Z artykułu dowiesz się:
1. Czym charakteryzują się jabłonie rajskie?
Jabłonie rajskie (jabłonie ozdobne) to bardzo duża grupa gatunków i odmian jabłoni o dekoracyjnych kwiatach, owocach, a czasem także liściach. Podobnie jak w przypadku jabłoni domowej - popularnego drzewa owocowego – owoce jabłoni rajskich są jadalne, ale nie zawsze na surowo (mają zwykle kwaśny, cierpki smak). Należą do rodziny różowatych. Spokrewnione są z takimi roślinami jak głóg, grusza, jeżyna, róża. Powstało wiele międzygatunkowych krzyżówek między jabłoniami rajskimi i domowymi, a także ciekawych, szlachetnych odmian, które wyróżniają się szczególnie pięknymi kwiatami, np. przypominającymi różyczki. Jabłonie rajskie są mniej wymagające w uprawie niż jabłonie domowe.
? Jabłonie rajskie to popularna nazwa jabłoni ozdobnych nawiązująca do tradycji. Jabłoń przez wieki była przedstawiana w sztuce jako drzewo rosnące w rajskim ogrodzie, z którego Ewa zerwała zakazane jabłko.
Jak wyglądają jabłonie rajskie?
Jabłonie rajskie to niewielkie drzewa (do 5 metrów wysokości), rzadziej krzewy. Ich wysokość zależy od gatunku i odmiany. Najmniejsze drzewka i krzewy osiągają 1,5-2 m wysokości. Wiele odmian ma pędy przewieszające się malowniczo. Bardzo często szkółki sprzedają rajskie jabłonie jako drzewka szczepione na pniach. Dzięki temu nie rosną wzwyż, a jedynie na boki.
Wszystkie jabłonie ozdobne obficie kwitną (większość gatunków co roku). Najczęściej kwiaty są podobne do jabłoni domowych: pojedyncze, białe po rozwinięciu płatków, zaś różowe lub czerwone - w fazie pąków kwiatowych. Wiele odmian ma kwiaty podwójne lub pełne, białe albo różowe.
Jabłka są drobne - największe mają wielkość śliwek lub orzechów włoskich, a najmniejsze – wiśni. Najczęściej jabłonie rajskie są uprawiane ze względu na obfite kwitnienie (zwykle w maju, ale niektóre jabłonki ozdobne zakwitają już pod koniec kwietnia). Kwiatów jest często tak dużo, że prawie nie widać liści. Obfite jest także owocowanie. Jabłuszka są drobne (średnica 1-4 cm), najczęściej okrągłe (rzadziej owalne), w kolorach żółtym, czerwonym, pomarańczowoczerwonym lub fioletowym (w zależności od odmiany). Niektóre odmiany są tak plenne, że gałęzie uginają się pod ciężarem owoców.
Walory ozdobne mają także liście jabłoni rajskich. Na niektórych liście są cały sezon w odcieniu czerwieni. Inne są czerwone tylko wiosną, gdy się rozwijają. U większości odmian liście przebarwiają się jesienią w kolorach czerwonym lub pomarańczowym.
Gdzie w naturze rosną jabłonie rajskie?
Jabłonie rajskie rosną dziko w różnych zakątkach świata: Azji, Europie, Ameryce Północnej. To gatunki odporne, które – po posadzeniu w ogrodach - czasem dziczeją (nasiona rozsiewają ptaki). W Polsce spotykana jest jabłoń dzika (Malus sylvestris). Od co najmniej połowy XIX wieku ogrodnicy pracują nad nowymi odmianami jabłoni ozdobnych, m.in. poprzez krzyżówki międzygatunkowe. Obecnie jest ich bardzo wiele.
Odporne gatunki jabłoni ozdobnych
- Jabłoń dzika (Malus sylvestris) – rośnie w całej Europie, także w Polsce. Jej kwiaty są białe, a owoce – zielonożółte. To gatunek odporny na choroby i mróz.
- Jabłoń fiołkowa (Malus ioensis) – pochodzi z Ameryki Północnej. Jesienią jej liście przebarwiają się na purpurowoczerwony kolor. Kwiaty są różowe, pachną jak fiołki. Rozkwitają pod koniec maja. Owoce są okrągłe, małe (do 3 cm średnicy), zielone, z woskowym nalotem.
- Jabłoń jagodowa (Malus baccata) - rośnie w Azji (Chiny, Korea, Japonia, Rosja). W Europie jest uprawiana od końca XVIII wieku. Ten gatunek tworzy liczne mieszańce z innymi jabłoniami, które wyróżnia mrozoodporność. Owoce są drobne (około 1 cm średnicy) z długimi szypułkami (przypominają wisienki).
