Szkodniki winorośli – objawy i zwalczanie

W zapobieganiu występowania szkodników winorośli najważniejsza jest profilaktyka. Dzięki temu można uniknąć wielu problemów. Przede wszystkim nie należy nadmiernie zasilać winorośli azotem. Dochodzi do tego np. jeśli krzew rośnie blisko często nawożonego trawnika. Wystarczy w jego pobliżu zastąpić nawozy mineralne organicznymi, jak Bezpieczny Trawnik (na bazie kompostu granulowanego uzyskanego w 100% z masy owocowo-warzywnej).

Z ogrodu należy usuwać chwasty, gdyż mogą na nich żerować te same szkodniki co na winorośli. Zbierać też warto opadłe liście z krzewu, gdyż szkodniki znajdują na nich schronienie. Populację szkodników pomagają ograniczyć pożyteczne organizmy, np. dobroczynki gruszowe (zjadają m.in. mszyce, przędziorki, szpeciele) i niepatogeniczne nicienie (pasożytują szkodniki glebowe). Kupuje się je w sklepach ogrodniczych.

Pod ręką zawsze warto mieć preparat na bazie naturalnego oleju rydzowego (z lnicznika siewnego), który eliminuje wiele szkodników przez cały sezon, a jednocześnie nie ma okresów karencji i prewencji.

Przeczytaj także: W jaki sposób uprawiać i pielęgnować winorośl

To mszyca, która w kilka lat może doszczętnie zniszczyć winorośl. Do 2010 roku nie było jej w Polsce, dlatego problem dotyczył innych krajów (we Francji filoksera pojawiła się w połowie XIX wieku, pustosząc tamtejsze winnice). Do 2024 roku jej obecność potwierdzono w południowych i zachodnio-południowych rejonach Polski. Filoksera występuje w formach liściowej (żeruje na liściach) i korzeniowej (żeruje na korzeniach). Nie na każdej winorośli przechodzi pełny cykl rozwojowy, np. na odmianach winorośli europejskiej zasiedla tylko korzenie. W ciągu roku rozwija się kilka pokoleń.

Objawy: na liściach powstają nieduże, liczne wyrośla (galasy), które najpierw są zielone, a następnie czerwonawe. Liście są mocno zniekształcone i przedwcześnie opadają. Na korzeniach także tworzą się wyrośla. Następnie korzenie stopniowo gniją i winorośl zamiera w ciągu 3-5 lat. Szkodnika dość trudno rozpoznać, gdyż nie zawsze występuje zarówno na liściach, jak i korzeniach. Poza tym objawy można przypisywać np. szpecielom i pędrakom.

Filoksery zwykle nie mają skrzydeł. Postacie żerujące na liściach są większe (około 1,5 mm długości) niż na korzeniach (około 1 mm). Różnią się też kolorami. Formy liściowe są żółte, a korzeniowe – jasnozielone, fioletowobruntane i żółtopomarańczowe. Filoksery korzeniowe są bardziej niszczycielskie niż liściowe.

Zwalczanie: jeśli winorośl słabo rośnie, mimo nawożenia i podlewania, warto ją wykopać i sprawdzić stan korzeni. Jeżeli są na nich wyrośla (galasy), to znak, że żeruje na nich filoksera (na liściach może nie być formy liściowej). Uprawiać odmiany oraz krzewy szczepione na podkładkach odpornych na filokserę. Chore krzewy niszczyć (najlepiej spalić). Jeśli jest podejrzenie filoksery (mogą to być też inne szkodniki), zastosować biopreparat Emulpar 940 EC lub Emulpar Spray (na bazie oleju rydzowego). Zwalczanie chemiczne np. preparatem Mospilan 20 SP. Filoksera niechętnie zasiedla winorośle uprawiane na suchych stanowiskach.

Przeczytaj także: Krzewy owocowe łatwe w uprawie – 5 najlepszych

Na winorośli żerują głównie gąsienice motyli z rodziny zwójkowatych. Zarówno dorosłe motyle, jak i gąsienice dość trudno zauważyć. Postacie dorosłe (motyle) aktywne są głównie w drugiej połowie dnia. Mają maskujące kolory skrzydeł. W tło liści wtapiają się także ich zielone gąsienice. Na winorośli rzadko wyrządzają większe szkody. W ciągu roku rozwijają się po 1-3 pokolenia.

