Choroby i szkodniki sałaty - objawy i zwalczanie

Sałata to warzywo o krótkim okresie wegetacji. Dlatego do walki ze szkodnikami i chorobami najlepiej używać preparatów, które albo nie mają okresów karencji, albo wynoszą one tylko kilka dni. Wielu problemów w uprawie sałaty można uniknąć. Przede wszystkim w tym samym miejscu nie należy uprawiać sałaty częściej niż co 4 lata. Patogeny mogą bowiem przetrwać zimę w ziemi, resztkach roślinnych czy zakamarkach szklarni.

Nie każde stanowisko nadaje się do uprawy sałaty. To warzywo źle rośnie w cieniu oraz na podmokłej glebie. Jeśli ziemia jest za sucha, nie zawsze zawiązuje główki. Szkodniki atakują ją częściej, jeśli w pobliżu są zarośla, chwasty, łąki. Czasem zmiana sposobu podlewania – nie na liście - sprawia, że sałata mniej jest narażona na choroby. Aby była rzeczywiście zdrowym warzywem na talerzu, trzeba unikać jej przenawożenia. Nadmiar azotu sprawia, że sałata jest bardziej podatna na szkodniki i choroby.

W ogrodach zwykle sieje się sałatę głowiastą masłową. Na sklepowych półkach zaś popularna jest sałata głowiasta krucha (lodowa). Warto wiedzieć, że łatwiejsze w uprawie są sałata liściowa, sałata łodygowa i sałata rzymska. Uprawiać je można także w donicach, np. na balkonie.

Uprawę sałatę ułatwiają pułapki na szkodniki. Odławiać można miniarki, mszyce, ślimaki.

Przeczytaj także: W jaki sposób uprawiać i pielęgnować sałatę

Chorobę wywołują bakterie. Infekcji sprzyja temperatura 5-30°C oraz wilgoć. Bakterioza częściej atakuje osłabione rośliny, np. przez szkodniki.

Objawy: na liściach najpierw pojawiają się drobne, brązowe plamki z żółtymi obwódkami. Następnie plamy robią się większe, kanciaste (ograniczają je nerwy liści) i ciemnieją.

Zwalczanie: unikać uprawy sałaty na podmokłych stanowiskach. Nie podlewać na liście. Dbać o właściwe zmianowanie. Unikać przenawożenia azotem. Profilaktycznie albo po zauważeniu pierwszych objawów opryskać lub podlać sałatę preparatem Evasiol (zawiera skrzyp). Zapobiegawczo można opryskiwać preparatem Biosept Active lub Biosept Active Spray (na bazie grejpfruta).

Przeczytaj także: Czy uciążliwy chwast może zabezpieczyć uprawy

Grzyb, który jest sprawcą tej choroby, najlepiej rozwija się w temperaturze 18-30°C, gdy panuje wysoka wilgotność powietrza. Jednak pierwsze objawy mogą się pojawić podczas ciepłej i suchej pogody. W sprzyjających warunkach w ciągu kilku dni choroba niszczy wszystkie sałaty na grządce. Zdarza się, że mączniak prawdziwy występuje jednocześnie z mączniakiem rzekomym.

Objawy: na górnych i dolnych stronach liści pojawia się biały nalot przypominający mąkę. Sałata stopniowa zamiera.

Zwalczanie: nie siać sałaty zbyt gęsto. Usuwać resztki po zbiorze plonu. Profilaktycznie lub po zauważeniu pierwszych objawów opryskać sałatę preparatami Evasiol (zawiera skrzyp) lub Lecitec (na bazie lecytyny). Preparatem Evasiol można też sałatę podlewać. Do wzmacniania odporności nadaje się Biosept Active lub Biosept Active Spray.

Przeczytaj także: Jak w naturalny sposób zaprawiać nasiona

Choroba jest pochodzenia grzybowego. Jej występowaniu sprzyja wysoka wilgotność powietrza, temperatura do 12-19°C i brak słońca. Szczególnie często patogen poraża sałatę kruchą (lodową). Zdarza się, że mączniak rzekomy występuje z mączniakiem prawdziwym.

Objawy: na dolnych stronach liści pojawia się szarobiały nalot, zaś na górnych – oliwkowożółte plamy. Sałata żółknie i karłowacieje.

Zwalczanie: unikać nadmiernego zagęszczenia roślin. Nie siać sałaty w zacienionych miejscach. Starannie wietrzyć szklarnie i tunele foliowe. Profilaktycznie lub po zauważeniu pierwszych objawów opryskać lub podlać sałatę preparatem Evasiol (zawiera skrzyp). Zapobiegawczo można opryskiwać preparatem Biosept Active lub Biosept Active Spray.

Przeczytaj także: Jak zwiększyć odporność roślin – naturalne preparaty

Chorobę powoduje bakteria. Zakażeniu sprzyja zwłaszcza temperatura 21-23°C. Najczęściej infekcja niszczy sałatę uprawianą pod osłonami.

Objawy: gniją wewnętrzne, sercowe liście (wewnątrz główek).

