należy sięgnąć po środki chemiczne przeznaczone do zwalczania mszyc, np.: Karate Zeon 050 CS czy Mospilan 20 SP. W przypadku środków chemicznych należy pamiętać o zachowaniu zasad bezpieczeństwa. Niewłaściwie przeprowadzony zabieg może przynieść więcej szkód niż pożytku, gdyż wykonując oprysk narażamy nie tylko swoje bezpieczeństwo, ale także pożytecznych owadów, w tym pszczół.