Bakłażan - uprawa, pielęgnacja, właściwości

Bakłażan (Solanum melongena) to warzywo należące do rodziny psiankowatych. Dorasta do 40-100 cm (w zależności od odmiany). Spokrewnione jest np. z papryką, pomidorem i ziemniakiem. Jako pierwsi zaczęli je uprawiać prawdopodobnie Egipcjanie – było to co najmniej 2500 lat temu. W Polsce zaczęto jadać bakłażan w XVI wieku lub wcześniej, ale nie jako warzywo lecz roślina lecznicza (afrodyzjak). Dawniej było znane jako melongena, wiłe jagody, jajko krzewiaste, gruszka miłości. Obecnie używanych jest kilka nazw: bakłażan, oberżyna i psianka podłużna.

Jadalne są owoce bakłażanów, które z botanicznego punktu widzenia są jagodami. Mogą być one okrągłe, podłużne, owalne, w kształcie jajka. Najczęściej bakłażany są w kolorze ciemnofioletowym z odcieniem czerni lub brązu. Istnieje też wiele odmian, które mają owoce białe, różowe, pstre, a nawet zielone.

Owoce bakłażanów są niskokaloryczne (100 g ma około 20 kcal). Zawierają m.in. witaminy A, B1, B2, B3, B6, C, K, a także cynk, fosfor, magnez, potas, sód, wapń, żelazo oraz błonnik. Odmiany o fioletowej skórce są również źródłem antocyjanów, które mają pozytywny wpływ np. na wzrok. Spożywanie bakłażanów jest zalecane w profilaktyce chorób krążenia oraz chorób nowotworowych. Poza tym to smaczne, sycące warzywo, mimo iż ma niewiele kalorii. Dlatego zalecane jest w diecie osób, które chcą schudnąć. Bakłażany jada się tylko po obróbce termicznej. Najsmaczniejsze są pieczone (np. skropione oliwą z oliwek z dodatkiem czosnku i ziół), duszone, grillowane. Dodawać je można do zup.

Bakłażan uprawiany jest również jako ozdobna roślina o jadalnych owocach. Dekoracyjne są jego owoce, zwłaszcza białe, pstre, różowe, zielone, ale także liście oraz drobne, różowe kwiaty. Bakłażan nadaje się nawet do sadzenia w donicach, np. na balkonie, razem z innymi gatunkami warzyw oraz kwiatami.

Przeczytaj także: Czy warzywa mogą stanowić ozdobę ogrodu

W polskim klimacie bakłażan uprawia się tylko z rozsady. Dzięki temu wydłuża się o około 2 miesiące jego sezon wegetacyjny, co ma bardzo duży wpływ na wielkość plonu. Najlepszy czas na siew to marzec. Posiane w tym terminie sadzonki są gotowe do posadzenia pod osłonami w drugiej połowie maja, a w gruncie – pod koniec maja lub na początku czerwca.

Nasiona można siać pojedynczo do osobnych doniczek albo większą ilość do skrzynek, wypełnionych np. Gotowym podłożem do siewu i pikowania z małym dodatkiem Perlitu. Rozsady doniczkowej nie trzeba pikować, zaś rozsadę w skrzynkach przesadza się do osobnych doniczek, gdy bakłażanki mają po 1-2 liście właściwe. Przesadzanie znoszą bardzo dobrze.

Aby rozsada się udała, trzeba donice i skrzynki z posianymi nasionami trzymać w ciepłych pomieszczeniach. Nasiona wschodzą najlepiej, jeśli panuje w nich temperatura od około 22°C. Po wzejściu temperatura może być niższa. Przeciętnie rozsadę bakłażanów przygotowuje się około 55 dni. Zasila się ją 1-2 razy wolno działającym nawozem. Odpowiedni jest np. Biohumus Max do warzyw i owoców.

Bardzo ważne jest zapewnienie rozsadzie bakłażanów dobrego nasłonecznienia. Dlatego najlepiej trzymać ją na parapetach od południa. Jeśli nasłonecznienie jest słabe, młode bakłażany mogą być porażane przez choroby grzybowe, które niszczą korzenie.

