Wisteria - jak uprawiać i pielęgnować

Wisteria, znana również jako glicynia, wistaria i słodlin, to jedno najpiękniejszych pnączy ogrodowych. Jej pojedyncze kwiaty są małe (około 2 cm), ale zebrane w okazałe, wyjątkowej urody kwiatostany. Najczęściej kwiatostany mają długość do 50 cm. W przypadku niektórych odmian, przy odpowiedniej pielęgnacji, mogą mieć nawet do 200 cm. Każda kwitnąca wisteria wzbudza zachwyt! Gdy nie kwitnie, jej duże liście tworzą – dosłownie – ścianę zieleni.

To wyjątkowe pnącze należy do rodziny bobowatych, podobnie jak np. fasola, groch czy łubin. Rośliny z tej rodziny wchodzą w symbiozę z bakteriami brodawkowymi, dzięki czemu pozyskują azot z powietrza (stanowi około 80% ziemskiej atmosfery). Dzięki temu same się nawożą. Z tak pozyskanego azotu korzystają też inne rośliny ogrodowe. To samo zjawisko wykorzystuje się do samonawożenia trawników, ale z wykorzystaniem mikrokoniczyny (także należy do rodziny bobowatych, jak wisteria). Mikroniczyna jest w składzie np. mieszanki Trawnik samonawożący Vegano.

W Polsce wisterie uprawiane są jako rośliny ozdobne. W regionach skąd pochodzą ich pędy wykorzystywane są też na plecionki. Nie wolno jeść wisterii. Zawarte w niej związki powodują zatrucia, które powodują m.in. wymioty, biegunkę, zaburzenia krążenia. Zatrucia zdarzają się np. z powodu pomylenia nasion wisterii z fasolą.

Przeczytaj także: Jak rosną pnącza

Wisterie są z reguły dużymi pnączami. Ich wielkość jest porównywalna np. do winorośli i winobluszczu. Pędy najmniejszych wisterii mają po kilka metrów długości, zaś największych – nawet około 20 metrów (w zależności od gatunku i odmiany). Dlatego trzeba im zapewnić mocne podpory. Odpowiednie są np. pergole, trejaże, płoty, tunele, kryte alejki. Wspinają się owijając wokół podpór. Wykorzystują m.in. rynny, gzymsy, balustrady balkonów, drzewa oraz inne pnącza, np. winobluszcz.

W sklepach ogrodniczych dostępne są też wisterie szczepione na tzw. nóżkach. Takie egzemplarze można uprawiać jak niskie drzewka.

Liście wisterii przypominają akacjowe, ale zwykle są od nich większe. Masa zieleni jest tak duża, że te pnącza wykorzystuje się często na parawany, np. aby zasłonić szopy, nieestetyczne ściany, płoty. Największą ozdobą wisterii są wielkie kwiatostany, które – w zależności od gatunku i odmiany – pojawiają się od maja do czerwca.

Pojedyncze kwiaty są niewielkie, motylkowe, podobne do łubinu, lekko pachnące; pojedyncze (najczęściej) lub podwójne (rzadko). Zebrane są w duże kwiatostany, najczęściej fioletowe i niebieskofioletowe, rzadziej różowe, białe lub wielobarwne. W miejscu zapylonych kwiatów pojawiają się strąki o długości do 10 cm, które utrzymują się na pędach aż do wiosny.

W Polsce uprawia się różne gatunki wisterii. Różnią się m.in. długością pędów, wielkością kwiatostanów, terminem kwitnienia, odpornością na mróz. Najpopularniejsze są wisteria amerykańska, wisteria chińska oraz wisteria japońska.

Wisteria chińska oraz wisteria japońska pochodzą z Azji. Jak podpowiadają ich nazwy, dziko rosną w Chinach i Japonii. Ojczyzną wisterii amerykańskiej zaś jest Ameryka Północna. Wszystkie gatunki wisterii są obecnie uprawiane na całym świecie. W Polsce pojawiły się w ogrodach w XIX wieku. Pierwsze odmiany nie były zbyt odporne na mróz, dlatego sadzono je bardzo rzadko, najczęściej przy pałacach. Obecnie do wyboru jest wiele odmian, które bardzo dobrze znoszące polski klimat.

