Choroby i szkodniki fasoli - objawy i zwalczanie

Fasola uprawiana jest zarówno na zielone strąki, jak i nasiona. Odmiany tyczne (wysokie) dodatkowo bywają wykorzystywane również jako sezonowe parawany, np. na balkonach i w małych ogrodach. To warzywo nie sprawia większych problemów, jeśli nie uprawia się go w tym samym miejscu rok po roku. Wiele szkodników oraz bakterii, grzybów i wirusów potrafi przezimować w resztkach fasoli pozostawionych na zagonach. Niektóre patogeny mogą też przetrwać na nasionach. Dlatego nie należy pozyskiwać nasion ze strąków, na których były plamy lub inne oznaki chorób.

Na atak szkodników fasola jest szczególnie podatna podczas wschodzenia i w pierwszych tygodniach wzrostu. Dlatego warto używać pułapek: na mszyce, ślimaki, śmietki. Szczególnie groźne są ślimaki i śmietki, które mogą zniszczyć nawet 100% posianej fasoli.

W zapobieganiu inwazji szkodników i rozwoju patogenów bardzo ważne jest prawidłowe nawożenie fasoli. Przykładowo, śmietki zwabia nierozłożony obornik. Czasem powodem nieudanej uprawy bywa zbyt gęsty siew lub niewłaściwe podlewanie (na liście, zamiast przy korzeniach). Stanowisko dla fasoli powinno być przewiewne, tak aby mokre liście, np. po deszczu czy rosie, mogły szybko wyschnąć.

Przeczytaj także: W jaki sposób uprawiać i pielęgnować fasolę

Grzyb, który wywołuje tę chorobę może przetrwać w resztkach fasoli nawet prawie 10 lat. Infekcji sprzyja deszczowa i mglista pogoda, gdy termometry pokazują około 20°C. Fasola chora na antraknozę wcześniej kończy wegetację, zasycha, słabo plonuje. Jej nasiona nie nadają się do siewu.

Objawy: na liścieniach wschodzącej fasoli pojawiają się wklęsłe plamki w kolorach brązowym lub czerwonawym. Plamy są także na pędach starszej fasoli oraz strąkach i nasionach. W zaawansowanym stadium się zlewają.

Zwalczanie: siać wyłącznie nasiona bez plam oraz wybierać odmiany odporne na antraknozę. Dbać o prawidłowe nawożenie (fosfor i potas częściowo ograniczają rozwój choroby). Nie siać fasoli zbyt gęsto, aby liście mogły szybko wysychać po deszczu i mgle. Unikać podlewania na liście. Nie uprawiać fasoli w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata. Jeśli choroba wystąpiła, najlepiej zrobić przerwę jeszcze dłuższą. Chorobie zapobiegają opryski preparatami miedziowymi, jak Miedzian 50 WP oraz Miedzian Extra 350 SC. Do zapobiegania i zwalczania antraknozy nadaje się np. Amistar 250 SC.

Przeczytaj także: 10 przykazań korzystania ze środków ochrony roślin

To choroba wywoływana przez bakterie. Występowaniu bakteriozy obwódkowej fasoli sprzyja deszczowa pogoda oraz temperatura 18-20°C. Największe straty może wyrządzić wśród młodej fasolki.

Objawy: na liścieniach i liściach pojawiają się owalne plamy, najpierw wodniste, a potem brązowe otoczone ciemniejszymi obwódkami. Zmiany chorobowe stopniowo się powiększają. Plamki na strąkach mają obwódki wodniste. Tkanka wewnątrz plam na strąkach nie dojrzewa prawidłowo (nie mają koloru właściwego dla danej odmiany).

Zwalczanie: nie siać nasion pobranych ze strąków z plamami. Dbać o zmianowanie fasoli (nie częściej niż co 4 lata na tym samym stanowisku). Nie siać fasoli zbyt gęsto ani w miejscach, gdzie często występuje mgła (liście powinny szybko wysychać). Nie podlewać fasoli na liście. Chorobie zapobiegają opryski preparatami miedziowymi: Miedzian 50WP lub Miedzian Extra 350 SC.

Przeczytaj także: Jak zapobiegać zatruciu pszczół podczas wykonywania oprysków

Patogen, który wywołuje fuzaryjne więdniecie fasoli, to grzyb. Atakuje on korzenie. Choroba jest najgroźniejsza w przypadku młodych roślin (mogą zginąć nawet wszystkie). Starsze rośliny albo słabo plonują, albo wcale. Optymalna temperatura do rozwoju chorobotwórczych grzybów to 25-28°C.