Objawy: liście winorośli są zwinięte w rulony. Wewnątrz znajdują się żerujące gąsienice.

Zwalczanie: obrywać pojedyncze liście zwinięte w rulony i niszczyć. Jeśli inwazja jest duża, co zdarza się rzadko, zastosować można zwalczanie chemiczne preparatem Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Jak walczyć ze szkodnikami zanim zaatakują

Na winorośli żeruje misecznik śliwowy (misecznik śliwowiec). Jego roślinami żywicielskimi są także inne krzewy i drzewa owocowe, zwłaszcza śliwy. Miseczniki żywią się sokiem roślin. W roku rozwija się jedno pokolenie.

Objawy: na młodych pędach winorośli zauważyć można samice miseczników, które są owalne, wypukłe, w kolorze brunatnym (o długości 3-7 mm i szerokości 2-4 mm). Samce są kilka razy mniejsze, uskrzydlone, białawe. Zaatakowane pędy karłowacieją. Winorośl rośnie i plonuje słabo, jest bardziej podatna na przemarzanie.

Zwalczanie: larwy miseczników zimują na zdrewniałych pędach. Wiosną przemieszczają się na młode pędy, gdzie żerują (odżywiają się sokiem roślinnym). W tym okresie dobre rezultaty daje oprysk preparatem Emulpar Spray lub Emulpar 940 EC. Oba preparaty eliminują nie tylko miseczniki, ale także m.in. mszyce, przędziorki, wciornastki. Ich receptura oparta jest na bazie naturalnego oleju rydzowego (z lnicznika siewnego). Nie mają okresów karencji i prewencji. Są nieszkodliwe dla pszczół, nietoksyczne i biodegradowalne. Zwalczanie chemiczne: Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: 10 przykazań korzystania ze środków ochrony roślin

Na winorośli żerują różne gatunki mszyc, ale rzadko występują licznie (oprócz filoksery). Żywią się sokiem roślinnym, co osłabia krzewy. Zaatakowane winorośle są słabsze oraz bardziej podatne na choroby i przemarzanie.

Objawy: na wierzchołkach młodych pędów i liściach żerują larwy oraz postacie dorosłe mszyc w zielonym kolorze. Pędy są lepkie od spadzi, którą mszyce wydzielają. Na winorośli dostrzec można mrówki (zbierają spadź, chronią i pielęgnują mszyce). Po pewnym czasie na spadzi wyrastają czarne grzyby sadzakowe. Ograniczają one fotosyntezę winorośli, co jeszcze bardziej ją osłabia. Liście oraz pędy są zdeformowane.

Zwalczanie: unikać przenawożenia winorośli azotem, bo jego nadmiar w tkankach winorośli sprzyja inwazji mszyc. Polecane są wieloskładnikowe nawozy na bazie naturalnych składników, np. granulowany Nawóz ekologiczny do winorośli oraz płynny Nawóz ekologiczny do winorośli.

Wykonać oprysk preparatami Emulpar Spray lub Emulpar 940 EC. Oba preparaty ograniczają populację nie tylko mszyc, ale również innych szkodników, jak miseczniki, przędziorki, wciornastki. W ich składzie jest naturalny olej rydzowy (z lnicznika siewnego). Nie mają okresów karencji i prewencji. Są bezpieczne dla pszczół. W pobliżu winorośli warto umieścić domek dla biedronek (zjadają m.in. mszyce) oraz innych pożytecznych owadów w ogrodzie. Zwalczanie chemiczne mszyc: Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Skuteczny sposób na mszyce

Winorośl może atakować kilka gatunków tych chrząszczy: opuchlak lucernowiec (długość około 1,5 cm, szarobrązowy), opuchlak rudonóg (długość około 5 mm, od brązowego do czarnego z brunatnymi nogami), opuchlak truskawkowiec (długość około 1 cm, czarny). Wszystkie mają krótkie, grube ryjki. Postacie dorosłe żerują na liściach. Ich larwy zaś zjadają korzenie. Największe szkody wyrządzają na młodych krzewach, zwłaszcza w maju i czerwcu.

Objawy: wygryzione dziury pąkach liściowych oraz półkoliste wyżery na brzegach liści. Młode winorośle rosną słabo, a nawet usychają, tak jakby brakowało im wody. Po wyciągnięciu z ziemi okazuje się, że mają korzenie obgryzione przez larwy.