Jeśli nasiona bakłażanów posieje się nie w marcu lecz w kwietniu czy maju, wzejdą. Jednak nie zdążą zawiązać owoców przed jesienią albo zawiążą ich mało. Takie rośliny mają tylko charakter dekoracyjny.

Przeczytaj także: Czy warto uprawiać rośliny z rozsady

Bakłażany często uważane są za rośliny tak ciepłolubne, że nadają się tylko do uprawy w szklarniach lub tunelach foliowych. Nie jest to prawda! Ich wymagania co do temperatury podobne są do papryki. Oba warzywa z powodzeniem uprawiać można zarówno pod osłonami, jak i w gruncie. Nadają się także do uprawy doniczkowej na balkonach. Dobrze również rosną na podwyższonych grządkach. Nie są odporne na mróz.

Stanowisko dla bakłażanów powinno być słoneczne (tolerują lekkie zacienienie). Odpowiednia jest gleba żyzna, próchnicza, lekko kwaśna (pH 6-6,8). Jeśli nie wiadomo, jaki odczyn ma ziemia, można to łatwo sprawdzić. Służy do tego Zestaw do badania pH gleby.

Przeczytaj także: Jakie pH powinna mieć gleba pod warzywa

W gruncie i pod osłonami bakłażany najlepiej rosną w pierwszym roku po oborniku. Jeżeli gleba nie była nawożona jesienią, przed ich posadzeniem na miejsca stałe zastosować można obornik granulowany. Nawóz rozsypuje się na powierzchni, a następnie miesza z ziemią (do głębokości 10-15 cm). Zastosować można np. Obornik koński granulowany lub Obornik bydlęcy granulowany. Polecane są też kompost oraz granulowane nawozy na bazie masy roślinnej, jak Nawóz ekologiczny do warzyw.

Po posadzeniu w stałych miejscach bakłażany rosną szybko. Do zawiązania liści, kwiatów, a potem kilogramów owoców potrzebują dużo składników pokarmowych. Dlatego nawet jeśli ziemia była użyźniona obornikiem lub innym nawozem przed posadzeniem, należy je zasilać co tydzień. W czerwcu stosować można np. Nawóz z pokrzywy, a w kolejnych miesiącach - Nawóz ekologiczny do warzyw.

Przeczytaj także: Obornik koński granulowany – jak stosować

Jedną z zalet bakłażanów jest długie owocowanie. Kwitną i zawiązują owoce bez przerwy aż do pierwszych przymrozków. Jeśli nasiona na rozsadę były posiane w marcu, pierwsze owoce zbiera się w zwykle w lipcu. Ścina się je nożykiem, nożyczkami lub sekatorem na bieżąco, zarówno w pełni dojrzałe, jak i młode (w zależności od potrzeb) – w smaku są podobne. Przeciętnie z jednej rośliny zbiera się 5-10 owoców. Ich wielkość i waga zależą od żyzności ziemi i kondycji rośliny. Wpływ ma też odmiana – niektóre mają owoce wielkości jabłek, a inne rozmiarami dorównują cukiniom.

Owoce dojrzałych bakłażanów zawierają nasiona. Ich liczba zależy od odmiany i skuteczności zapylenia (to tak naprawdę wielkie jagody). Czasem w bakłażanach czuć posmak goryczki. To cecha odmianowa, na którą wpływ ma przesuszenie w okresie zawiązywania owoców (podobne zjawisko występuje wśród ogórków).

Przeczytaj także: Uprawa warzyw na podwyższeniach - poradnik

Z jednej strony bakłażan dobrze znosi krótkie przesuszenie, ale z drugiej źle reaguje na nadmierne podlewanie. Należy go podlewać tak, aby ziemia była tylko lekko wilgotna lecz nie mokra. Zalewanie korzeni szkodzi bakłażanom. Ich liście wtedy zwieszają się, tracą wigor, więdną, mogą przedwcześnie opadać i być atakowane przez choroby (na każdym etapie wzrostu). Najwięcej wody bakłażany potrzebują w czasie owocowania oraz podczas suszy. Wtedy podlewa się je codziennie. Najlepiej używać wody odstanej w konewce lub beczce.