- Jabłoń kwiecista (Malus floribunda) - pochodzenie tego gatunku nie jest dokładnie znane, przypuszcza się, że pochodzi z Japonii. Do Europy została sprowadzona w pierwszej połowie XIX wieku. Kwitnie na różowo. Jej żółte owoce są niewielkie, ich wielkość nie przekracza centymetra.
- Jabłoń niska (Malus pumila) – właśnie ten gatunek jest uważany za prawdziwą jabłoń rajską. Występuje w Europie i Azji. To drzewko dorastające do 2 m wysokości. Kwiaty są białe (pojedyncze lub pełne), a owoce - żółte, często z czerwonym rumieńcem.
- Jabłoń południowochińska (Malus hupehensis) - ojczyzną tego gatunku jest pogranicze Chin oraz Indii. To małe drzewko lub krzew (do 4 m wysokości). Kwitnie na przełomie kwietnia i maja. Kwiaty w kolorze różowym, pachnące, w miarę przekwitania blaknące. Owoce są drobne z długimi szypułkami (jak wisienki), żółte z rumieńcami.
- Jabłoń purpurowa (Malus purpurea) – to mieszaniec międzygatunkowy wyhodowany na początku XX wieku we Francji. Wyróżnia się purpurowymi kwiatami oraz owocami. Drzewko dorasta do 5 m wysokości. Kwitnie bardzo obficie. Kwiaty są różowe, a owoce - purpurowoczerwone.
- Jabłoń Sargenta (Malus sargentii) – wywodzi się z Japonii. To krzew o wysokości do 3 m. Liście przebarwiają się jesienią na kolor żółtopomarańczowy. Kwiaty są białe (pąki bladoróżowe), a jabłuszka – bardzo drobne (1 cm średnicy), okrągłe, czerwone, z długimi ogonkami.
- Jabłoń śliwolistna (Malus prunifolia) - pochodzi z Azji. Do Europy została przywieziona w połowie XVIII wieku. Dorasta do 5 m wysokości. Kwiaty są białe, zaś pączki kwiatowe – różowe. Kwiatów jest mnóstwo, ale pojawiają się zwykle co 2 lata. Owoce tego gatunku są małe (około 2 cm średnicy), czerwone lub żółtawoczerwone lub czerwone.
Jakie zalety mają jabłonie rajskie?
Najczęściej jabłonie rajskie uprawia się ze względu na dekoracyjne kwiaty, owoce i przebarwiające się liście. To mało wymagające rośliny, odporne na miejskie zanieczyszczenia. Ich jabłuszka można także zjadać. Kwiaty jabłoni są białe lub różowe, pojedyncze, półpełne lub pełne (w zależności od gatunku i odmiany). Pełnia kwitnienia przypada na maj. Kwiatów jest zwykle mnóstwo (chętnie odwiedzają je pszczoły). Wiele rajskich jabłoni to dobre zapylacze dla jabłoni domowych. Kwitnące gałązki jabłoni rajskich nadają się do wazonów oraz na ikebany. Ich trwałość przedłuża Odżywka Świeże Kwiaty do kwiatów ciętych.
Owoce jabłoni rajskich zwykle nie nadają się do bezpośredniego spożycia, gdyż najczęściej są cierpkie, kwaśne i twarde. Wykorzystywać je można na przetwory: konfitury, dżem, kompoty, nalewki. Nadają się także do kandyzowania i suszenia. Owoce jabłoni rajskich zawierają m.in. witaminę C, garbniki i dużo błonnika.
Kiedy dojrzeją, jabłuszka mocno trzymają się gałęzi i większość nie opada. Wyglądają bardzo dekoracyjnie, zwłaszcza gdy z jabłoni spadną jesienią liście. Owoce, jeśli nie zostaną zebrane, chętnie są zjadane przez ptaki.
Przeczytaj także: Jak przyciągnąć do ogrodu ptaki
2. Jakie stanowisko jest najlepsze dla jabłoni rajskich?
Najlepiej jabłonie rajskie sadzić w miejscach nasłonecznionych. W półcieniu kwitną i owocują mniej obficie, zaś w cieniu – bardzo słabo lub wcale. Szczególnie efektownie prezentują się jako solitery posadzone na trawniku lub tle jasnej ściany budynku. Przed sadzeniem warto sprawdzić, jakie rozmiary osiągnie wybrana odmiana. Jabłonie rajskie najczęściej dorastają do około 3 m wysokości. Niektóre odmiany bywają wyższe, ale są też niższe. Te ostatnie nadają się nawet do sadzenia w donicach na balkonach i tarasach.
