Seler naciowy i korzeniowy - ABC uprawy

Zarówno seler naciowy, jak i korzeniowy to warzywa o dużych walorach odżywczych. Są znakomite na sałatki, do zup oraz innych dań.  Bardzo często traktuje się je jako warzywa przyprawowe. Selery z własnej uprawy mają nie tylko piękny aromat. Uprawiać też można odmiany ulubione oraz w sposób ekologiczny. Na wielkość plonu mają wpływ m.in. żyzność ziemi, podlewanie, nawożenie, odpowiednie stanowiska. Warto też wiedzieć, jak chronić selery przed najpopularniejszymi chorobami i szkodnikami. Oto poradnik.

Selery najlepiej rosną na słonecznych stanowiskach, zwłaszcza odmiany korzeniowe. Lekkie zacienienie, np. przez wyższe rośliny, lepiej znoszą odmiany naciowe. Selery, które mają dużo słońca, zawiązują większe korzenie, w których magazynują więcej zapasów. Bardziej dorodne i aromatyczne są też ich liście, czyli nać. Odpowiednie nasłonecznie korzystnie wpływa również na zdrowy wzrost selerów. Ich liście szybciej wysychają po deszczu i rosie, co ogranicza występowanie chorób grzybowych.

Najczęściej selery uprawia się w gruncie. Jednak to warzywo bardzo dobrze rośnie również w doniczkach na balkonie. Doniczkowe selery zawiązują zwykle nieduże korzenie, ale mają okazałą nać. Świeże liście można zbierać – do użytku w kuchni - od wiosny do późnej jesieni.

Przeczytaj także: Warzywa na balkonie – co uprawiać

Selerom należy zapewnić żyzną, próchniczą ziemię. Najlepiej rosną w pierwszym lub drugim roku po nawożeniu obornikiem. Świetną alternatywą dla obornika świeżego jest obornik granulowany. Nie ma nieprzyjemnego zapachu, nie zawiera nasion chwastów, nie zwabia much. Łatwo go także przechowywać. Polecane są: Obornik bydlęcy granulowany, Obornik koński granulowany, Obornik kurzy granulowany. Stanowisko pod selery można też zasilić kompostem.

Selery preferują odczyn ziemi pH 6,5-7,5. Jak go zmierzyć? Łatwo to sprawdzić bez korzystania z pomocy laboratorium. Służy do tego bardzo prosty w użytkowaniu Zestaw do badania pH gleby. Wynik otrzymuje się po około 30 sekundach.

Przeczytaj także: Badanie odczynu gleby – 4 sposoby oraz

Selery dzieli się na korzeniowe oraz naciowe. W każdej grupie jest wiele odmian do wyboru, które różnią się m.in. odpornością na choroby.

Odmiany korzeniowe selerów są w Polsce najpopularniejsze. Uprawia się je dla korzeni oraz naci. Takie odmiany mają uniwersalne przeznaczenie. Nadają się do zup, sałatek, dań zapiekanych, przetworów. Korzenie można też zwykle przechowywać do użytku zimą. Selery korzeniowe są trochę trudniejsze w uprawie niż odmiany naciowe. Mają m.in. większe wymagania pokarmowe.

Odmiany naciowe selerów uprawia się dla liści oraz ich ogonków. Nać, w porównaniu do selerów korzeniowych, jest większa i delikatniejsza w smaku. Dlatego selery naciowe przeznacza się np. na sałatki, susz do zup i sosów, koktajle warzywne.

Przeczytaj także: Jak kupować nasiona

Seler uprawia się z rozsady. Od siewu do zbioru mija zwykle około 80 dni. Jednak pojedyncze liście można zrywać wcześniej. Selery nadają się też na tzw. zbiór pęczkowy, które wyrywa się z korzeniami. To młode, nie w pełni jeszcze wykształcone rośliny. Ich zaletą jest delikatny smak.

Termin wysiewu nasion selerów zależy od przeznaczenia. W lutym sieje się selery na wczesny zbiór, np. pęczkowy (młode korzenie z nacią). Od końca lutego do połowy marca zaś sieje się odmiany późniejsze, w tym z przeznaczeniem na przechowanie.

Nasiona przed wysiewem można zaprawić. Naturalna zaprawa to np. Mączka bazaltowa do posypywania (wytwarzana ze skały wulkanicznej). To jednocześnie działający wolno nawóz, który odkwasza ziemię.

Selery sieje się do skrzynek. Do przygotowania rozsady polecane jest np. Gotowe podłoże do ziół i warzyw Natural+. Dodać do niego można hydrożel z nawozem TerraCottem Universal albo Perlit. To dodatki ogrodnicze, które m.in. pomagają zatrzymać wodę w podłożu, a także spulchniają je i napowietrzają.