Przeczytaj także: Jak ograniczyć podlewanie – 10 pomysłów

Bakłażan spokrewniony jest m.in. z papryką, pomidorem, ziemniakiem. Ma z nimi wspólne choroby i szkodniki. Jednak – w porównaniu do swoich kuzynów, zwłaszcza pomidora i ziemniaka – rzadziej sprawia problemy. W uprawie bakłażanów trzeba pamiętać, by unikać uprawy tych warzyw obok siebie. Trzeba też dbać, by nie sadzić bakłażanów w tym samym miejscu, a także po papryce, pomidorach i ziemniakach, częściej niż co 3-4 lata (dotyczy to także szklarni i tuneli foliowych).

Na etapie rozsady, bakłażany mogą być porażane przez grzyby wywołujące choroby korzeni i podstawy łodyg, jak fuzarioza oraz zgorzel siewek pomidora. Przebieg choroby bywa gwałtowny – wschodzące rośliny więdną nawet w ciągu kilku dni z powodu zniszczenia korzeni przez grzyby. Patogeny przenosić mogą ziemiórki (ich larwy zjadają m.in. korzonki rozsady). Dlatego należy je zwalczać. Dorosłe ziemiórki (z wyglądu przypominają czarne muszki) skutecznie odławiają Żółte tablice lepowe do doniczki. Szkodniki wabi ich żółty kolor. Gdy usiądą na tablicy, przyklejają się do niej i giną. Przed chorobami odglebowymi chronią, a także je zwalczają, np. Proplant 722 SL i Polyversum WP (stosowanie przez oprysk lub podlewanie).

Jeżeli pogoda jest deszczowa i ciepła (temperatura około 20°C), na oberżynie czasem występuje alternarioza (choroba grzybowa). Pierwsze objawy zauważyć można w połowie czerwca na dolnych liściach. To brunatne plamy o średnicy do 1,5 cm, które następnie zasychają i się wykruszają. Porażone liście stopniowo zamierają (nie opadają). Zmiany chorobowe – w postaci gnijących plam przy szypułkach - mogą być też na zawiązkach owoców. Patogen zimuje w postaci grzybni i zarodników na resztkach roślinnych. Przetrwać też może na nasionach pobranych z owoców chorych bakłażanów. Zapobiegawczo i po zauważeniu objawów stosuje się np. Biosept Active lub Biosept Spray. Oba preparaty są bezpieczne dla ludzi, zwierząt i owadów zapylających.

Jeśli bakłażany rosną pod osłonami, trzeba dbać o ich systematyczne wietrzenie. Długo utrzymująca się wilgoć w powietrzu sprzyja występowaniu szarej pleśni oraz zgnilizny twardzikowej (choroby grzybowe). Objawy szarej pleśni to pylący, szary nalot na liściach, pędach, kwiatach, młodych owocach. Zgniliznę twardzikową rozpoznaje się po wodnistych, gnijących plamach (w zaawansowanym stadium pojawia się watowaty nalot). Obie choroby zwalcza Switch 625 WG. Może być on stosowany przez cały okres wegetacyjny poza okresami aktywności pszczół.

Na oberżynie czasem żeruje stonka ziemniaczana. Łatwo ją zauważyć, bo dorosłe chrząszcze są w pomarańczowo-czarne paski, a larwy - pomarańczowe. Należy je zbierać ręcznie w rękawicach i od razu niszczyć. Jeśli stonki jest dużo, co na bakłażanach jest rzadkie (preferują ziemniaki), zastosować można preparat mikrobiologiczny Turkuć Stoper, w którego składzie są pożyteczne nicienie. Stonkę likwiduje też preparat NeemAzal - T/S zawierający substancję czynną pochodzenia naturalnego z ekstraktu drzewa neem.

Przeczytaj także: Po jakim czasie od wykonania oprysku można zbierać plony