3. W jakiej ziemi sadzić jabłonie rajskie?
To drzewa o przeciętnych wymaganiach glebowych. Jabłonie rajskie najlepiej rosną w ziemi piaszczystej, próchniczej, z niewielkim dodatkiem gliny. Podczas sadzenia warto zastosować preparat TerraCottem Universal, który poprawia właściwości gleby - napowietrza ją, spulchnia, zwiększa zdolność podłoża do magazynowania wody. W jego składzie są hydrożel, nawóz, materiał nośnikowy i lawa wulkaniczna. Zapewni młodemu drzewku dobry start.
4. Jak często podlewać jabłonie rajskie?
Jabłonie rajskie preferują lekko wilgotną glebę, ale dobrze wytrzymują krótkie okresy suszy. Systematycznego podlewania potrzebują jedynie młode drzewka – do 2-3 lat od posadzenia. Starsze egzemplarze podlewa się głównie w czasie suszy. Używać można wody z kranu, ze studni czy deszczówki – pod tym względem jabłonie rajskie nie mają specjalnych wymagań.
Unikać trzeba podlewania jabłoni rajskich na liście, np. przy pomocy zraszaczy do trawników. Jeśli liście są często mokre, może je atakować parch (choroba grzybowa). Choroba osłabia jabłonki oraz szpeci liście i owoce. Pierwsze objawy to plamy. Po ich zauważeniu drzewka można opryskać np. preparatem Evasiol (na bazie skrzypu).
5. Kiedy i jak często nawozić jabłonie rajskie?
Jabłonki rajskie nie potrzebują często i obfitego nawożenia. Wystarczy zasilić je dwa razy w sezonie: wiosną (w kwietniu) oraz na początku lata (w czerwcu). Odpowiednie są preparaty wieloskładnikowe, np. mineralny Nawóz do drzew i krzewów owocowych. Z nawozów organicznych do nawożenia jabłoni rajskich nadają się m.in. granulowany Nawóz ekologiczny do drzew i krzewów ozdobnych oraz płynny Nawóz ekologiczny do drzew i krzewów ozdobnych.
Na przełomie lata i jesieni warto zastosować Nawóz jesienny Przygotowanie do zimy do krzewów ozdobnych, który zawiera dużo fosforu i potasu (nie ma w nim azotu). Dzięki tym składnikom jabłonie kwitną niezwykle obficie wiosną i zawiązują dużo owoców.
Jabłonie rajskie często są sadzone na nawożonych trawnikach. W standardowych nawozach mineralnych do trawy jest dużo azotu. Jego nadmiar może powodować m.in. większą podatność jabłoni rajskich na atak mszyc. Dlatego w obrębie ich koron lepiej stosować nawozy organiczne, które działają wolniej i zawierają mniej azotu, jak Nawóz Bezpieczny Trawnik czy Biohumus Max Uniwersalny.
Przeczytaj także: Nawóz biohumus – skład i zastosowanie
6.W jaki sposób rozmnażać jabłonie rajskie?
Najczęściej jabłonie rajskie rozmnaża się na dwa sposoby: z nasion oraz poprzez szczepienie. W uprawie amatorskiej rozmnażanie z nasion jest rzadko praktykowane (takie egzemplarze nie maja takich samych cech, jak roślina mateczna). W ten sposób można otrzymać własną, unikalną odmianę albo większą liczbę siewek na podkładki do zaszczepienia odmian szlachetnych, zarówno jabłoni ozdobnych, jak i o dużych, smacznych owocach. Nasiona zbiera się na przełomie września i października. Najlepiej posiać je od razu w gruncie na rozsadniku. Jeśli w ogrodzie brakuje miejsca, można też nasiona zadołować w piasku (w donicy). Wykopuje się je wiosną i sieje.
Popularnym sposobem rozmnażania jabłoni rajskich jest szczepienie. Istnieje wiele jego metod. Jedna z łatwiejszych to okulizowanie (oczkowanie), które wykonuje się w czerwcu lub lipcu. Na podkładkę nadaje się młoda jabłonka rajska (dziczka) wyhodowana z nasiona. Na jej pędzie wykonuje się nacięcie na korze w kształcie litery T. Zraz pobiera się ze szlachetnej odmiany. Powinien to być pęd jednoroczny. Obcina się z niego wszystkie liście tak, aby zostały tylko ogonki liściowe o długości ok. 1 cm. Ze zrazu (szlachetnej odmiany) trzeba wyciąć oczko (pączek) wraz z małym fragmentem drewna oraz kory. Następnie nacięcie na zrazie należy ostrożnie rozchylić czubkiem noża i wsunąć oczko pod korę. Jeśli kory uciętej z oczkiem jest zbyt dużo, trzeba ją obciąć. Miejsce okulizacji owija się taśmą do szczepienia. Pączek powinien być na wierzchu.
