Choroby i szkodniki cukinii - objawy i zwalczanie

Cukinia to warzywo łatwe w uprawie, które daje duży plon. Z jednej rośliny zbiera się najczęściej ponad 10 kg owoców. Podstawą sukcesu jest wybór stanowiska. Powinno być nasłonecznione. Cukinia toleruje półcień, ale wtedy zawiązuje mniej kwiatów żeńskich (tylko z nich rozwijają się owoce). Unikać trzeba stanowisk, gdzie często występuje mgła. W takich miejscach cukinię niszczą zwykle choroby grzybowe.

Bardzo ważne jest przygotowanie gleby przed siewem. Ziemia powinna być żyzna, próchnicza. Najlepiej już jesienią zastosować nawozy naturalne. Mogą być granulowane, np. Obornik bydlęcy, Obornik koński czy Obornik kurzy. Nie ma w nich nasion chwastów oraz jaj i larw szkodników, co jest ich dodatkowym atutem. Częsty błąd to podlewanie cukinii na liście, np. przy pomocy zraszaczy. Nie należy tak robić, gdyż zwiększa to ryzyko wystąpienia chorób.

Podobnie jak w przypadku innych warzyw trzeba dbać o zmianowanie. W tym samym miejscu nie uprawia się cukinii, a także innych roślin dyniowatych (np. dyni, kabaczka, patisona), częściej niż raz na 4 lata, gdyż zwiększa to ryzyko inwazji szkodników oraz chorób.

Najwięcej problemów w uprawie cukinii jest zwykle na początku jej uprawy, czyli na przełomie maja i czerwca. Siewki i młode rośliny niszczą wtedy nie tylko przymrozki, ale też szkodniki, zwłaszcza ślimaki oraz śmietki. Można je w prosty sposób odławiać przy pomocy pułapek. To np. Pułapka na ślimaki oraz Żółte tablice lepowe.

Drugi newralgiczny okres w uprawie cukinii to przełom lipca i sierpnia. W polskim klimacie lipiec bywa deszczowy. W sierpniu zaś często jest duża różnica temperatury między dniami a nocami. Takie warunki sprzyjają chorobom grzybowym. Poniżej podane są najpopularniejsze choroby i szkodniki cukinii oraz jak je zwalczać.

Przeczytaj także: 10 rzeczy, które lubią cukinie

Infekcja zaczyna się podczas deszczowej i chłodnej pogody, ale rozwija szybko, gdy następnie temperatura rośnie do 20-28°C. To choroba grzybowa, która niszczy często także cukinie pod osłonami, zwłaszcza jeśli dni są ciepłe, zaś noce – chłodne, a jednocześnie powietrze jest bardzo wilgotne (około 90%).

Objawy: na krawędziach liści są duże, jasnobrązowe plamy z ciemniejszymi środkami. Następnie plamy ciemnieją. Siewki zwykle zamierają. Starsze cukinie słabo plonują. Zawiązki owoców gniją.

Zwalczanie: nie podlewać cukinii na liście. Systematycznie wietrzyć tunele i szklarnie. Nie siać cukinii zbyt gęsto (potrzebują przynajmniej około metra kwadratowego powierzchni). Grzyb zimuje w resztkach roślinnych. Dlatego trzeba pamiętać, by nie uprawiać cukinii w tym samym miejscu częściej niż raz na 4 lata.

Przeczytaj także: Zmęczenie gleby – na czym polega

Sprawca choroby to grzyb, który rozwija się w podłożu. Najczęściej niszczy wschodzące rośliny z rodziny dyniowatych, jak cukinia, dynia, ogórek. Rozwojowi infekcji sprzyjają brak światła i nadmierna wilgotność podłoża.

Objawy: gnijące korzenie, szyjki korzeniowe oraz podstawy pędów cukinii. W przypadku starszych roślin zmiany chorobowe mogą wystąpić także wyżej. Porażone rośliny więdną stopniowo (starsze rośliny) lub nagle (siewki). Jeśli chorą cukinię wyciągnie się z ziemi, okazuje się, że ma zniszczone korzenie.

Zwalczanie: nie przelewać cukinii, zwłaszcza młodej i wschodzącej. Rozsadę cukinii przygotowywać w specjalistycznych podłożach, jak  Gotowe podłoże do ziół i warzyw Natural+.

Pamiętać o zmianowaniu cukinii (należy zachować 3-4 lata przerwę w uprawie roślin dyniowatych).