Objawy: siewki nagle więdną, mimo że ziemia jest wilgotna. Starsze rośliny żółkną, słabo rosną, zwykle nie zawiązują strąków, ich liście przedwcześnie opadają. Jeśli chorą fasolę wyciągnie się z ziemi, okazuje się, że prawie nie ma korzeni bocznych.

Zwalczanie: przestrzegać zmianowania fasoli, gdyż patogen może przetrwać w resztkach roślinnych. Fuzarioza atakuje fasolę zwłaszcza na glebach mokrych i kwaśnych. Dlatego trzeba unikać siewu fasoli np. w obniżeniach terenu. Należy też dbać o prawidłowy odczyn gleby dla fasoli – powinien wynosić pH 6,5-7,5. Zbadać go można we własnym zakresie, bez oddawania próbki ziemi do laboratorium. Służy do tego Zestaw do badania pH gleby. Wynik otrzymuje się po około 30 sekundach. Chorobie zapobiegają opryski preparatami miedziowymi: Miedzian 50 WP oraz Miedzian Extra 350 SC.

Przeczytaj także: Wapnowanie gleby – kiedy i jakie nawozy

Wirus, który jest sprawcą mozaiki zwykłej fasoli, często przenosi się przez nasiona. Dlatego nie należy pozyskiwać nasion z roślin, które miały oznaki choroby. Straty plonu mogą sięgać nawet 80%.

Objawy: siewki fasoli są zniekształcone, zaś liście - zdeformowane, wybrzuszone, jak rozdęte, w kolorze zielonym. Zarażone rośliny słabo rosną i później zakwitają. Strąki są zniekształcone, ze słabo wykształconymi nasionami.

Zwalczanie: usuwać chore rośliny i niszczyć. Po ich wyrwaniu nie dotykać od razu do roślin wyglądających na zdrowe, gdyż tak można zarazić inne rośliny. Należy zwalczać mszyce, gdyż przenoszą wirusy. Dbać o czystość narzędzi ogrodniczych. Do ich mycia można stosować np. Mydło ogrodnicze potasowe z czosnkiem. 

Przeczytaj także: Domowe sposoby na wszelkie zło w ogrodzie

Najczęściej rdza fasoli występuje na odmianach tycznych. To choroba grzybowa. Patogeny najlepiej rozwijają się podczas deszczowej pogody, gdy temperatura wynosi 15-25°C.

Objawy: najpierw pojawiają żółte plamki na liściach. Następnie na spodnich częściach liści – w miejscach plam – rozwijają się skupiska zarodników grzybów w kolorze pomarańczowym. W zaawansowanym stadium zarówno na górnych, jak i na dolnych stronach liści pojawiają się liczne pomarańczowobrązowe plamy. Blaszki liściowe są zdeformowane. Rdza może się pojawić także na strąkach.

Zwalczanie: nie uprawiać fasoli na tym samym stanowisku częściej niż co 4 lata. Usuwać i niszczyć chore rośliny. Nie podlewać fasoli na liście, np. zraszaczami.

Przeczytaj także: Jakie błędy popełniają ogrodnicy

Do infekcji najczęściej dochodzi podczas kwitnienia i zawiązywania strąków. Chorobotwórczy grzyb szczególnie szybko rozwija się w temperaturze 10-20°C, jeśli jest wilgotno i pochmurnie.

Objawy: na liściach, pędach, kwiatach i strąkach pojawia się pylący, szary nalot.

Zwalczanie: unikać uprawy fasoli w miejscach gdzie zbiera się woda po deszczu. Nie siać fasoli zbyt gęsto ani w zacienionych miejscach. Unikać podlewania na liście. Profilaktycznie można opryskać fasolę preparatami Miedzian 50 WP lub Miedzian Extra 350 SC. Szarą pleśń na fasoli zwalczają np. Amistar 250 SC. oraz Switch 625 WG.

Przeczytaj także: Jaki naturalny produkt zabezpieczy rośliny przed chorobami

To choroba grzybowa, która może zniszczyć nawet cały plon. Jej występowaniu sprzyja wilgoć oraz temperatura 15-20°C.

Objawy: na liściach, pędach i strąkach pojawiają się wodniste, gnijące plamy. Następnie pokrywa je nalot przypominający watę. Rośliny więdną i zamierają. Strąki często gniją połówkami.

Zwalczanie: nie uprawiać fasoli w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata. Opryski na zgniliznę twardzikową fasoli to np. Amistar 250 SC lub Switch 625 WG.

Przeczytaj także: Jak zwiększyć odporność roślin – naturalne preparaty

Patogenem, który wywołuję tę chorobę, jest wirus. Infekować może nie tylko fasolę, ale też m.in. groch, łubin i mieczyki. Dlatego należy unikać uprawiania tych roślin obok siebie.