Nie należy siać selerów zbyt gęsto. Siewki bowiem mają delikatne liście. Gdy rosną tuż obok siebie, splątane, bardzo łatwo je uszkodzić podczas przesadzania. Nasiona rozsypuje się na powierzchni ziemi, a następnie lekko przyklepuje dłonią i przyprósza podłożem (bardzo cienką warstwą).

Skrzynki z posianymi selerami ustawia się w ogrzewanych pomieszczeniach. W amatorskiej uprawie optymalna temperatura to 20 stopni Celsjusza. Selery wschodzą po 7-10 dniach. Gdy mają po 2-4 liście właściwe, należy je przepikować. Siewki najlepiej jest pikować do wielodoniczek lub osobnych doniczek (z tworzywa lub ceramicznych). Wtedy każda roślina wytworzy silną bryłę korzeniową, co ułatwia przesadzanie do gruntu i przyjmowanie się roślin. Kilka dni po przepikowaniu rozsadę można przenieść w chłodniejsze miejsce (16-18ºC). Dzięki temu rośliny nie rosną wybujałe.

Rozsadę selera na zbiór wczesny sadzi się na przełomie kwietnia i maja. Selery na zbiór późniejszy wysadza się od połowy maja do początku czerwca. Sadząc selery korzeniowe należy zwrócić uwagę, by nie zagłębiać ich w ziemi zbyt głęboko. Takie egzemplarze zawiązują mniejsze korzenie. Bryły korzeniowe trzeba wyjmować z doniczek delikatnie, uważając, aby nie połamać kruchych liści. Poza tym selery dobrze znoszą przesadzanie. Optymalna rozsada to około 50 cm. Przynajmniej na tydzień przed sadzeniem selerów w gruncie należy je hartować. Rozsadę wynosi się na zewnątrz, gdy pogoda jest ciepła i wnosi znowu do pomieszczeń, jeśli prognozowany jest chłód. Zahartowane selery dobrze znoszą przymrozki do minus 5 stopni Celsjusza.

Przeczytaj także: Czy warto uprawiać rośliny z rozsady

Na brak wody najbardziej wrażliwe są rozsada oraz młode selery, które nie mają jeszcze mocnych korzeni. Należy dbać, aby ziemia była stale lekko wilgotna. Starsze egzemplarze dobrze sobie radzą podczas krótkich okresów braku wody. Zbyt długi brak wody powoduje zmniejszenie plonu – zarówno naci, jak i korzeni. Dlatego selery należy systematycznie nawadniać. Należy podlewać tak, aby jak najrzadziej moczyć liście, gdyż sprzyja to rozwojowi chorób grzybowych. Najlepiej podlewać przy korzeniach, np. przy pomocy nawadniania kropelkowego.

Przeczytaj także: Jak ograniczyć podlewanie – 10 pomysłów

Selery naciowe i korzeniowe mają duże wymagania pokarmowe, zwłaszcza co do azotu, potasu i fosforu. To warzywa bardzo dobrze reagujące na nawożenie organiczne. Tak zasilane selery nie tylko lepiej plonują, ale też rosną zdrowiej i są bardziej odporne na brak wody. Ziemia, przed posadzeniem selerów, powinna być zasilona obornikiem lub kompostem. Polecane są np. Obornik koński, Obornik kurzy i Obornik bydlęcy.

Jeśli seler rośnie w urodzajnej ziemi, warto go zasilić raz w miesiącu. Sprawdza się np. Biohumus Max do warzyw i owoców. To nawóz na bazie biohumusu dżdżownic kalifornijskich (powstaje w wyniku przetrawienia przez nie substancji organicznej).

Przeczytaj także: Obornik granulowany – jak stosować jesienią

Bardzo ważne w uprawie selerów jest systematyczne usuwanie chwastów. Konkurują one bowiem z nimi o składniki pokarmowe, wodę i światło, ale też mogą sprzyjać rozwojowi chorób i szkodników.

Warto wiedzieć, że chwasty rozsiewają się często wraz z kompostem, jeśli powstał z nieposegregowanych chwastów (z nasionami i kłączami). Nasiona niektórych chwastów mogą też przetrwać w świeżym oborniku. To np. gwiazdnica pospolita, komosa biała, perz. Tego problemu nie ma w przypadku granulowanych oborników oraz granulowanego kompostu. Nasiona są z nich wyeliminowane podczas produkcji.

Selery pieli się ręcznie. W przypadku odmian korzeniowych trzeba zwracać uwagę, aby ich nasad nie obsypywać ziemią, gdyż to powoduje mniejsze przyrosty korzeni. Zachwaszczeniu zapobiega ściółkowanie gleby materiałami nieprzepuszczającymi światła lub przepuszczające go mało, jak czarna folia, czarna agrotkanina, czarna agrowłóknina, słoma, biowłóknina z wełny owczej.