Przeczytaj także: Czy warto uprawiać rośliny z rozsady

To choroba bakteryjna, której lepiej zapobiegać niż ją zwalczać. Bakterioza atakuje nie tylko cukinie, ale też inne rośliny z nią spokrewnione, jak dynia i kabaczek. Rozwojowi kanciastej plamistości sprzyja pogoda wilgotna i ciepła (temperatura 24-27°C). Bakterie przenoszą m.in. woda i owady. Przetrwać też mogą na nasionach i resztkach chorych cukinii oraz narzędziach ogrodniczych.

Objawy: na liściach pojawiają się plamy, które są wodniste, nieregularne, z żółtawymi i brązowymi obrzeżami. Następnie plamy przybierają kształty kanciaste, gdyż ograniczają je nerwy liści. Na dolnych stronach liści (w miejscach plam na górnych stronach) można zauważyć śluzowate wycieki bakteryjne. W zaawansowanym stadium zainfekowane tkanki zasychają i się wykruszają. W efekcie w liściach powstają dziury.

Zwalczanie: nie uprawiać cukinii rok po roku w tym samym miejscu (zachować przerwy 4-letnie). Nie zbierać nasion z roślin, na których były oznaki chorób. Nie podlewać cukinii na liście. Dbać o czystość narzędzi ogrodniczych – do ich mycia polecane jest Mydło ogrodnicze potasowe z czosnkiem.

Przeczytaj także: Jakie błędy popełniają ogrodnicy

Chorobę wywołuje grzyb, który niszczy cuknie zwłaszcza gdy jest wilgotno, słonecznie w dzień oraz chłodniej w nocy. Takie warunki w uprawie gruntowej panują zwykle pod koniec lata, a w szklarniowej – wiosną. Zarodniki grzyba przenoszą m.in. wiatr i woda.

Objawy: na górnych stronach liści pojawia się biały nalot jak mąka. Zainfekowane liście stopniowo zamierają.

Zwalczanie: nie podlewać cukinii na liście. Wybierać odmiany odporne na mączniaka prawdziwego. Systematycznie wietrzyć szklarnie oraz tunele foliowe. Do oprysków profilaktycznych i interwencyjnych polecane są Biosept Active lub Biosept Active Spray (w ich składzie jest ekstrakt z grejpfruta). Odporność cukinii wzmacnia też preparat Evasiol (zawiera skrzyp). Do ochrony przed mączniakiem prawdziwym nadają się też preparaty miedziowe, np. Miedzian 50 WP.

Przeczytaj także: Jak zwalczać choroby przy pomocy gejpfruta

Sprawca mączniaka rzekomego dyniowatych to grzyb. Jego zarodniki przenosi m.in. wiatr (nawet na duże odległości). Infekcja rozwija się szczególnie szybko, jeżeli w nocy jest wilgotno, mgliście i dość chłodno (około 15°C),  zaś w ciągu dnia - słonecznie i ciepło (20-25°C). Najczęściej choroba niszczy cukinie na przełomie lipca i sierpnia. Zdarza się, że infekcja jest gwałtowna (może zniszczyć cukinie w kilkanaście dni).

Objawy: najpierw na liściach pojawiają się jasnozielone plamy. Następnie przebarwienia żółkną i obejmują całe blaszki między nerwami. Na spodnich częściach liści wyrasta szary nalot. Rośliny zamierają.

Zwalczanie: wybierać odmiany cukinii odporne na mączniaka rzekomego. Nie uprawiać cukinii w miejscach, gdzie często występuje mgła. Unikać podlewania na liście. Zastosować opryski np. preparatami Evasiol (na bazie skrzypu), Miedzian 50 WP (zawiera miedź), Biosept Active lub Biosept Active Spray (oba na bazie grejpfruta).

Przeczytaj także: Czy uciążliwy chwast może zabezpieczyć uprawy

Chorobę wywołują wirusy. Przenoszą je m.in. mszyce i mączliki. Źródłem zakażenia mogą być np. nasiona pobrane z chorych roślin, resztki chorych roślin oraz chwasty.

Objawy: nie są takie same, gdyż mozaikę wywołują różne wirusy. Liście cukinii mogą być zdeformowane, skarłowaciałe i z pęcherzami. Często są na nich żółte lub zielone plamy i cętki. Rośliny słabo rosną. Czasem  nie zawiązują owoców albo owoce są pojedyncze, bardzo małe, zniekształcone (z bruzdami i grudkami) oraz z plamami (wyglądają jak łaciate).

Zwalczanie: niszczyć mszyce oraz mączliki, ponieważ roznoszą wirusy wywołujące mozaikę. Do monitorowania obecności tych szkodników oraz ich odławiania służą Żółte tablice lepowe. Dbać o czystość narzędzi ogrodniczych. Do ich czyszczenia można używać Mydło ogrodnicze potasowe z czosnkiem.