To przede wszystkim pnącza, które – zwłaszcza gdy kwitną – zachwycają każdego. W maju i czerwcu przechodząc obok posesji z kwitnącą wisterią nie sposób się nie zatrzymać. Rosną szybko – nawet do 2-3 metrów rocznie. Dlatego już po kilku latach zarastają przeznaczone dla nich podpory. Jednocześnie ich wzrost można łatwo kontrolować przy pomocy cięcia. W mniejszych ogrodach warto je sadzić wisterie szczepione na pniach jako solitery, np. na trawnikach. Mają pokrój małych drzewek.

Wisterie można wykorzystywać do tworzenia zielonych altan – ze ścianami i dachem oplecionymi przez ich pędy, a także żywych altan – ukształtowanych ze splecionych gałązek (konstrukcjom można nadać dowolne kształty). Takie altanki są nie tylko atrakcyjne wizualnie, ale też łatwe w utrzymaniu.

Wisterie znakomicie chronią przed nadmiernym nasłonecznieniem i upałem. Dzięki tym pnączom szybko uzyskać można osłonę. Ich liście tworzą swego rodzaju parawany, które chronią wnętrza altan, budynków, szop przed nadmiernym nagrzewaniem przez słońce, ale też zapewniają prywatność w ogrodzie.

Jednym z warunków, aby wisteria kwitła obficie, jest słoneczne stanowisko. Najlepsze są wystawy od południa. Dobrze rośnie też od wschodu i zachodu, ale wtedy kwiatostanów jest mniej. Podobnie jest, jeśli ją zacieniają wysokie drzewa czy budynki. Nie przeszkadza jej za to towarzystwo innych silnie rosnących pnączy, np. winobluszczu. Wisterie wykorzystują ich pędy, aby wspinać się np. po ceglanych ścianach.

Dawniej zalecano, aby wisterie sadzić przy murach, gdyż nagrzewają się od słońca w dzień i oddają ciepło w nocy. Jednak równie dobrze te pnącza rosną przy ażurowych podporach, oczywiście pod warunkiem, że są na tyle mocne, by wytrzymały ich ciężar.

Wisterie preferują ziemię żyzną. Wystarcza im jednak także przeciętna gleba ogrodowa, ale wtedy mniej obficie kwitną. Jej odczyn powinien wynosić od lekko kwaśnego do lekko zasadowego (pH 6-7,5). Jak go sprawdzić? Służy do tego Zestaw do badania pH gleby. Wynik otrzymuje się po około 30 sekundach. Zbyt niski lub za wysoki odczyn powoduje, że wisteria nie może przyswajać składników pokarmowych w odpowiednich ilościach.

Do sadzenia wisterii warto użyć profesjonalnego podłoża, które zapewni jej lepszy start. Polecana jest np. Ziemia kwiatowo-balkonowa. Dołek można też zaprawić preparatem TerraCottem Universal. W jego skład wchodzą hydrożel, nawóz, materiał nośnikowy i lawa wulkaniczna. Dzięki niemu ziemia lepiej magazynuje wodę oraz jest napowietrzona i spulchniona. Do sadzenia wisterii można też wykorzystać kompost.

 Przeczytaj także: Odkwaszanie gleby – 7 sposobów

W naturze wisterie rosną m.in. nad strumieniami, jeziorami i rzekami. W ogrodach także preferują lekko wilgotną glebę oraz wilgotne powietrze. Świetnie rosną np. w pobliżu fontann, kaskad, oczek wodnych, morza. Jednocześnie to pnącza, które dobrze znoszą upały i okresowe przesuszenie.

Najwięcej wody potrzebują młode egzemplarze, które nie mają jeszcze dobrze rozwiniętego systemu korzeniowego. Starsze wisterie potrafią czerpać wodę z głębszych warstw ziemi. Jednak w czasie kwitnienia i upałów trzeba je obficie podlewać, gdyż tracą dużo wody poprzez liście (w wyniku transpiracji). Potrzebują też wody do utrzymania wielkich kwiatostanów. Do podlewania można używać wody z kranu lub deszczówki. Nawadnianie wykonuje się zwykle co kilka dni tak, aby woda wniknęło głęboko, aż do korzeni.

