Choroby i szkodniki ogórków - objawy i zwalczanie

Ogórek to jedno z najpopularniejszych warzyw w Polsce. Uprawiany jest zarówno w gruncie, jak i pod osłonami oraz w donicach na balkonach.

Jeżeli uprawia się go bez żadnych zabiegów ochronnych, zawsze – w mniejszym lub większym stopniu - porażany jest przez choroby i szkodniki, co skutkuje mniejszym plonem owoców (czasem nie ma go wcale). Intensywność ich występowania zależy m.in. od pogody, bliskości roślin żywicielskich patogenów, ukształtowania terenu (np. na stanowiskach, gdzie występują mgły, ogórki częściej chorują).

Wielu problemów w uprawie ogórków można uniknąć. Bardzo ważne jest zmianowanie. W tym samym miejscu nie należy siać rok po roku ogórków ani spokrewnionych z nimi warzyw, jak arbuz, cukinia, dynia. Przerwa powinna wynosić 4 lata. Ogórki częściej chorują, jeśli uprawiane są w miejscach nieprzewiewnych, zacienionych, w gąszczu innych roślin. Dlatego w małych ogrodach warto prowadzić je przy podporach. Liście ogórków mają wtedy lepszy dostęp do światła i szybciej wysychają po deszczu, rosie, mgle. Unikać trzeba podlewania ogórków na liście. Uprawy w szklarniach muszą być systematycznie wietrzone.

Unikać należy przenawożenia ogórków, zwłaszcza azotem. Takie rośliny częściej atakują grzyby, bakterie czy szkodniki. Poza tym ich owoce mają gorszy smak oraz gorzej się przechowują. Istotna jest też jakość nasion. Najlepiej wybierać odmiany bardziej odporne. Nie wolno ich pobierać z roślin, na których były objawy chorób.

Przeczytaj także: W jaki sposób uprawiać i pielęgnować ogórki

Sprawca tej często występującej choroby ogórków do bakteria. Infekcja rozwija się szybko, gdy jest wilgotno oraz ciepło. Bakterie przenoszą m.in. wiatr, owady, woda.

Objawy: początkowo na liściach pojawiają się drobne, wodniste, kanciaste plamki (około 5 mm średnicy). Jeżeli jest wilgotno, na dolnych stronach liści – w miejscach plamek – zauważyć można śluzowate wycieki. W ciągu następnych kilku dni plamki zasychają, wykruszają się i powstają dziurki.

Zwalczanie: nie używać nasion pobranych z roślin, które miały dziurawe liście (patogen może na nich przetrwać). Unikać podlewania ogórków na liście. Dbać o przestrzeganie zmianowania. Aby wzmocnić odporność roślin na kanciastą plamistość, można stosować Biosept Active lub Biosept Active Spray (zawierają ekstrakt z grejpfruta). Do ochrony przed kanciastą plamistością bakteryjną ogórków nadają się preparaty miedziowe, np. Miedzian 50 WP.

Przeczytaj także: Jak zwalczać choroby roślin przy pomocy grejpfruta

To choroba grzybowa, która niszczy ogórki zwłaszcza podczas wysokiej wilgotności powietrza, słonecznej pogody w dzień oraz dużych wahaniach temperatury między dniem a nocą. Takie warunki w uprawie gruntowej zazwyczaj są pod koniec lata, zaś w szklarniowej – wiosną.

Objawy: na górnej stronie liści pojawia się biały nalot przypominający mąkę. Rośliny stopniowo zamierają.

Zwalczanie: wybierać odmiany odporne na mączniaka prawdziwego. Wietrzyć szklarnie i tunele foliowe. Do oprysków zapobiegawczych i interwencyjnych polecane są Biosept Active lub Biosept Active Spray (oba na bazie grejpfruta). Rośliny wzmacnia preparat Evasiol (zawiera skrzyp).

Do ochrony przed mączniakiem prawdziwym nadają się też preparaty miedziowe, np. Miedzian 50 WP.