Przeczytaj także: Jak zwiększyć odporność roślin – naturalne preparaty

To choroba grzybowa, która niszczy zwłaszcza cukinie osłabione przez inne choroby, a także szkodniki i grad i stres termiczny, jak upał oraz duża różnica temperatury między dniem a nocą. Infekcji sprzyja brak światła, zwilżenie liści (przez deszcz, podlewanie, rosę, mgłę) oraz temperatura 17-23°C.

Objawy: na liściach, pędach, owocach oraz kwiatach pojawiają się szarozielone lub żółte plamy, które się stopniowo powiększają. Następnie plamy ciemnieją, stają się wodniste, miękkie, wyrasta na nich szary nalot. Porażone fragmenty cukinii zamierają. W przypadku owoców infekcja często zaczyna się od wierzchołków najmłodszych owoców.

Zwalczanie: unikać zbyt gęstego siewu cukinii, a także w miejscach, gdzie często występuje mgła. Nie podlewać cukinii na liście. Porażone części roślin jak najszybciej usuwać. Zastosować można oprysk preparatem Switch 625 WG.

Przeczytaj także: Po jakim czasie od wykonania oprysku można zbierać plony

Chorobę wywołuje grzyb. Jej występowaniu sprzyjają wilgoć, temperatura 15-20°C oraz przenawożenie azotem. Bardziej wrażliwe na zgniliznę twardzikową są cukinie młode. Patogen atakuje także m.in. fasolę, kapustę, marchew.

Objawy: na liściach, pędach i owocach pojawiają się wodniste, gnijące plamy. Następnie pokrywa je nalot przypominający watę. Cukinie stopniowo zamierają.

Zwalczanie: nie uprawiać cukinii w tym samym miejscu częściej niż raz na 4 lata. Opryski na zgniliznę twardzikową cukinii to np. Switch 625 WG. Profilaktycznie można zastosować oprysk preparatem Evasiol (na bazie skrzypu).

Przeczytaj także: Dlaczego okres karencji jest ważny

Motyle nie wyrządzają szkód wśród cukinii. Szkodliwe są ich gąsienice – zjadają części nadziemne, np. słonecznica orężówka (gąsienice zielone, różowe, żółte, brązowe), albo zarówno części nadziemne, jak i korzenie, np. rolnice (gąsienice oliwkowe, szare, brązowe).

Objawy: nieregularne dziury wygryzione w liściach, kwiatach i pąkach kwiatowych, zawiązkach owoców (słonecznica orężówka i rolnice), zjedzone korzenie i wżery w dolnych częściach łodyg (rolnice). Na liściach i pędach cukinii dostrzec też można czarne granulki (to odchody gąsienic). Jeśli gąsienic jest dużo, cukinie są szkieletowane (zostają tylko nerwy liści).

Zwalczanie: zbierać gąsienice ręcznie (w przypadku rolnic nie jest to łatwe, gdyż na dzień chowają się pod ziemią). Zastosować oprysk preparatem Lepinox Plus. W jego składzie jest bakteria Bacillus thuringiensis naturalnie występującą na roślinach oraz w glebie. Wytwarza ona krystaliczne białka, które aktywowane są w przewodzie pokarmowym gąsienic. Zainfekowane gąsienice zaraz po spożyciu bakterii przestają żerować i giną w ciągu 72 godzin. Preparat ma krótki okres karencji. Ulega biodegradacji, można go stosować przez cały okres wegetacji.

Przeczytaj także: Apteczka ogrodnika – co warto w niej mieć

Na cukiniach mogą żerować mączlik szklarniowy oraz mączlik warzywny. Postacie dorosłe tych pluskwiaków przypominają z wyglądu białe muszki (o długości około 1,5 mm). Mączliki odżywiają się sokiem roślin. Na cukiniach rosnących w gruncie rzadko wyrządzają większe szkody. Duże zniszczenia mogą wyrządzać pod osłonami. Ich rozwojowi sprzyja pogoda słoneczna i bezdeszczowa.

Objawy: podczas poruszenia liści, np. w trakcie podlewania czy zbierania owoców, w powietrzu unoszą się owady przypominające białe muszki. Na spodnich częściach liści znajdują się białe osobniki dorosłe i kremowe larwy. Liście, pędy i owoce są lepkie od rosy miodowej, którą mączliki wydalają (rozwijają się na niej grzyby sadzakowe w czarnym kolorze, które ograniczają cukiniom fotosyntezę).