Zwalczanie: dbać o przestrzeganie zmianowania i prawidłowe nawożenie. Unikać podlewania na liście. Chronić sałatę przed ślimakami. Zjadają bowiem liście i mogą przenosić bakterie (przenoszą je też owady i woda).

Przeczytaj także: Apteczka ogrodnika – co warto w niej mieć

To często występująca choroba grzybowa, zwłaszcza pod osłonami. Infekcji sprzyjają wysoka wilgotność powietrza, temperatura 15-20°C, brak światła. Bardziej podatne na szarą pleśń są rośliny osłabione i uszkodzone (np. z powodu gradu lub przez ślimaki).

Objawy: gnijące plamy i szary nalot na liściach (zwykle dolnych). Mogą też gnić szyjki korzeniowe.

Zwalczanie: przestrzegać zmianowania i dbać o usuwanie resztek po zbiorze oraz czystość narzędzi. Grzyb wywołujący szarą pleśń może bowiem na nich przetrwać zimę. Zaprawiać nasiona. Unikać nadmiernego zagęszczenia roślin. Nie podlewać na liście. Wietrzyć szklarnie i tunele. Profilaktycznie stosować można opryski, np. preparatami Biosept Active i Biosept Spray (na bazie grejpfruta), Evasiol (zawiera skrzyp). Szarą pleśń sałaty zwalcza Switch 62,5 WG.

Przeczytaj także: Czy choroby grzybowe można zwalczać grzybem

Chorobę wywołuje grzyb. Jego rozwojowi sprzyja wysoka wilgotność powietrza, uszkodzenia roślin, np. podczas pielenia, przez szkodniki czy grad, oraz temperatura 16-22°C.

Objawy: w początkowej fazie choroby są podobne do szarej pleśni. To gnijące plamy, zwłaszcza na dolnych liściach i szyjkach korzeniowych. Następnie pojawia się biała grzybnia z czarnymi sklerocjami. Sałata stopniowo zamiera i nie nadaje się do jedzenia.

Zwalczanie: zaprawiać nasiona. Unikać podlewania na liście sałaty. Wietrzyć tunele foliowe i szklarnie, aby nie skraplała się w nich para wodna. Profilaktycznie opryskiwać lub podlewać preparatem Evasiol (na bazie skrzypu). Zgniliznę twardzikową zwalcza Switch 625 WG.

Przeczytaj także: Warzywa na balkonie – co uprawiać

Sałata to jeden z ich przysmaków. Drutowce są larwami chrząszczy z rodziny sprężykowatych (długość do 2,5 cm). Żywią się głównie korzeniami, ale zjadają też nasiona. Im są starsze, tym mają bardziej pomarańczowy kolor. Po wyciągnięciu z ziemi wyginają się jak sprężynki.

Objawy: pojedyncze sałaty więdną mimo podlewania lub słabo rosną. Zdarza się, że w ogóle nie wschodzą. Po wyciągnięciu ich z ziemi, okazuje się, że nie mają korzeni. W miejscu, gdzie taka sałata rosła, często można znaleźć pomarańczowe larwy.

Zwalczanie: nie uprawiać sałaty w miejscach, w których podczas przekopywania znajdowane są drutowce (rozwój jednego pokolenia trwa aż 4-5 lat). Larwy wybierać z ziemi ręcznie i niszczyć. Glebę opryskiwać lub podlewać preparatem Wrotycz Ekstrakt.

Wykładać przynęty na drutowce. Robi się je z pokrojonych buraków lub ziemniaków. Przynęty należy zakopać (na głębokość 10-15 cm) i oznaczyć, np. patykiem, aby łatwiej je odnaleźć. Co kilka dni przynęty należy wykopać i zniszczyć razem z żerującymi w nich drutowcami.

Przeczytaj także: Jak wyeliminować szkodniki glebowe w sposób ekologiczny

Sałatę zjadają gąsienice różnych motyli. Najczęściej to błyszczka jarzynówka, której gąsienice są zielone lub żółtozielone o długości około 3,5 cm. Szkody wśród sałaty wyrządzają też piętnówki (gąsienice są jasnozielone lub brązowe o długości około 4 cm), zwójka sałatóweczka (gąsienice oliwkowe o długości około 2 cm), oraz rolnice (oliwkowe, szare lub brązowe o długości 2,5-6 cm). Większość gąsienic zjada liście oraz kwiatostany sałaty. Wyjątkiem są rolnice, które żerują zarówno na częściach nadziemnych, jak i na korzeniach.

Objawy: szkieletowanie liści (błyszczka jarzynówka), dziury w liściach i wżery wewnątrz główek (piętnówki), uszkodzone liście i przędza na kwiatostanach (zwójki), podcięte rośliny, zjedzone korzenie (rolnice). Sałata uszkodzona przez gąsienice gnije miejscowo. Jest też zanieczyszczona ich odchodami (wyglądają jak czarne granulki).

Zwalczanie: zbierać ręcznie gąsienice i niszczyć. Regularnie odchwaszczać ogród (są miejscem bytowania postaci dorosłych). Usuwać resztki roślinne (mogą na nich zimować gąsienice).