TOP 9 Odmiany jabłoni rajskich
- Brandywine – znana także pod nazwą Branzam. Ma śliczne, pełne kwiaty w kolorze różowym, które przypominają z wyglądu migdałki trójklapowe i różyczki. Owoce są nieliczne, żółte, z lekkim, czerwonym rumieńcem, kwaśne w smaku. Jesienią liście przebarwiają się w kolorze czerwonym. Dość odporna na choroby.
- Dolgo – ma kwiaty białe, pojedyncze. Owoce są dość duże, wydłużone, pokryte prawie w całości karminowoczerwonymi rumieńcami. Dojrzewają wcześnie – w sierpniu – i nadają się do jedzenia także prosto z drzewa. Odmiana odporna. Jedynie w deszczowe lata może ją porażać parch.
- Golden Hornet – owocuje tak obficie, że gałęzie zginają się pod ciężarem drobnych jabłuszek (w kolorze żółtym). Kwiaty są białe, pojedyncze, zaś pąki kwiatowe – różowe.
- Madonna – jej półpełne, białe kwiaty wyglądają jak małe róże. Owoce są drobne, czerwone, liczne. To odmiana amerykańska, odporna na choroby i mróz.
- Ola – polska odmiana wyhodowana w latach 70. XX wieku w okolicach Warszawy (przez Jana Grąbczewskiego). Kwiaty tej odmiany są różowe, pojedyncze. Jesienią drzewko zdobią okazałe, purpurowoczerwone jabłuszka. Młode liście są czerwone.
- Professor Sprenger – kwiaty białe, pojedyncze, pachnące (pąki są różowe). To popularna odmiana holenderska. Owoce są drobne, liczne, w kolorze pomarańczowoczerwonym.
- Red Jade – kwitnie na biało. Kwiaty są pojedyncze, delikatnie pachnące. To niewielka odmiana (do 3 m wysokości), ale szeroka, o przewieszających się gałęziach. Owoce są bardzo liczne, małe, w kolorze czerwonym.
- Red Jewel – kwiaty tej odmiany są białe, pojedyncze. Znakomicie nadaje się do uprawy m.in. przy murach. Owoce są liczne, czerwone. Jesienią liście przebarwiają się na czerwono.
- Tina – kwiaty są białe, pojedyncze, ale pąki kwiatowe mają kolor czerwony. To niska odmiana nadająca się do małych ogrodów i na balkony. Jej jabłuszka są drobne, czerwone, liczne.
7. Czy jabłonie rajskie są mrozoodporne?
Większość jabłoni rajskich jest odporna na największe mrozy (niektóre w naturze rosną w bardzo zimnych zakątkach świata, np. na Syberii). Nieliczne gatunki są trochę mniej odporne na chłód, ale dość dobrze znoszą zimy na zachodzie Polski. Wśród nich jest bardzo piękna jabłoń wonna (Malus coronaria), znana też jako jabłoń wieńcowa. Ma różowe, pachnące kwiaty, a jej liście przebarwiają się jesienią w kolorach pomarańczowym i czerwonym. Inny ciekawy gatunek to jabłoń Dawsona (Malus dawsoniana). Kwitnie na biało, a jej jabłuszka są walcowate, żółte z rumieńcami. W podobnych kolorach ma kwiaty i owoce jabłoń żółtoowocowa (Malus sublokata). Ten gatunek także należy sadzić w cieplejszych rejonach Polski.
8. Kiedy przycinać jabłonie rajskie?
Cięcie jabłoni rajskich wykonuje się od końca lutego do końca marca. Nie jest potrzebne co roku. Usuwa się gałęzie złamane, np. pod ciężarem śniegu czy owoców, oraz koryguje ewentualnie kształt korony. Wyjątkiem są jabłonie rajskie prowadzone przy murach. Trzeba je ciąć również w drugiej połowie lata. Ich pędy przygina się w określone kształty, przywiązując je np. do linek lub drążków. Do prowadzenia przy murze nadaje się np. jabłoń rajska Red Jewel.
Przeczytaj także: Jakie konstrukcje stosuje się w uprawie roślin owocowych