Zwalczanie: skuteczne są preparaty mikrobiologiczne na opuchlaki, np. Larva Stoper. W jego składzie znajdują się żywe organizmy (niepatogeniczne nicienie Heterorhabditis bacteriophora), które działają niszcząco na larwy szkodników roślin. Eliminują nie tylko opuchlaki, ale także pędraki. Zwalczanie opuchlaków tym preparatem jest najbardziej skuteczne na przełomie kwietnia i maja oraz sierpnia i września.

Preparatem mikrobiologicznym na opuchlaki oraz inne szkodniki glebowe jest także Wrotycz Ekstrakt. Winorośl można nim opryskiwać oraz podlewać przez cały okres wegetacji.

Przeczytaj także: Jak skutecznie zwalczać pędraki i opuchlaki

Dojrzałe, słodkie winogrona są łakomym kąskiem dla os i szerszeni. Zawierają one bowiem węglowodany, które dorosłe osobniki preferują w diecie (młode są żywione pokarmem pochodzenia zwierzęcego). Osy i szerszenie wykorzystują pęknięcia skórki owoców, które powstają w wyniku chorób oraz zaburzeń fizjologicznych w przyswajaniu wody. Następnie wygryzają w tych miejscach dziury.

Objawy: na winogronach żerują osy i szerszenie. Owoce mają wygryzione dziury. Uszkodzenia sprawiają, że winogrona nie nadają się do spożycia i bardzo szybko się psują. Poza tym zrywanie gron, na których żerują osy i szerszenie, jest bardzo niebezpieczne z powodu ryzyka użądlenia.

Zwalczanie: zbierać owoce, jak tylko osiągną dojrzałość konsumpcyjną. Na atak os i szerszeni są szczególnie narażone odmiany winorośli letnich, które dojrzewają na przełomie sierpnia i września. W pobliżu krzewów można stawiać butelki napełnione sokiem lub wodą z cukrem do odłowu owadów. Ta metoda nie jest jednak zbyt skuteczna, bo popękane, słodkie winogrona są dla os i szerszeni bardziej atrakcyjne niż słodka zawartość butelek.

Przeczytaj także: Jak pozbyć się szerszeni – 6 sposobów

To larwy różnych gatunków chrząszczy, jak chrabąszcz majowy czy guniak czerwczyk. Zanim przekształcą się w postacie dorosłe, żerują 1-5 lat na korzeniach m.in. winorośli. Najwięcej pędraków jest w ogrodach położonych blisko lasów, łąk, nieużytków. Pędraki często żerują również na trawnikach.

Objawy: pędraki zjadają korzenie zwłaszcza młodych krzewów. Uszkodzone winorośle są rachityczne, mają blade liście, wyglądają jak zwiędnięte.  W ziemi można znaleźć białe, wygięte w podkówki pędraki o długości do 5 cm (z trzema parami odnóży).

Zwalczanie: w drugiej połowie lipca zastosować preparat mikrobiologiczny Larva Stoper. W jego składzie są żywe organizmy (niepatogeniczne nicienie Heterorhabditis bacteriophora), które pasożytują pędraki (preparat zwalcza też opuchlaki). Przez cały sezon można stosować preparat mikrobiologiczny Wrotycz Ekstrakt.

Przeczytaj także: Jak wyeliminować szkodniki glebowe w sposób ekologiczny

Na winoroślach żerują przędziorek chmielowiec oraz przędziorek owocowiec. W sezonie wegetacyjnym rozwija się kilka pokoleń. Żywią się sokiem roślin. Ich rozwojowi sprzyja ciepła, sucha pogoda.

Objawy: na górnych stronach liści pojawiają się żółte plamki. Najpierw są drobne, ale stopniowo się powiększają. Młode liście i pędy spowite są pajęczynkami. Silnie uszkodzone liście mają krawędzie wywinięte do góry i często przedwcześnie opadają. Na dolnych stronach liści zauważyć można drobne, żółtawe lub pomarańczowe kropeczki. To przędziorki – długość osobników dorosłych wynosi do 0,6 mm (larwy są mniejsze).

Zwalczanie: od lutego do połowy kwietnia zawiesić na winorośli opaski filcowe z dobroczynkiem gruszowcem. To drapieżne roztocze, które zjada m.in. przędziorki i szpeciele. W pobliżu winorośli umieścić domek dla biedronek. To także drapieżniki, które żywią się m.in. przędziorkami.