Przeczytaj także: Czy uciążliwy chwast może zabezpieczyć uprawy

Uważany jest za najgroźniejszą chorobę ogórków. Jej sprawca to grzyb, którego zarodniki przenosi m.in. wiatr (nawet na duże odległości). Infekcja rozwija się szczególnie szybko, jeżeli w nocy jest wilgotno, mgliście i dość chłodno (około 15°C),  zaś w ciągu dnia - słonecznie i ciepło (20-25°C). Najczęściej mączniak rzekomy niszczy ogórki na przełomie czerwca i lipca.

Objawy: najpierw na liściach pojawiają się wodniste, ciemnozielone plamy. Następnie przebarwienia żółkną, brązowieją i anektują całe liście. Na spodnich częściach liści wyrasta szary nalot. Rośliny stopniowo zamierają.

Zwalczanie: wybierać odmiany odporne na mączniaka rzekomego. Nie uprawiać ogórków w miejscach, gdzie często występuje mgła. Zastosować opryski np. preparatami Evasiol (na bazie skrzypu), Miedzian 50 WP (zawiera miedź), Biosept Active lub Biosept Active Spray (oba na bazie grejpfruta).

Przeczytaj także: Po jakim czasie od wykonania oprysku można zbierać plony

Ten pospolity grzyb atakuje najczęściej ogórki uszkodzone, np. przez szkodniki i grad, a także które przeszły stres termiczny lub brakuje im światła. Może też rozwijać się w sprzyjających dla niego warunkach, czyli wysoka wilgotność powietrza, zwilżenie tkanek (rosa, mgła, deszcz, podlewanie), temperatura 17-23°C.

Objawy: na liściach, pędach, owocach oraz kwiatach pojawiają się szarozielone lub żółte plamy, które stopniowo powiększają swoją powierzchnię. Następnie stają się one wodniste, miękkie, wyrasta na nich szary nalot. Porażone fragmenty ogórków stopniowo zamierają.

Zwalczanie: wietrzyć szklarnie i tunele foliowe. Unikać zbyt gęstego siewu ogórków, a także w miejscach, gdzie często występuje mgła. Nie podlewać ogórków na liście. Porażone części roślin jak najszybciej usuwać. Zastosować można oprysk preparatem Polyversum WP. W jego składzie są pożyteczne grzyby, które pasożytują grzyby chorobotwórcze. Zwalczanie chemiczne: Switch 625 WG.

Przeczytaj także: Czy choroby grzybowe można zwalczać grzybem

Grzyby, które wywołują zgorzel siewek, pasożytują ogórki podczas wschodzenia. Ich rozwojowi sprzyja brak świata, zbyt niska temperatura i wilgoć. Najczęściej choroba niszczy rozsadę ogórków oraz wczesne ogórki pod osłonami.

Objawy: siewki nagle zmieniają kolor z zielonego na szarozielony, więdną, przewracają się i zamierają. Gdy sadzonkę wyciągnie się z ziemi, praktycznie jest pozbawiona korzeni albo ma martwą szyjkę korzeniową.

Zwalczanie: używać zaprawionych nasion. Podlewać rozsadę mniej i doświetlać lampami podczas pochmurnych dni. Profilaktycznie podlewać preparatem Polyversum WP (zawiera pożyteczne grzyby pasożytujące grzyby chorobotwórcze).

Przeczytaj także: Jak w naturalny sposób zaprawiać nasiona

Na ogórkach mogą żerować mączlik szklarniowy i mączlik warzywny. To pluskwiaki. Postacie dorosłe przypominają z wyglądu białe muszki (o długości około 1,5 mm). Mączliki odżywiają się sokiem roślin. Najczęściej żerują na ogórkach uprawianych pod osłonami i na balkonach. Jeżeli pogoda jest słoneczna i bezdeszczowa mogą w znacznym stopniu zniszczyć także ogórki gruntowe.