Objawy: liczne żółte plamy na liściach. Chore rośliny słabo rosną, są zdeformowane. Nasiona w strąkach są mniejsze.

Zwalczanie: wirusy roznoszone są przez mszyce. Należy chronić przed nimi fasolę. Chore rośliny usuwać i niszczyć. Dbać o czystość narzędzi. Do ich mycia można stosować np. Mydło ogrodnicze potasowe z czosnkiem.

Przeczytaj także: Apteczka ogrodnika – co warto w niej mieć

Na fasoli żeruje zwykle mszyca trzmielinowo-burakowa (zielonoczarna lub brązowoczarna). Nie tylko osłabia fasolę, przez co gorzej plonuje, ale też roznosi choroby. Do rozwoju potrzebuje dwóch żywicieli – pierwszym jest trzmielina, kalina albo jaśminowiec. Drugim zaś np. fasola, bób, rabarbar. Największe szkody wyrządza na przełomie maja i czerwca.

Objawy: liście karłowacieją i żółkną. Rośliny słabo rosną. Na najmłodszych liściach i pędach można zauważyć ciemne kolonie mszyc.

Zwalczanie: unikać uprawiania fasoli blisko trzmielin, kalin i jaśminowców. Do odławiania i monitorowania obecności mszyc uskrzydlonych służą Żółte tablice lepowe. Zwabia je ich żółty kolor. Gdy usiądą na tablicy, przyklejają się do niej i giną. Zastosować można oprysk preparatami olejowym, np. Emulpar Spray lub Emulpar 940 EC. Oba nie mają okresów karencji i prewencji.

Przeczytaj także: Jak pozbyć się mszyc – 5 sposobów

To larwy różnych gatunków chrząszczy, jak chrabąszcz majowy, guniak czerwczyk, ogrodnica niszczylistka. Pędraki mają długość 1-3 cm (w zależnością od fazy rozwoju i gatunku). Zanim przekształcą się w postacie dorosłe żerują w glebie zwykle kilka lat.

Objawy: pojedyncze rośliny nagle więdną, mimo że inne obok rosną prawidłowo. Gdy wyciągnie się taką roślinę z ziemi, okazuje się, że ma zjedzone korzenie.

Zwalczanie: podczas przekopywania ziemi zbierać pędraki ręcznie. Unikać uprawy fasoli blisko nieużytków, lasów, łąk, pastwisk. Zastosować preparat mikrobiologiczny Larva Stoper (zawiera pożyteczne nicienie, które pasożytują pędraki). Nieatrakcyjne warunki bytowania dla szkodników glebowych stwarza Wrotycz Ekstrakt.

Przeczytaj także: Jak skutecznie zwalczać pędraki i opuchlaki

Na fasoli największe szkody wyrządza przędziorek chmielowiec (zielony z ciemnymi plamkami po bokach lub czerwony). Jego rozwojowi sprzyja sucha i ciepła pogoda. Podczas deszczu liczebność przędziorków spada. To szkodniki żywiące się sokiem roślin. Trudno je dostrzec, gdyż mają mikroskopijne wymiary (około 0,5 mm długości).

Objawy: na liściach, kwiatach i zawiązkach strąków pojawiają się bardzo drobne, jasne plamki, które stopniowo opanowują ich całe powierzchnie. Następnie żółkną i  przedwcześnie opadają. Na wszystkich częściach nadziemnych można dostrzec delikatną pajęczynkę. Jeżeli zagon z fasolą jest większy, najczęściej przędziorki najpierw atakują rośliny na obrzeżach.

Zwalczanie: nie siać fasoli blisko szklarni (w nich przędziorki znajdują szczególnie korzystne warunki do rozwoju i atakują także uprawy w pobliżu). Opryskać fasolę preparatem olejowym, np. Emulpar Spray lub Emulpar 940 EC (oba są na bazie oleju rydzowego).

Przeczytaj także: Naturalni wrogowie mszyc i przędziorków

To motyle. Postacie dorosłe nie wyrządzają szkód na fasoli. Zniszczenia wyrządzają ich gąsienice, które zjadają zarówno części nadziemne, jak i podziemne roślin. Najpopularniejsza jest rolnica zbożówka (gąsienice są w kolorze oliwkowym, o długości 4,5-5 cm).

Objawy: pojedyncze rośliny mają podgryzione łodygi i korzenie. Mogą się przewracać lub schnąć. Na liściach można zauważyć nieregularne dziury oraz czarne granulki (to odchody gąsienic).

Zwalczanie: zbierać ręcznie gąsienice i niszczyć. Regularnie odchwaszczać ogród (są miejscem bytowania postaci dorosłych). Usuwać resztki roślinne, gdyż mogą na nich zimować gąsienice. Opryskać lub podlać rośliny preparatem mikrobiologicznym Turkuć Stoper.