Wisterie warto jak najczęściej ściółkować naturalnymi materiałami, np. korą. Dzięki temu podłoże jest mniej narażone na zbyt szybkie wysychanie i przemarzanie. Ściółka rozkłada się oraz zamienia w próchnicę, która korzystnie wpływa na przyswajanie składników pokarmowych, np. fosforu i potasu. Ma to wpływ na bardziej obfite kwitnienie.

Przeczytaj także: Ściółkowanie korą – 6 zalet

Niewiele pnących roślin, tak jak wisteria, ma zdolność samonawożenia. Jest to możliwe, dzięki symbiozie z bateriami Rhizobium i Agrobacterium, które znajdują się w glebie. Dzięki nim na jej korzeniach gromadzony jest azot pozyskiwany z powietrza. Korzysta z niego zarówno wisteria, jak i rosnące obok niej rośliny. Jednak azot to niejedyny pierwiastek potrzebny temu pnączu, aby obficie kwitło. Wisterię należy zasilić 2-3 razy od maja do połowy lipca. Polecane są nawozy granulowane, jak  Nawóz do powojników i pnączy oraz Nawóz do kwitnących, lub rozpuszczalne, które dodaje się do wody w konewce, np. Nawóz do kwitnących Eksplozja Kwiatów.

Jeśli wisteria rośnie na często nawożonym trawniku albo blisko niego, należy zadbać, aby w jej sąsiedztwie unikać stosowania nawozów mineralnych. Preparaty tego typu zawierają bowiem dużo azotu. Gdy wisteria ma go w nadmiarze, ma wielkie liście, ale mało kwiatów. Można je zastąpić nawozami działającymi wolno. Nadaje się np. granulowany Nawóz Bezpieczny Trawnik - na bazie naturalnego kompostu uzyskanego w 100% z masy roślinnej (owocowo-warzywnej).

Do bujnego kwitnienia wisteria potrzebuje szczególnie dużo potasu i fosforu. Oba te pierwiastki są w recepturach nawozów używanych wiosną i latem. Jednak ich dodatkowa dawka jesienna sprawia, że kwiatostany w następnym sezonie są szczególnie duże i jest ich więcej. Zastosować warto granulowany Nawóz jesienny do ozdobnych Przygotowanie do zimy, które zawiera tylko potas i fosfor Wisterie najlepiej podsypać nim we wrześniu i październiku lub wczesną wiosną.

Przeczytaj także: Jesienne nawożenie krzewów ozdobnych

Tak jak inne rośliny z rodziny bobowatych, wisterie zawiązują strąki (do 10 cm długości). Nasiona są duże, w brązowym kolorze. Łatwo kiełkują, ale – niestety – tak wyhodowane rośliny późno zaczynają kwitnąć. Nawet dopiero po 10 latach!

Dlatego wisterie lepiej rozmnażać wegetatywnie. Najłatwiej jest wykonać odkłady poziome. Wystarczy młody pęd przygiąć i przysypać ziemią. Dość często pędy ukorzeniają się same, zwłaszcza jeśli wisteria jest ściółkowana korą i podsypywana kompostem co jakiś czas. Ukorzenianie trwa zwykle rok. Sadzonkę odcina się od rośliny matecznej wiosną lub jesienią i sadzi w miejscu docelowym. Młoda roślina ma takie same cechy.

W szkółkach wisterie rozmnaża się często przez szczepienie na pniach. Rosną wtedy jak małe drzewka.

Przeczytaj także: Ukorzeniacze do sadzonek – rodzaje i stosowanie

Odporność na mróz wisterii jest różna w zależności od gatunków oraz odmian. Na uszkodzenie przez mróz bardziej są wrażliwe wisterie chińskie niż japońskie i amerykańskie. Mrozoodporność nie jest też taka sama wśród odmian tego samego gatunku.