Objawy: podczas poruszenia liści, np. w trakcie prac pielęgnacyjnych, w powietrzu unoszą się owady przypominające białe muszki. Na spodnich częściach liści można zauważyć białe owady dorosłe oraz kremowe larwy. Liście, pędy i owoce są lepkie od rosy miodowej, którą mączliki wydalają. Po pewnym czasie rozwijają się na niej grzyby sadzakowe w czarnym kolorze (ograniczają ogórkom fotosyntezę).

Zwalczanie: usuwać z ogrodu glistnika jaskółcze ziele (mączliki chętnie go zasiedlają). We wczesnym wykrywaniu obecności i ograniczeniu liczby mączlików pomocne są duże Żółte tablice lepowe oraz małe Żółte tablice lepowe do doniczki. Ich działanie jest bardzo proste: żółty kolor zwabia postacie dorosłe (uskrzydlone), które siadają na tabliczce, przyklejają się do niej i giną.

Preparaty do zwalczania mączlików na ogórkach to np. NeemAzal - T/S (zawiera substancję czynną pochodzenia naturalnego z ekstraktu drzewa neem) oraz Emuplar Spray i Emulpar 940 EC (na bazie oleju rydzowego).

Przeczytaj także: Jak się pozbyć mączlików – 5 sposobów

Na ogórkach żerują miniarka ciepłolubka, miniarka psiankowianka, miniarka szklarniówka. Największe szkody wyrządzają pod osłonami. Jeżeli lato jest pogodne, mogą też niszczyć ogórki w gruncie.  Zarówno postacie dorosłe, jak i larwy żerują na liściach. Postacie dorosłe z wyglądu przypominają muszki (to muchówki).

Objawy: kręte korytarze na liściach. Jeśli liść weźmie się pod światło, widać w nim larwę lub larwy o długości do 3 mm (są bezbarwne), żerujące między jego dolną a górną skórką. Zaatakowane liście słabo rosną i stopniowo zamierają.

Zwalczanie: pojedyncze liście z minami obcinać i niszczyć. Do monitorowania obecności i odławiania dorosłych miniarek pomocne są duże Żółte tablice lepowe oraz małe Żółte tablice lepowe do doniczki. Żółty kolor zwabia je. Gdy usiądą na tablicy, przyklejają się do niej i giną. Preparat do zwalczania miniarek na ogórkach to np. NeemAzal - T/S (zawiera substancję czynną pochodzenia naturalnego z ekstraktu drzewa neem).

Przeczytaj także: Uprawa ogórków w szklarni i pod folią

Na ogórkach żerują najczęściej: mszyca brzoskwiniowa (w kolorach od różowego do żółtozielonego i żółtego), mszyca ogórkowa (żółta, zielona lub czarno-zielona), mszyca ziemniaczana smugowa (zielona). Wszystkie mszyce, zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy żywią się sokiem, który wysysają z liści, kwiatów, zawiązków owoców, młodych pędów. Osłabiają ogórki i mogą przenosić choroby.

Objawy: kolonie mszyc na liściach, pędach, kwiatach, zawiązkach owoców. Zaatakowane części ogórków karłowacieją, żółkną, są zdeformowane i pokryte lepką spadzią, którą mszyce wydzielają (rozwijają się na niej czarne grzyby sadzakowe ograniczające fotosyntezę). Zawiązki owoców i kwiaty mogą opadać.

Zwalczanie: stosować duże Żółte tablice lepowe lub małe Żółte tablice lepowe do doniczki. Służą do monitorowania obecności oraz wyłapywania uskrzydlonych mszyc i innych szkodników, np. miniarek. Szkodniki, zwabione żółtym kolorem, siadają na tablicach, przyklejają się do nich i giną.

Preparaty do zwalczania mszyc na ogórkach to np. NeemAzal - T/S (zawiera substancję czynną pochodzenia naturalnego z ekstraktu drzewa neem) oraz Emuplar Spray i Emulpar 940 EC (na bazie oleju rydzowego).

Przeczytaj także: Jak pozbyć się mszyc – 5 sposobów

Trudno je dostrzec, gdyż mają mikroskopijne wymiary (około 0,5 mm długości). Na ogórkach żerują przędziorek chmielowiec (zielony z ciemnymi plamkami po bokach lub czerwony) oraz przędziorek szklarniowiec (pomarańczowy lub czerwony). Najszybciej rozmnażają się w szklarniach i tunelach foliowych. Zdarza się, że przędziorki uodparniają się na środki owadobójcze.