Zwalczanie: do monitorowania obecności mączlików oraz odłowu postaci dorosłych służą Żółte tablice lepowe. Mączliki, zwabione żółtym kolorem, siadają na tabliczce, przyklejają się do niej i giną. Preparaty do zwalczania mączlików na cukiniach, które nie mają okresów karencji i prewencji, to np. Emuplar Spray i Emulpar 940 EC (na bazie oleju rydzowego). Usuwać z ogrodu glistnika jaskółcze ziele (chwast), gdyż to roślina żywicielska mączlików (nasiona rozsiewają m.in. mrówki).

Przeczytaj także: Jak pozbyć się mączlików – 5 sposobów

Na cukiniach żerują różne gatunki mszyc. Najczęściej to mszyca brzoskwiniowa (w kolorach od różowego do żółtozielonego i żółtego), mszyca ogórkowa (żółta, zielona lub czarno-zielona), mszyca smugowa (zielona i różowa). Żywią się sokiem, który wysysają z liści, młodych pędów, kwiatów, zawiązków owoców. Przenoszą choroby, np. wirusowe.

Objawy: kolonie mszyc na liściach, pędach, kwiatach, zawiązkach owoców. Zaatakowane części cukinii karłowacieją, żółkną, są zdeformowane i pokryte lepką spadzią, którą mszyce wydzielają (rozwijają się na niej czarne grzyby sadzakowe ograniczające fotosyntezę). Zawiązki owoców i kwiaty mogą opadać.

Zwalczanie: do monitorowania obecności oraz wyłapywania uskrzydlonych mszyc służą Żółte tablice lepowe. Zwabione żółtym kolorem, siadają na tablicach, przyklejają się do nich i giną. Preparaty do zwalczania mszyc na cukiniach, które nie mają okresów karencji i prewencji, to np. Agrocover Koncentrat i Agrocover Spray (na bazie oleju rydzowego).

Przeczytaj także: Jak pozbyć się mszyc – 5 sposobów

To larwy chrabąszczy. W zależności od fazy rozwoju i gatunku mierzą po 1-5 cm długości. Mają po trzy pary odnóży. Najpopularniejsze są chrabąszcz majowy, guniak czerwczyk i ogrodnica niszczylistka). Przed przekształceniem w postacie dorosłe żerują w glebie zwykle 2-5 lat. Ich pożywieniem są korzenie roślin, m.in. cukinii.

Objawy: młode cukinie więdną, a starsze rosną słabo lub więdną z powodu utraty korzeni. W podłożu można znaleźć białe pędraki. Jeśli na zagonie rośnie kilka lub więcej cukinii, z reguły pędraki niszczą tylko niektóre.

Zwalczanie: zbierać ręcznie oraz niszczyć pędraki znalezione podczas przekopywania ziemi. Zastosować preparat mikrobiologiczny Larva Stoper. Zawiera on pożyteczne nicienie, które pasożytują pędraki. Nieatrakcyjne warunki bytowania dla szkodników glebowych stwarza Wrotycz Ekstrakt.

Przeczytaj także: Jak rozpoznać i zwalczać szkodniki glebowe

Na cukiniach najczęściej żeruje przędziorek chmielowiec. Ma zaledwie około 0,5 mm długości; jest zielony z ciemnymi plamkami po bokach lub czerwony. Jego inwazji sprzyja pogoda ciepła i bezdeszczowa.

Objawy: liście bieleją i zasychają. Oplata je, a także najmłodsze pędy, delikatna pajęczynka. Na górnych stronach liści mogą być też drobne plamki w kolorach żółtym i brązowym z ciemniejszymi środkami.

Zwalczanie: zastosować opryski preparatami na bazie oleju rydzowego, które są nietoksyczne dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego, jak Agrocover Spray lub Agrocover Koncentrat (nie mają okresów prewencji i karencji).

Przeczytaj także: Naturalni wrogowie mszyc i przędziorków

Największe szkody ślimaki, zwłaszcza nagie (bezskorupowe), powodują wśród wschodzących cukinii, gdy mają jeszcze miękkie liście i pędy. Mogą zjeść 100% roślin w jedną noc. Straty wśród starszej cukinii są mniejsze, gdyż ich tkanki są twardsze, a przez to mniej atrakcyjne dla szkodników. Ślimaki zjadają ich kwiaty, pojedyncze liście, czasem także zawiązki owoców.

Objawy: siewki cukinii „znikają” z warzywnika, zwłaszcza w nocy i podczas deszczu, albo są częściowo zjedzone. W liściach starszych cukinii są nieregularne dziury, często ze smugami śluzu ślimaków. Rano i podczas deszczu na kwiatach można znaleźć żerujące ślimaki.