Przeczytaj także: Jak pozbyć się chwastów bez stosowania chemii

Chorobom selera łatwiej zapobiegać niż je leczyć. Przede wszystkim nie należy uprawiać tego warzywa w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata. Unikać  też należy częstego zraszania liści podczas podlewania. Usuwać trzeba resztki po zbiorze selerów, gdyż patogeny mogą na nich przetrwać nawet kilka zim. Wśród nich są grzyby, które są sprawcami takich chorób jak septorioza selera i chwościk selera.

Pierwsze objawy septoriozy to brunatne i szare plamki na liścieniach oraz liściach siewek. Następnie plamy się powiększają, liście żółkną i schną. Jeżeli nasilenie choroby jest duże, nać nie nadaje się do jedzenia. Znacznie mniejsze są także korzenie. Tylko niektóre odmiany selerów są tolerancyjne na septoriozę. To np. Makar. Do zwalczania septoriozy selera przeznaczony jest np. Amistar 250 SC.

Chwościk selera to również choroba grzybowa. Objawy bywają mylone z septoriozą. Początkowo na liściach można zauważyć kanciaste plamki, które stopniowo się powiększają. Następnie liście fragmentami żółkną, brązowieją i zamierają.

Czasem selery chorują nie z powodu patogenów lecz nieodpowiedniej pielęgnacji. Należy do nich jamistość wierzchołkowa selera (przerost korzeni spichrzowych w wyniku czego są narażone na patogeny i gnicie). Przyczyną jest m.in. przenawożenie. Niedobór wapnia zaś jest bezpośrednią przyczyną zgorzeli liści sercowych selerów.

Przeczytaj także: Jak zwiększyć odporność roślin – naturalne preparaty

Selery spokrewnione są z takimi roślinami jak marchew, pasternak, pietruszka. Wszystkie te warzywa atakowane są przez te same szkodniki, ale nie w takim samym stopniu (selery rzadziej niż np. marchew). Jednym ze sposobów zapobiegania występowaniu szkodników jest unikanie uprawy spokrewnionych warzyw rok po roku oraz obok siebie.

Popularny szkodnik to połyśnica marchwianka. To muchówka, której larwy m.in. drążą korytarze w korzeniach, zanieczyszczając je odchodami. Znaczne szkody wśród selerów mogą wyrządzić mszyce. Wysysają sok z liści, powodując ich karłowacenie i kędzierzawienie. Niektóre mogą też żerować na szyjkach korzeniowych. Mszyce zanieczyszczają też częściej zielone kleistą spadzią, na której następnie rozwijają się czarne grzyby sadzakowe. W efekcie nać nie nadaje się do spożycia. Mniejszy jest plon korzeni. Na selerach najczęściej żerują mszyca gruszowo-pasternakowa (brązowa) oraz mszyca wierzbowo-marchwiowa (zielona).

Do monitorowania obecności i odłowu postaci dorosłych (uskrzydlonych) zarówno połyśnic, jak i mszyc służą Żółte tablice lepowe. To również pułapka na liściolubki selerowe, których larwy minują liście. Mszyc można się też pozbyć przy pomocy preparatów na bazie oleju rydzowego, jak Emulpar 940 EC i Emulpar Spray, które nie mają okresów karencji i prewencji.

Na korzeniach selerów również mogą żerować szkodniki. Trudne do zauważenia są nicienie, gdyż mają tylko około 1 mm długości. Powodują drobne ranki na korzeniach przez które następnie wnikają chorobotwórcze grzyby. Zaatakowane rośliny wypuszczają wiele drobnych korzonków, co sprawia, że korzeń spichrzowy wygląda jakby miał brodę.

Jeśli młode selery nagle więdną, mimo podlewania, prawdopodobnie ich korzenie zjadły drutowce lub pędraki. To larwy różnych gatunków chrząszczy (w korzeniach starszych selerów wyjadają dziury). Drutowce mają do 2,5 cm długości. Mogą być pomarańczowe, brązowe lub żółte. Po wydobyciu z ziemi poruszają się jak sprężynki. Pędraki zaś dorastają do 1-5 cm długości (w zależności od gatunku chrząszcza). Są białe, łukowato wygięte, z trzema parami odnóży. Nicienie, drutowce i pędraki można zwalczać np. preparatem Wrotycz Ekstrakt. Do eliminowania pędraków polecany jest również preparat mikrobiologiczny Larva Stoper.

Przeczytaj także: Jak rozpoznać i zwalczać szkodniki glebowe