Przeczytaj także: 10 przykazań korzystania ze środków ochrony roślin

Na sałacie pasożytują m.in. miniarka ciepłolubka i miniarka psiankowianka. To muchówki, których postacie dorosłe przypominają z wyglądu szaroczarne muszki. Sałatę uszkadzają ich larwy żerujące w liściach (między skórkami dolną a górną). Mają po około 3 mm długości.

Objawy: kręte korytarze na liściach. Jeśli weźmie się taki liść pod światło, widać w nich larwę lub larwy (może ich być nawet po kilkanaście w liściu). Młoda sałata często zamiera. Na starszych roślinach zwykle zniszczone są tylko pojedyncze liście.

Zwalczanie: obrywać liście z minami i niszczyć. Profilaktycznie stosować duże Żółte tablice lepowe lub małe Żółte tablice lepowe do doniczki. Postacie dorosłe miniarek, zwabione żółtym kolorem, siadają na tablicach, przyklejają się do nich, a następnie giną.

Przeczytaj także: Żółte tablice lepowe – jak używać w domu i ogrodzie

Sałatę uszkadzać może kilka gatunków, jak mszyca brzoskwiniowa (w kolorach od różowego do żółtozielonego i żółtego), mszyca porzeczkowo-sałatowa (zielona), mszyca ziemniaczana smugowa (zielona), bawełnica topolowo-sałatowa (biała). Większość wysysa soki z liści i pędów kwiatostanowych, co osłabia rośliny i powoduje ich deformacje. Wyjątkiem jest bawełnica topolowo-sałatowa, która żeruje na korzeniach sałaty. Mszyce mogą przenosić choroby. Sprzyja im pogoda słoneczna, bezdeszczowa, ciepła.

Objawy: kolonie mszyc na liściach i pędach kwiatostanowych. Na korzeniach można zauważyć nalot przypominający watę (wydziela ją bawełnica topolowo-sałatowa). Zaatakowana sałata rośnie słabo, karłowacieje, może nie zawiązywać główek. Liście są zanieczyszczone lepką spadzią mszyc (następnie rozwijają się na niej czarne grzyby sadzakowe, które ograniczają fotosyntezę).

Zwalczanie: wykonać oprysk preparatem na bazie oleju rydzowego, np. Emulpar 940 EC lub Emulpar Spray (nie mają okresu karencji i prewencji).

W pobliżu sałaty warto umieścić duże Żółte tablice lepowe lub małe Żółte tablice lepowe do doniczki. Służą do monitorowania obecności oraz wyłapywania uskrzydlonych mszyc i innych szkodników, np. miniarek. Szkodniki, zwabione żółtym kolorem, siadają na tablicach, przyklejają się do nich i giną.

Przeczytaj także: Jak się pozbyć mszyc – 5 sposobów

Żywią się korzeniami roślin, w tym sałaty. To larwy chrabąszczy (mają po trzy pary odnóży). W zależności od fazy rozwoju i gatunku mierzą po 1-5 cm długości. Przed przekształceniem w postacie dorosłe żerują w glebie 2-5 lat. 

Objawy: młoda sałata więdnie, zaś starsza rośnie słabo. Jednocześnie sałaty obok rosną normalnie. Po wyciągnięciu zwiędniętej sałaty z ziemi okazuje się, że korzeni nie ma albo jest ich mało. W podłożu można znaleźć białe pędraki.

Zwalczanie: zbierać ręcznie i niszczyć pędraki znalezione podczas przekopywania ziemi. Zastosować preparat mikrobiologiczny Larva Stoper. W jego składzie są pożyteczne nicienie, które pasożytują pędraki. Nieatrakcyjne warunki bytowania dla szkodników glebowych stwarza Wrotycz Ekstrakt.

Przeczytaj także: Jak rozpoznać i zwalczać szkodniki glebowe

Jeżeli pogoda jest ciepła i deszczowa, ślimaki mogą zjeść sałatę nawet w jedną noc. Szczególnie żarłoczne są ślimaki bezskorupowe. Duże szkody wśród sałaty ślimaki wyrządzają także pod osłonami.

Objawy: młoda sałata „znika” w nocy i podczas deszczu. Bardzo często ślimaki zjadają kiełkujące rośliny, dlatego można odnieść wrażenie, że sałata nie wzeszła. W starszej sałacie, która ma grubsze liście, wygryzają nieregularne dziury lub zeskrobują z nich tkankę. Po ich żerowaniu często pozostają srebrzysty śluz i brunatne lub czarne odchody.

Zwalczanie: ślimaki zbierać ręcznie. Pomocna w ich wyłapywaniu jest Pułapka na ślimaki. Skuteczne preparaty na ślimaki to Ferramol i Ślimak Control. Zawierają fosforan żelaza (substancję występującą naturalnie w środowisku), która ulega biologicznemu rozkładowi. Wabi ona ślimaki i jest przez nie chętnie zjadana.

Przeczytaj także: Ślimaki nagie – 7 sposobów zwalczania