Zwalczanie: zbierać ślimaki ręcznie. Barierę utrudniającą szkodnikom inwazję tworzy Taśma miedziana na ślimaki. W jej działaniu wykorzystana jest elektryczność statyczna obecna w przyrodzie. Kiedy ślimak dotyka miedzianej taśmy, generowany jest niedostrzegalny ładunek elektrostatyczny, który zmusza ślimaka do zejścia. Wyłapywanie ułatwia Pułapka na ślimaki. Stosować preparaty ślimakobójcze, np. Ferramol i Ślimak Control. Zawierają substancję czynną występującą naturalnie w środowisku, która ulega biologicznemu rozkładowi. Można też robić rozsadę cukinii (najlepiej w jednorazowych doniczkach, które rozkładają się w podłożu). Zielone części większych roślin są twardsze, a przez to mniej atrakcyjne dla ślimaków.

Przeczytaj także: Ślimaki nagie – 7 sposobów zwalczania

To muchówki, których larwy niszczą wschodzącą cukinię. Wgryzają się w kiełkujące nasiona, a także liścienie. Najczęściej to śmietka kiełkówka i śmietka glebowa. Osobniki dorosłe przypominają z wyglądu muszki (3-5 mm długości).

Objawy: larwy śmietek najpierw żerują na resztkach roślinnych w glebie, a następnie – na wschodzących roślinach. Liścienie siewek są zniekształcone i zdeformowane (larwy drążą w nich korytarze).

Zwalczanie: nie uprawiać cukinii w tym samym miejscu częściej niż raz na 4 lata. Śmietki zwabiają resztki organiczne i zapach świeżo przekopanej ziemi. Dlatego należy unikać rozsypywania nie w pełni rozłożonego kompostu tuż przed siewem cukinii. Nawozy zielone najlepiej przekopać jesienią. Stosować preparat Wrotycz Ekstrakt. Do monitorowania i zmniejszenia populacji śmietek służą Żółte tablice lepowe. Dorosłe muchówki zwabia ich żółty kolor. Gdy usiądą na tablicy, przeklejają się do niej, a następnie giną.

Przeczytaj także: Wrotycz – zioło do zwalczania szkodników w ogrodzie

Mają tak małe wymiary (około 1 mm), że trudno je dostrzec bez lupy. Łatwiej zaobserwować spowodowane przez nie uszkodzenia. Na cukiniach najczęściej występuje wciornastek tytoniowiec, który odżywia się sokiem komórkowym roślin. Ma zmienną barwę: od jasnożółtej do czarnej (w zależności od pory roku).

Objawy: drobne, liczne, białosrebrzyste plamki na liściach (to miejsca ukłuć wciornastków). Na liściach są też czarne odchody szkodników, które przypominają pył. Uszkodzone liście żółkną i zamierają.

Zwalczanie: usuwać resztki cukinii po zakończeniu sezonu. Do monitorowania obecności wciornastków i odłowu dorosłych osobników służą Żółte tablice lepowe. Ich kolor zwabia szkodniki. Gdy usiądą na tablicy, przyklejają się do niej i giną. Po zauważeniu wciornastków opryskać cukinie preparatem na bazie oleju rydzowego, np. Emulpar Spray lub Emulpar 940 EC (nie mają okresów prewencji i karencji). Zwalczanie chemiczne: Mospilan 20 SP.

Przeczytaj także: Żółte tablice lepowe – jak używać w domu i ogrodzie

Na cukinii zwykle występuje zmienik lucernowiec. To pluskwiak (o długości do 6 mm), którego zarówno postacie dorosłe, jak i larwy żywią się sokiem roślin. Pobierają go z liści, pędów, kwiatów. Dorosłe zmieniki mają zmienne zabarwienie: oliwkowe, brunatne lub czerwonobrązowe z czarnym wzorem w kształcie litery W. Larwy zaś są zielone, bez skrzydeł, z czarnymi plamkami.

Objawy: dziury w liściach (powstają w miejscach nakłuć przez zmieniaki). Kwiaty i zawiązki owoców mogą przedwcześnie opadać. Jeśli inwazja jest duża, cukinie wolniej rosną i słabo plonują.

Zwalczanie: nie uprawiać cukinii rok po roku w tym samym miejscu. Po zauważeniu pierwszych objawów zastosować oprysk, np. preparatami Agrocover Spray czy Agrocover Koncentrat (nie mają okresów karencji i prewencji).

Przeczytaj także: Jakie prace wykonać na koniec sezonu w warzywniku