Do oprysku na przędziorki nadają się np. Agrocover Koncentrat i Agrocover Spray. Oba to preparaty naturalne, na bazie oleju rydzowego. Ciecz robocza oblepia szkodniki, co utrudnia im funkcje życiowe, jak oddychanie, odżywianie, poruszanie. W rezultacie giną.

Przeczytaj także: Naturalni wrogowie mszyc i przędziorków

Jeśli winorośl rośnie na otwartym terenie lub przy lesie czy zagajniku, dojrzałe owoce mogą zjadać ptaki. Straty nie są takie same w różnych latach (największe występują, jeśli jest susza). Winogrona są w jadłospisach takich ptaków jak kos, kwiczoł, sójka, szpak.

Objawy: z krzaków znikają winogrona małe, dojrzałe, słodkie (zostają szypułki), zwłaszcza odmian o ciemnych owocach.  

Zwalczanie: płoszenie przy użyciu strachów na wróble. Na krzewy można zakładać siatki na ptaki. Na otwartych terenach ustawiać wysokie żerdzie z poprzeczkami dla ptaków drapieżnych. Ich obecność skutecznie zniechęca ptaki do zjadania owoców. Przy okazji ptaki drapieżne ograniczają populację myszy, nornic, norników oraz innych gryzoni. Zbierać winogrona jak tylko dojrzeją.

Przeczytaj także: Przycinanie winorośli na wiosnę - vademecum

To roztocza tak małe, że trudno je dostrzec nawet pod lupą. Najpopularniejszy z nich – pilśniowiec winoroślowy – ma do 0,2 mm długości. Szkody wyrządzane przez pilśniowce są duże. Niszczą i oszpecają liście.

Objawy: w przypadku inwazji pilśniowca winoroślowego na górnych stronach liści pojawiają się bąble, a na dolnych – biała pilśń (w niej znajdują się szpeciele). Inwazja bywa masowa, co powoduje, że liście zasychają, a krzew jest słaby. Plon jest mały lub wcale go nie ma. Osłabione winorośle mogą przemarzać. Łatwiej są porażane przez choroby. W wyniku inwazji innego szpeciela - pordzewiacza winoroślowego – następuje także skrócenie międzywęźli i powstawanie tzw. czarcich mioteł.

Zwalczanie: od lutego do połowy kwietnia zawiesić na winorośli opaski filcowe z dobroczynkiem gruszowcem. To drapieżne roztocze, które żywi się m.in. szpecielami. Po zauważeniu zdeformowanych liści wykonać oprysk na bazie oleju rydzowego (im szybciej, tym lepiej), np. Agrocover Koncentrat i Agrocover Spray. Ciecz użytkowa pokrywa szkodniki cienką, lepką powłoką, która utrudnia im oddychanie, poruszanie i żerowanie. To powoduje, że nowe liście i pędy nie mają objawów żerowania.

Przeczytaj także: Jak zapobiegać zatruciu pszczół podczas wykonywania oprysków

To mikroskopijne szkodniki, o długości zaledwie około 1 mm. Pod lupą wciornastki wyglądają jak drobne przecinki w kolorach od żółtego do szarobrązowego. Część osobników ma skrzydła, a inne są ich pozbawione. Inwazji tych szkodników sprzyja ciepła, bezdeszczowa pogoda oraz bliskie sąsiedztwo szklarni (wciornastki mogą się z niej przenosić na inne rośliny).

Objawy: zdeformowane młode liście. Na ich spodach dostrzec można „pył” (to szkodniki oraz ich odchody). Na owocach pojawiają się drobne skorkowacenia (w miejscach ukłuć wciornastków), ale winogrona nie gniją.

Zwalczanie: usuwać chwasty, ponieważ na nich również żerują i rozmnażają się wciornastki, a także opadłe liście winorośli, gdyż wciornastki mogą wśród nich przetrwać. Po zauważeniu pierwszych objawów wykonać oprysk preparatem na bazie oleju rydzowego, np. Emulpar Spray lub Emulpar 940 EC. Oba preparaty nie mają okresów karencji i prewencji. Ciecz oblepia wciornastki i inne drobne szkodniki, co utrudnia im funkcję życiowe. W efekcie giną.

Przeczytaj także: W jaki sposób wykorzystać lecytynę w ogrodzie