W przypadku starszych roślin przemarzają czasem wierzchołki najmłodszych pędów. Jednak takie wisterie szybko się wiosną regenerują. Młodym okazom mogą przemarznąć korzenie. Dlatego przez pierwsze lata uprawy warto je chronić przed mrozem. Dobrym zabezpieczeniem jest ziemia – u nasady pnącza usypuje się kopczyk (podobnie jak w przypadku róż). Za najbardziej odporne na mróz uważane są wisterie amerykańskie, zwłaszcza tzw. kentackie - wytrzymują największe mrozy (nawet minus 30°C).

Przeczytaj także: W jaki sposób zabezpieczyć ogród przed zimą

Dzięki systematycznemu cięciu wisteria wypuszcza więcej kwiatów. Nadać jej też można pożądany kształt, np. drzewka bez podpory.

Cięcie wykonuje się dwa razy w sezonie: na przedwiośniu oraz latem. Technika cięcia jest prosta. Pod koniec lutego lub na początku marca długopędy skraca się do 2-4 pąków przy pomocy sekatora jednoręcznego. W tym okresie można też przycinać grubsze, stare pędy, np. jeśli za bardzo się rozrosną, ale wtedy kwiatostanów będzie mniej. Przy tej czynności przydaje się sekator dwuręczny lub piła. W lipcu, czyli po kwitnieniu, wykonuje się cięcie letnie. Pędy ścina się sekatorem jednoręcznym tak, aby zostało na nich po 4-6 liści.

Jeśli wisteria nie kwitnie lub kwitnie słabo, czasem wykonuje się – późną jesienią - cięcie korzeni. Zabieg jest stresujący dla pnącza, co czasem rzeczywiście skutkuje pojawieniem się kwiatów. Polega na pionowym nacinaniu ziemi (wokół wisterii) przy pomocy szpadla. Zanim jednak wykona się cięcie korzeni, warto sezon wcześniej przeprowadzić nawożenie jesienne. W nawozach jesiennych jest dużo potasu i fosforu (nie ma azotu). Bardzo często to właśnie tych składników brakuje wisterii, by mogła wspaniale kwitnąć. Polecany jest Nawóz jesienny do ozdobnych Przygotowanie do zimy.

Przeczytaj także: Sposoby przycinania liściastych krzewów ozdobnych

Wisterie rzadko chorują i sporadycznie są atakowane przez szkodniki. Problemy w uprawie najczęściej wynikają z powodu niewłaściwej pielęgnacji. Przykładowo, żółknące liście to zwykle efekt niewłaściwego odczynu gleby (za wysokiego lub zbyt niskiego). Aby go wyregulować, stosować można np. działający wolno nawóz, jak Mączka bazaltowa (podwyższa odczyn ziemi). Jeśli zaś odczyn  jest za wysoki, co zdarza się rzadziej, wisterie np. ściółkuje się nieodkwaszoną korą lub torfem.

Jeżeli wisteria jest przenawożona azotem, nie tylko słabo kwitnie, ale też częściej atakują ją mszyce. Dlatego w ochronie tego pięknego pnącza najlepsza jest profilaktyka. Przede wszystkim należy unikać nadmiaru azotu - najczęściej dochodzi do tego, gdy obok jest często zasilany trawnik. Wisteria pozyskuje azot z powietrza! W razie pojawienia się mszyc, zastosować można preparaty na bazie oleju rydzowego, jak Agrocover Spray i Agrocover Koncentrat oraz Emulpar Spray i Emulpar 940 EC. To preparaty, które nie mają okresów prewencji i karencji.

Podczas wilgotnej i ciepłej pogody (20-25°C) na liściach mogą się pojawić liczne, drobne plamy. To objawy septoriozy, którą wywołują grzyby. Plamy najpierw są żółtawe, a następnie brunatnoszare. Porażone liście stopniowo usychają i zamierają. Chorobie sprzyja duże zagęszczenie, dlatego jednym ze sposobów jej zapobiegania jest systematyczne cięcie. Profilaktycznie można stosować oprysk preparatem Evasiol na bazie skrzypu.

Odporność roślin wzmacnia też krzem, który jest w Mączce bazaltowej używanej do nawożenia. Dzięki niemu ich ściany komórkowe są mocniejsze, co sprawia, że chorobotwórczym grzybom trudniej przez nie przeniknąć.

Przeczytaj także: Jak zwiększyć odporność roślin – naturalne preparaty