Objawy: bielenie i zasychanie liści. Pędy oraz liście oplecione są delikatną pajęczynką. Na górnych stronach liści mogą być też drobne plamki w kolorach żółtym i brązowym z ciemniejszymi środkami.

Zwalczanie: dbać o porządek w szklarni i tunelu (przędziorki mogą zimować w zakamarkach ich konstrukcji). Zastosować oprysk, np. preparatami na bazie oleju rydzowego, które są nietoksyczne dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego, jak Agrocover Spray lub Agrocover Koncentrat (nie mają okresów prewencji i karencji). Krótki okres karencji dla ogórków ma Nissorun Strong 250 SC.

Przeczytaj także: Szklarnia i tunel po sezonie – jakie prace wykonać

Szczególnie duże szkody ślimaki wyrządzają wśród wschodzących ogórków (na przełomie maja i czerwca) oraz w szklarniach. W jedną noc potrafią zjeść nawet 100% siewek albo je w znacznym stopniu uszkodzić.

Objawy: siewki ogórków „znikają” zwłaszcza podczas deszczowej pogody i nocą. W liściach młodych ogórków są nieregularne dziury. Można na nich znaleźć żerujące ślimaki nagie i skorupowe. Liście starszych ogórków są grubsze i twardsze, dlatego przestają być atrakcyjne dla ślimaków. Szkodniki te mogą jednak zjadać kwiaty, a nawet zawiązki owoców.

Zwalczanie: zbierać ślimaki ręcznie. Ich wyłapywanie ułatwia Pułapka na ślimaki. Stosować preparaty ślimakobójcze, np. Ferramol i Ślimak Control. Zawierają substancję czynną występującą naturalnie w środowisku, która ulega biologicznemu rozkładowi.

Przeczytaj także: Ślimaki nagie – 7 sposobów zwalczania

Na ogórkach żerują wciornastek tytoniowiec (w kolorach od jasnożółtego do czarnego) oraz wciornastek zachodni (od jasnożółtego do brązowego). To szkodniki bardzo małe - mają kształt przecinków (o długości do 1,2 mm). Żywią się sokiem roślin.

Objawy: na liściach są liczne, nieregularne plamki w kolorach srebrzystobiałym, żółtym, brązowym. W ich obrębie można zauważyć „czarny pył” (to odchody wciornastków). Następnie liście żółkną i zasychają. Silnie zaatakowane rośliny zrzucają kwiaty oraz zawiązki owoców.

Zwalczanie: usuwać resztki ogórków po ich zbiorze. Zastosować oprysk preparatem na bazie oleju rydzowego np. Emulpar Spray lub Emulpar 940 EC. Zwalczanie chemiczne: Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Jak zapobiegać zatruciu pszczół podczas wykonywania oprysków

Od kwietnia do października na ogórkach żeruje kilka gatunków tych pluskwiaków: zmienik bylinowiec, zmienik lucernowiec, zmienik ziemniaczak, zmienik złocieniak. Wszystkie żywią się sokiem, który wysysają z liści i kwiatów. Postacie dorosłe są w kolorach od zielonożółtego do brązowego; mają po około 5 mm długości. Zmieniki mogą przenosić choroby.

Objawy: drobne dziurki w liściach. Jeżeli inwazja jest duża, dziur może być nawet po kilkadziesiąt. Blaszki liściowe często się marszczą. Zmieniki mogą także uszkadzać wierzchołki najmłodszych pędów.

Zwalczanie: dbać o zmianowanie ogórków. Po zauważeniu pierwszych objawów zastosować oprysk, np. preparatami Agrocover Spray czy Agrocover Koncentrat (bez okresu karencji) lub Karate Spray (3 dni karencji dla ogórków).

Przeczytaj także: Jak walczyć ze szkodnikami zanim zaatakują