Przeczytaj także: Jak skutecznie zwalczać pędraki i opuchlaki

W amatorskiej uprawie fasoli występuje rzadko. Jednak, jeśli strąkowiec fasolowy zaatakuje, zwykle nasiona trzeba wyrzucić. Cykl rozwojowy tego chrząszcza kończy się podczas przechowywania nasion w spiżarni, w których panuje temperatura pokojowa.

Objawy: na przechowywanych nasionach można zauważyć plamki przypominające kółeczka. To znak, że w ich wnętrzach żerują larwy strąkowca. W nasionach mogą też być dziurki (okienka) – przez te otwory owady wychodzą na zewnątrz. Czasem inwazja jest tak duża, że setki chrząszczy (w kolorze brunatnoszarym, o długości około 3 mm), które wylęgły się nasion, fruwają po kuchni czy spiżarni lub zbierają się na sufitach i ścianach.

Zapobieganie: nie przechowywać nasion fasoli w ciepłych pomieszczeniach (najlepsza jest temperatura do 10°C). Nie siać nasion, nawet wyglądających na zdrowe, jeżeli na innych z tego samego zbioru są ślady żerowania strąkowców. Zrobić przerwę w uprawie fasoli.

Przeczytaj także: W jaki sposób przechowywać warzywa

Największe szkody ślimaki wyrządzają wśród wschodzącej fasoli. W jedną noc mogą zjeść ją do korzeni. Szczególnie żarłoczne są ślimaki nagie (bezskorupowe).

Objawy: siewki fasoli „znikają” albo „nie kiełkują”, w liściach fasoli są nieregularne dziury. Na grządkach oraz roślinach, zwłaszcza rano i podczas deszczowej pogody, można znaleźć ślimaki.

Zwalczanie: zbierać ślimaki ręcznie. Ich wyłapywanie ułatwia Pułapka na ślimaki. Używać środków ślimakobójczych, np. Ferramol i Ślimak Control. Zawierają substancję czynną występującą naturalnie w środowisku, która ulega biologicznemu rozkładowi.

Przeczytaj także: Ślimaki nagie – 7 sposobów zwalczania

Na fasoli żerują larwy śmietki kiełkówki i śmietki glebowej. Oba gatunki są podobne (to muchówki). Osobniki dorosłe przypominają z wyglądu małe, szare muszki i żywią się nektarem kwiatów. Larwy zaś żerują m.in. w siewkach fasoli.

Objawy: larwy wygryzają korytarze w liścieniach i częściach pod liścieniami wschodzącej fasoli, co niszczy ją całkowicie. Jeżeli inwazja jest mała, zniszczone zostają tylko pojedyncze rośliny. Przy dużej inwazji śmietek uszkodzeniu mogą ulec wszystkie siewki fasoli.

Zwalczanie: samice śmietek zwabia zapach obornika i resztek roślin (składają jaja pod grudkami ziemi). Fasolę należy siać w drugim lub trzecim roku po nawożeniu obornikiem! Zagon z zasianą fasolę przykryć białą agrowłókniną, co uniemożliwia śmietkom złożenie jaj (zdejmuje się ją, gdy fasola ma około 5 cm wysokości). Wywiesić Żółte tablice lepowe. Ich żółty kolor wabi dorosłe śmietki. Gdy usiądą na tablicy, przyklejają się do nich i giną. Oprysk na śmietki: Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Pułapki na szkodniki – proste i skuteczne

Na fasoli najczęściej występuje zmienik lucernowiec, ale mogą to być także zmienik bylinowiec, zmienik ziemniaczak, zmienik złocieniak. To pluskwiaki (o długości 4-6 mm), których zarówno postacie dorosłe, jak i larwy żywią się sokiem roślin. Uszkadzają młode liście oraz kwiaty. Większe szkody wyrządzają na fasoli uprawianej na suche ziarno niż na zielone strąki, zwłaszcza podczas słonecznej i suchej pogody.

Objawy: dziury w liściach (powstają w miejscach nakłuć przez zmieniki). Kwiaty i zawiązki strąków mogą przedwcześnie opadać. Zmieniki mogą też uszkadzać wierzchołki młodych pędów. Rośliny wolniej rosną i słabo plonują.

Zwalczanie: dbać o zmianowanie fasoli, gdyż zmieniki zimują w resztkach roślin. Po zauważeniu pierwszych objawów zastosować oprysk, np. preparatami Agrocover Spray czy Agrocover Koncentrat (bez okresu karencji i prewencji).

Przeczytaj także: Jak walczyć ze szkodnikami zanim zaatakują